بیماری آلزایمر - آنچه دانستنش نیاز است

آلزایمر، زوال عقل، بیماری آلزایمر، بتا املوئید، پلاک مغزی، ژن APOE4، دونپزیل (اریسپت)، ریواستیگمین (اکسلون)، تاکرین (کاگنکس)، ممنتاین (نامندا)

بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است

• مارکوس مک‎گیل، دکتر تیموتی جی. لگ
• ترجمه محمدقاسم رافعی

بیماری آلزایمر نوعی اختلال مغز و اعصاب است که در آن مرگ سلول‎های مغزی باعث کاهش حافظه و نزول شناختی می‎شود.
بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است، و به عنوان عامل 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل در ایالات متحد آمریکا لحاظ می‎شود.
در سال 2013 تعداد 6.8 میلیون آمریکایی با تشخیص ابتلا به زوال عقل مواجه و از این تعداد 5 میلیون نفر مبتلا به آلزایمر تشخیص داده شدند. انتظار می‎رود تا سال 2050 شمار مبتلایان به این بیماری به دو برابر افزایش یابد.
آلزایمر یک بیماری تباهی یا انحطاط عصبی است. نخست علایم این بیماری خفیف است اما به مرور زمان شدیدتر می‎شود.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• مراحل
• بیماری آلزایمر و زوال عقل
• تشخیص
• درمان
• علل

علایم
برای مواجه شدن با تشخیص ابتلا به آلزایمر فرد باید نزول در عملکرد شناختی یا رفتاری را در مقایسه با آنچه پیشتر از او دیده می‎شده از خود نشان دهد. نزول مورد اشاره باید در توانایی عملکرد وی در محیط کار یا فعالیت‎های معمول اختلال ایجاد کرده باشد.
نزول شناختی باید دستکم در دو مورد از 5 علامت فهرست شده در زیر مشاهده شود:
1. کاهش توانایی به خاطر سپردن و یادآوری، که می‎تواند برای مثال به موارد زیر منتهی شود:
• طرح پرسش‎ها یا مکالمات تکراری
• گم کردن وسایل شخصی
• از یاد بردن اتفاقات یا قول و قرارها
• گم شدن در مسیرهای آشنا
2. بروز اختلال در استدلال، انجام وظایف پیچیده، و داوری در مورد مسایل، برای مثال:
• درک ضعیف در مورد ریسک‎های ایمنی
• ناتوانی در مدیریت مالی
• ضعف در توانایی تصمیم‎گیری
• ناتوانی در برنامه‎ریزی برای فعالیت‎های پیچیده یا پیاپی
3. ناتوانی‎های ناشی از اختلال در تجسم فضایی که برای مثال به علت مشکلات بینایی نیستند و می‎توانند شامل موارد زیر باشند:
• ناتوانی در شناسایی چهره‎ها یا اشیاء معمولی یا یافتن اشیاء قرار گرفته در چشم‌‏انداز مستقیم
• ناتوانی در به‌کارگیری ابزارهای ساده برای مثال لباس‎های متناسب با ابعاد بدن
4. اختلال در تکلم، خواندن و نوشتن، برای مثال:
• دشواری در تفکر در بارۀ کلمات معمولی در هنگام صحبت و درنگ کردن
• بروز خطا در تکلم، تلفظ و نوشتن
تغییرات شخصیتی و رفتاری، برای مثال:
• تغییرات حالت خارج از چارچوب شخصیتی، شامل سراسیمگی، بی‎اعتنایی، انزواجویی یا فقدان علاقه، انگیزش، یا پیشقدم شدن و ابتکار عمل
• فقدان همدلی
• رفتارهای خودخواهانه، وسواس‎گونه یا غیر قابل قبول از نظر اجتماعی
اگر شمار و شدت علایم تأیید کنندۀ زوال عقل باشد، عوامل زیر می‎توانند تأیید کنندۀ ابتلا به آلزایمر باشند.
• آغاز تدریجی، در طول ماه‎ها یا سال‏‎ها تا که ساعت‌ها یا روزها
• وخامت آشکار سطح شناخت نرمال فرد در برخی حیطه‎های مشخص
اگر علایم در یک دورۀ چند ساعته یا چند روزه بروز کرده یا تشدید شده باشند، فرد باید بدون فوت وقت مورد مراقبت پزشکی قرار گیرد زیرا این وضعیت نشان دهندۀ بروز نوعی بیماری حاد است.
بیماری آلزایمر هنگامی بیشترین احتمال بروز را دارد که کاهش حافظه علامت غالب در فرد باشد، به ویژه اگر این کاهش توانایی خود را در زمینۀ فراگیری و به یاد آوردن اطلاعات جدید نشان دهد.
مشکلات زبانی، برای مثال تقلا برای پیدا کردن کلمات مناسب و درست در تکلم، نیز می‎تواند یک علامت کلیدی زودرس تلقی شود.
اگر کمبود تجسم فضایی علامت غالب باشد، این می‎تواند موارد زیر را شامل شود:
• ناتوانی در شناسایی اشیاء و چهره‎ها
• دشواری در درک فوری بخش‌های مختلف یک صحنه
• دشواری در خواندن متن‎های نوشتاری، که زیر عنوان الکسیا شناخته می‎شود
غالب‎ترین کمبود در اختلال عملکرد اجرایی به ضعف در استدلال، داوری در امور، و حل مسائل برمی‎گردد.

