آلرژی دارویی: آنچه به دانستنش نیاز است

• جون جانسن، آلن کارتر
• ترجمه هستی فراست‎فر

آلرژی دارویی باعث ایجاد واکنش‎های خاص آلرژیک به داروها یا درمان‎ها می‌شود. آلرژی‎های دارویی با عوارض جانبی داروها متفاوتند، و این تفاوت را باید درک کرد.
برخی از داروها بیشتر با واکنش‌های آلرژیک مرتبطند. دکترها این موضوع را در هنگام تشخیص آلرژی دارویی در مد نظر قرار می‎دهند.
در عین حال چند مورد پرهیز وجود دارد که مردم باید برای اجتناب از واکنش‌های آلرژیک مراعات کنند.
مطالب این مقاله:
• چه چیز سبب آلرژی دارویی می‎شود؟
• تفاوت میان آلرژی دارویی و اثرات غیر آلرژیک مرتبط
• داروهای رایج در واکنش‎های آلرژیک
• تشخیص
• درمان آلرژی دارویی

چه چیز سبب آلرژی دارویی می‎شود؟
سیستم ایمنی بدن دارو یا مواد دارویی را با چیزهای مضر مثل قارچ، ویروس، یا باکتری اشتباه می‎گیرد، و این سبب بروز آلرژی دارویی می‌شود.
در وضعیت‎های نرمال، سیستم ایمنی با رها کردن آنتی‎بادی‎هایی مثل هیستامین و گلبول‎های سفید خون برای مقابله با هر ارگانیسم مهاجم و مضر وارد عمل می‎شود. آنتی‎بادی‎ها تهدید را منزوی و محو می‎کنند، و در نتیجه بدن به وضعیت نرمال خود برمی‎گردد.
در مورد واکنش آلرژیک به یک دارو یا مواد دارویی، سیستم ایمنی، دارو را با مهاجم مضر اشتباه گرفته و به دارو حمله می‎کند.
این اشتباه به بروز واکنش آلرژیک منجر می‎شود.
علایم واکنش آلرژیک به دارو یا مواد دارویی می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• بروز راش‎هایی مثل کهیر
• خارش پوست یا چشم
• تب
• ورم
• خس خس سینه
• تنگی نفس یا دشواری در تنفس
علایم آلرژی ناشی از دارو اغلب چند ساعت تا دو هفته پس از مصرف دارو احساس می‌شود.
اگرچه مورد نادری است، اما واکنش‎های آلرژیک شدید به داروها می‎تواند به آنافیلاکسی نیز منجر شود، که نوعی واکنش آلرژیک جدی و بعضاً کشنده محسوب می‎شود. علایم آنافیلاکسی عبارتند از :
• تورم در ناحیۀ گلو، دهان و صورت
• بروز راش‎ها یا کهیرهای شدید
• احساس خراشیدگی یا بی‎حسی در ناحیۀ گلو
• تهوع و استفراغ
• درد یا گرفتگی عضلات شکم
• افت یا خیزش ناگهانی فشار خون
• گیجی یا از دست رفتن حس خودآگاهاهی
هر کسی که دچار این علایم شده باشد نیازمند توجهات پزشکی اورژانسی است. آنافیلاکسی در صورت عدم درمان فوری می‎تواند کشنده باشد.

تفاوت میان آلرژی دارویی و اثرات غیر آلرژیک مرتبط
بر مبنای یک مرور در "ژورنال فارماکولوژی بالینی بریتانیا"، واکنش‌های جانبی دارویی مسؤول 3 تا 6 درصد کل موارد پذیرش بیمارستانی است. در هر حال همۀ موارد این واکنش‎ها نتیجۀ آلرژی نیست.
این موضوع بسیار اهمیت دارد که بدانیم واکنش آلرژیک نسبت به یک دارو همان عارضۀ جانبی, عدم تحمل، یا فعل و انفعال با دیگر داروها نیست.

