توضیح تازه‌ای برای ناباروری مرتبط به سن در زنان یافته شد

• آنا ساندویو
• ترجمة محمدقاسم رافعی

ناباورری میلیون‌ها زوج را در سراسر جهان رنج می‌دهد، و سن یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر توانایی تولید مثل در فرد است. تحقیق جدید بنیان‌های ژنتیک ناباروری وابسته به سن را در زنان توضیح و به صورت بالقوه تعریف تازه‌ای برای آن ارائه می‌دهد.
ناباوری در ایالات متحد آمریکا و سراسر جهان به عنوان یک بیماری شناخته می‌شود. این بیماری از نظر بالینی به عنوان ناتوانی در بارداری یا توفیق در ادامة بارداری تا زمان زایمان پس از یک سال مقاربت جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری تعریف می‌شود.
تقریباً یک زوج از هر 8 زوج آمریکایی در حال تلاش برای توفیق در بارداری یا حفظ آن هستند. یک‌سوم ناباروری‌ها معمولاً مربوط به مردان است، و یک سوم دیگر آن مرتبط به زنان، و یک ‌سوم مابقی چنین گمان می‌رود که ناشی از تلفیق مشکلاتی هم در مرد و هم در زن باشد.
اعتقاد بر این است که سن نقشی حیاتی در توانایی تولید مثل دارد. برای زنان، تعداد تخمک‌ها با پا به سن گذاشتن آنها به شکل طبیعی کاهش می‌یاید. به علاوه، کیفیت تخمک‌ها نیز مخصوصاً وقتی زن به سن 37 سالگی می‌رسد کاهش پیدا می‌کند.
تحقیق جدید که از سوی دانشگاه مرکز تحقیقات بیمارستانی (CRCHUM) در کانادا انجام شد، از فناوری میکروسکپی استیت – آو دِ آرت برای بررسی پی‌بنای ژنتیک فرآیند سالخوردگی استفاده کرده است.
یافته‌های مطالعه که در نشریة بیولوژی کنونی / Current Biology منتشر شده است به خطاهای افتراق کروموزومی به عنوان ساز و کاری تازه برای توضیح ناباروری مرتبط به سن در زنان ارجاع می‌دهد.

میکروتوبول‌های اشتباه در افتراق کروموزومی سبب ناباروری می‌شود
محققان توضیح می‌دهند که تخمک‌های دارای شمار غیر نرمال کروموزوم‌ها، تخمک‌های انوپلوئید نامیده می‌شوند. همچنان که زن پا به سن می‌گذارد، و مشخصاً وقتی سنش از 35 سالگی بالاتر می‌رود، تعداد تخمک‌های انوپلوئید در وی افزایش می‌یابد.
تا حال حاضر فرضیة اکثراً پذیرفته شده برای این افزایش در میزان تخمک‌های غیر نرمال چنین عنوان می‌کرده است که مادة چسب‌مانند – ساخته شده از پروتئین‌های پیچیده‌ای موسوم به کوهسین‌ها – که کروموزم‌ها را یکپارچه نگه می‌دارند در این زمان آغاز به سوءعمل می‌کنند. فرضیة مزبور فرضیة "کاهش کوهسین" نامیده می‌شود.
تحقیق تازه نظریة مزبور را رد نمی‌کند بلکه مسألة تازه‌ای را درمی‌یابد.
در تحقیق جدید، چنین دریافته شده است که میکروتوبول‌ها – که سازه‌های استوانه‌ای شکل کوچک درون سلول هستند و مسؤول جنبش و حرکت سلولی و سازمان دادن آنها در یک ساختار دوکی شکل محسوب می‌شوند – در موش های مسن دچار خطای عملکردی می‌شوند.
میکروتوبول‌ها کروموزوم‌ها را با هم در اطراف ساختار دوکی‌شکل آنها می‌کشند و در هنگامی که زمان تقسیم سلولی فرا می‌رسد آنها را "مرتب" می‌کنند. پس از تقسیم سلولی، میکروتوبول‌ها این کروموزوم‌ها را در فرآیندی که به نام افتراق کروموزومی شناخته می‌شود به حفره‌های مقابل در هستة سلول‌های مؤنث یا دختر می‌فرستند.
محقق CRCHUM و یونیورسیتة مونترال، پروفسور گرگ فیتزهاریس / Greg Fitzharris یافته‌های مطالعه را توضیح می‌دهد:
"ما فهمیدیم که میکروتوبول‌هایی که افتراق کروموزومی را در طول تقسیم سلولی هماهنگ می‌کنند در تخمک‌های مُسن‌تر دچار رفتارهای غیر نرمال می‌شوند. به جای اضافه کردن یک دوک در یک روال متقارن تحت کنترل، میکروتوبول‌ها در تمامی مسیرها به جنبش درمی‌آیند. ظاهراً حرکت دگرگون شدة میکروتوبول‌ها باعث تقویت خطاهای بروز یافته در افتراق کروموزومی می‌شود و بنابراین نمایانگر یک توضیح تازه برای ناباروری مرتبط به سن است."
در واقع فیترهاریس می‌گوید که "تقریباً 50 درصد تخمک‌های مؤنث مسن‌تر دارای دوکی با پویایی میکروتوبول پر هرج و مرج هستند."
محققان با دستکاری ظریف تخمک‌های موش‌ها به این موضوع پی بردند، در رویکردی کلاسیک که در آن اووسیت‌های موش‌های جوان‌تر (سنین بین 6 تا 12 هفتگی) و موش‌های پیر (سن 60 هفتگی) تعویض شدند.
شوما ناکاگاوا / Shoma Nakagawa، محقق دورة فوق دکتری در CRCHUM و یونیورسیتة مونترال توضیح می‌دهد: "ما هستة تخمک‌های جوان را با هستة تخمک‌های پیر تعویض کردیم و مشکلات مزبور را در تخمک‌های پیر حاوی هستة جوان مشاهده کردیم. این نشان می‌دهد که سن مادری بر تنظیم میکروتوبول‌ها مستقل از سن کروموزوم‌های حاوی هستة هر تخمک تأثیر می‌گذارد."
نویسندگان مطالعه توضیح می‌دهند که یافته‌ها برای انسان نیز قابل تعمیم است. صدمات کروموزومی ناشی از عملکرد خطای دوک در زنان نیز بروز می‌کند، بنابراین ناباروری ناشی از سن به نظر نمی‌رسد که به سبب سن خود کروموزوم‌ها باشد.
محققان امیدوارند که در آینده یافته‌های مطالعة آنها به زنان کمک خواهد کرد که علی‌رغم سن بالا باردار شوند.
پروفسور فیتزهاریس می‌گوید: "ما در حال حاضر در جستجوی درمان‌های محتمل برای تخمک‌ها هستیم که می‌توانند روزی در آینده معکوس کردن این مسأله و جوان‌سازی مجدد تخمک‌ها را امکان‌پذیر کنند."