دیگر نشانه‎های اولیه
در سال 2016، محققان یافته‎هایی را انتشار دادند که بر مبنای آنها تغییر در حس شوخ‌طبیعی فرد می‎تواند یک نشانۀ اولیه برای آلزایمر باشد.
تحقیقات اخیر عنوان می‎کنند که ویژگی‎های آلزایمر مثل ضایعات مغزی ممکن است در دوران میانسالی وجود داشته باشد، اگرچه علایم بیماری تا دوران متأخر زندگی فرد بروز نمی‎کنند.

بیماری آلزایمر با آغاز زودرس
بیماری آلزایمر با آغاز زودرس می‎تواند به مردم جوان‎تر دارای تاریخچۀ ابتلا به بیماری به ویژه در سنین بین 30 تا 60 سال آسیب برساند.
این مورد برای کمتر از 5 درصد کل موارد آلزایمر لحاظ می‎شود.

مراحل بیماری آلزایمر
سیر پیشرفت آلزایمر را می‎توان به سه مرحلۀ اصلی تقسیم‎بندی کرد:
• پیشابالینی، یا پیش از بروز علایم
• اختلال شناختی خفیف، که در آن علایم بیماری خفیفند
• زوال عقل
به علاوه، "انجمن آلزایمر" بر مبنای شدت علایم هفت مرحله را در راستای نزول شناختی توصیف می‎کند.
این نمره‎بندی طیفی از وضعیت شامل فقدان هر گونه اختلال، ادامه در مسیر نزول خفیف و متوسط، و در نهایت رسیدن به مرحلۀ "نزول بسیار شدید" را شامل می‎شود.
تشخیص بیماری به طور معمول تا مرحلۀ 4 که به عنوان "آلزایمر خفیف یا مرحلۀ اولیه" توصیف می‎شود، خطوط روشنی ندارد.

آلزایمر و زوال عقل
زوال عقل اصطلاحی عام برای پوشش طیفی از اختلالات است که در آنها اختلال عملکرد شناختی مطرح است.
آلزایمر شایع‎ترین شکل زوال عقل است. این بیماری شامل پلاک‎ها و چین‎هایی است که در مغز شکل می‎گیرند. علایم به تدریج آغاز می‎شوند و اغلب اوقات شامل نزول در عملکرد شناختی و توانایی‎های زبانی هستند.
دیگر انواع زوال عقل بیماری هانتینگتون، بیماری پارکینسون و بیماری کروتزفلد - جاکوب را شامل می‎شود. مردم ممکن است به بیش از یک نوع زوال عقل مبتلا گردند.