عوارض جانبی
خلاف واکنش‎های آلرژیک، عوارض جانبی ناشی از دارو عمومیت دارد. عوارض جانبی داروهای مختلف بسیار متفاوتند، و به مشخصات خاص هر دارو بستگی دارند.
علایم، طیفی از خفیف تا شدید را شامل می‎شود، و اغلب اوقات این علایم به علایم ناشی از آلرژی‎ها شبیه نیستند.
هر فردی در صورتی که در هنگام مصرف دارویی دچار عوارض جانبی ناشی از مصرف آن می‌شود باید در مورد عوارض جانبی داروهای مصرفی خود بررسی کند.

عدم تحمل
عدم تحمل نسبت به یک دارو شکل دیگری از واکنش است که ناشی از آلرژی یا عوارض جانبی نیست. عدم تحمل معمولاً به معنی میزان حساسیت بدن نسبت به یک داروی خاص است.
بدن ممکن است در پردازش یک یا دو پروتئین موجود در دارو دچار مشکل باشد، و این موضوع ممکن است بسته به نوع دارو سبب بروز علایم خاصی شود.

فعل و انفعال دارویی
فعل و انفعال دارو نیز می‎تواند سبب بروز علایمی شود که فرد احساس می‎کند. این وضعیت هنگامی بروز می‎کند که ترکیب برخی داروها در بدن سبب بروز واکنش‎های منفی می‎شود.
هر دارویی پیش از اضافه شدن به برنامۀ درمانی بیمار باید با پزشک مورد بحث قرار گیرد.

داروهای شایع در واکنش‎های آلرژیک
از نظر تکنیکی برای اغلب داروها امکان ایجاد واکنش آلرژیک وجود دارد. به هر جهت، برخی داروها و مواد دارویی هستند که بیش از بقیه سبب بروز واکنش‎های آلرژیک می‎شوند.
شایع‎ترین داروهای مسبب ایجاد واکنش‎های آلرژیک عبارتند از:
• آسپیرین
• داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs)
• آنتی‎بیوتیک‎هایی مثل پنی‎سیلین
• داروهای سولفا
• داروهای شیمی‎درمانی
• انسولین
• داروهای ضد تشنج مورد استفاده برای درمان تشنج
• درمان آنتی‎بادی مونوکلونال
مردم بیشتر محتمل است که دچار واکنش آلرژیک به دارویی باشند که به پوست تحویل شده یا به بدن تزریق می‎شود. به نظر می‎رسد داروهای خوراکی کمتر تولید آلرژی می‎کنند.
این نیز شایع است که مردم دچار آلرژی نسبت به دارویی شوند که مکرراً مصرف می‎کنند. این فرآیند حساس‎سازی نامیده می‎شود.
برخی داروها نیز ممکن است در نخستین بار استفاده علایم مشابه علایم آنافیلاکسی به بدن القاء کنند. این داروها موارد زیر را شامل می‎شوند:
• آسپیرین
• مورفین
• داروهای شیمی‎درمانی
• رنگ‎های مورد استفاده در CT اسکن و اشعه X
واکنش‎های ایجاد شده توسط این داروها به معنی کامل کلمه آنافیلاکسی نیستند. در هر حال علایم مزبور به همان اندازه تهدید کنندۀ زندگی هستند و باید فوری مورد درمان قرار گیرند.

تشخیص
هر کس که دچار علایم خفیف آلرژی در پاسخ به مصرف هر دارویی می‎شود باید برای تشخیص مورد به پزشک مراجعه کند. اگر علایم شدید باشد، دکتر از بیمار خواهد خواست که از مصرف دارو تا زمان تشخیص کامل مورد، خودداری کند.
همچنین برای مردم مفید خواهد بود که در چنین مواردی یادداشتی در مورد علایم مورد تجربۀ خود تهیه کنند. این یادداشت می‎تواند در تشخیص مورد به پزشک کمک کند.
دکتر در هنگام تشخیص آلرژی به یک دارو یا مادۀ درمانی چند چیز را در مد نظر قرار می‎دهد. پزشک از فرد در مورد نوع علایم موجود در او، زمان شروع آنها، و مدت ادامۀ این علایم پرسش می‎کند.
دکتر همچنین نیازمند دانستن این موضوع است که فرد چه داروهای دیگری شامل داروهای غیر نسخه‎ای مصرف می‎کند، تا در هنگام تشخیص بتواند فعال و انفعالات دارویی را از تشخیص خارج کند.
اگر دکتر نتواند به طور کامل مشکل را تشخیص دهد، شاید ترجیح دهد که فرد را برای بررسی کامل به یک متخصص آلرژی معرفی کند.

درمان آلرژی دارویی
در بسیاری از موارد، آلرژی‎هایی دارویی را می‎توان با خودداری از مصرف داروی مشخص که سبب بروز علایم آلرژی می‌شود، درمان کرد. اغلب داروها دارای جایگزین‎هایی هستند که همان خواص درمانی را در خود دارند.
در موارد نادر واکنش شدید، ممکن است دکتر به فرد آنتی‎هیستامین‎ها یا اپی‎نفرین تزریقی (EpiPen) بدهد تا فرد آنها را تمام مدت با خود همراه داشته باشد.
اگر هیچ داروی جایگزینی در دسترس نباشد، دکتر ممکن است غیرحساس‎سازی (حساسیت‎زدایی) بدن برای دارو را توصیه کند. این کار از طریق دادن دوز بسیار کم داروی مشکل‎ساز به فرد شروع می‎شود، و سپس مقدار این دوز با تصحیح وضعیت واکنش فرد به تدریج افزایش می‎یابد.
غیرحساس‎سازی روندی است که صرفاً زیر نظر و تحت راهنمایی دکتر باید انجام شود، و بروز هر گونه علایمی به فوریت باید گزارش گردد.

در زمینه آلرژی بیشتر بخوانیم:

در همین زمینه:
علایم، علل، تشخیص و درمان آلرژی سویا

اقدامات احتیاطی برای اجتناب از آلرژی دارویی
اجتناب از آلرژی دارویی اغلب دشوار است. علایم واکنش آلرژیک تا هنگام اولین مصرف دارو توسط فرد بروز نمی‎کنند.
برای هر کسی که دچار آلرژی دارویی شناخته شده‎ای است، اجتناب بهترین روش مداوا محسوب می‎شود.
دکترها، دندان‎پزشکان، و دیگر کارکنان بخش پزشکی باید پیش از آغاز به کار با هر فرد یا تجویز هر نوع دارویی از آلرژی دارویی احتمالی فرد مطلع باشند.
دکترها همچنین ممکن است برای اجتناب از واکنش‎های آلرژیک بیشتر در مورد برخی از مردم انجام روش‎های غیرحساس‎سازی را توصیه کنند.
دکتر ممکن است به فرد توصیه کند که آنتی‎هیستامین یا داروهای کورتیکوستروئیدی را پیش از استفاده از داروهای موجب آلرژی در وی مصرف کند. این کار می‎تواند به کاهش پاسخ سیستم ایمنی کمک کند، که می‎تواند به تدریج و هنگامی که بدن بی‌ضرر بودن دارو را درک می‎کند، پایان یابد.
اغلب موارد آلرژی دارویی را در همکاری نزدیک با پزشک می‏توان مرتفع کرد. به هر جهت، امکان بروز واکنش‎های شدید و احتمالاً کشنده وجود دارد، و هر گونه علایم سوءظن‎برانگیز را باید بلافاصله به دکتر یا متخصص آلرژی اطلاع داد.

Source:
Drug allergies: What you need to know
Written by Jon Johnson Reviewed by Alan Carter, PharmD
Last reviewed: Thu 15 June 2017