تشخیص
هیچ تست واحدی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد، بنابراین پزشکان به علایم بیماری دقیق می‎شوند، تاریخچۀ پزشکی بیمار را گردآوری می‎کنند، و پیش از رسیدن به تشخیص دیگر علل محتمل برای بروز علایم را از تشخیص خارج می‎نمایند.
پزشکان همچنین عملکرد نورولوژیک فرد را از طریق آزمایش میزان تعادل، حس و واکنش‌ها بررسی می‎کنند.
دیگر ارزیابی‎ها ممکن است شامل آزمایش خون یا ادرار، CT اسکن یا MRI مغز و غربالگری برای افسردگی باشد.
برخی از اوقات علایم زوال عقل به یک اختلال وراثتی مثل بیماری هانتینگتون مرتبط است، بنابراین نیاز به انجام تست‎های ژنتیکی مطرح است.
پس از اینکه دیگر احتمالات از تشخیص خارج شدند، دکتر تست‎های شناختی و حافظه را برای ارزیابی میزان توانایی فرد در فکر کردن و یادآوردی انجام می‎دهد.

ارزیابی شناختی
برای تأیید تشخیص آلزایمر، موارد زیر باید وجود داشته و برای ایجاد اختلال در فعالیت‎های روزانۀ زندگی فرد به قدر کافی تأثیرگذار باشند:
• کاهش تدریحی حافظه
• اختلال پیشرونده توان شناختی
پرسش‎هایی که ممکن است برای تست توانایی شناختی فرد مطرح شود شامل موارد زیر است:
• سن شما چقدر است؟
• ساعت چند است؟
• حالا ما در چه سالی هستیم؟
• نام بیمارستان یا شهری که ما در آن هستیم، چیست؟
• آیا شما می‏توانید دو نفر، برای مثال پزشک، پرستار یا مراقب خودتان را به جا بیاورید؟
• تاریخ تولد شما چیست؟
• در چه سالی (در اینجا نام یک واقعه تاریخی مشهور مطرح می‎شود) اتفاق افتاد؟
• نام رییس دولت فعلی چیست؟
• از 20 تا 1 به صورت معکوس بشمارید
• در پایان تست آدرسی را که من حالا به شما خواهم داد تکرار کنید (برای مثال، شماره 42 خیابان پنجم غربی)
برخی ابزارهای ارزیابی برای بررسی عملکرد شناختی در دسترسند.

تست ژنتیکی
در برخی از موارد استفاده از تست ژنتیکی مناسب است.
ژنی به نام APOE-e4 با افزایش شانس ابتلا به آلزایمر در سنین بالای 55 سال مرتبط شده است.
انجام زودهنگام این تست می‎تواند احتمال ابتلا فرد به بیماری را نشان دهد. به هر جهت، این تست محل مناقشه است، و نتایج حاصل از انجام آن به طور کامل قابل اعتماد نیستند.

درمان
هیچ معالجۀ قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. مرگ سلول‎های مغزی فرآیندی بازگشت ناپذیر محسوب می‎شود.
به هر جهت، مداخلاتی دارویی وجود دارد که می‎توانند زندگی با این بیماری را برای مردم آسان‎تر کنند.
بر مبنای اعلام "انجمن آلزایمر" موارد زیر ویژگی‎های مهم در مراقبت از بیمار دچار آلزایمر محسوب می‎شوند:
• مدیریت مؤثر هر اختلال همراه آلزایمر
• برنامه‎های فعالیت و مراقبت روزانه
• حضور در گروه‎ها و سرویس‌های حمایتی

دارودرمانی
هیچ داروی تعدیل کنندۀ بیماری برای آلزایمر وجود ندارد، اما برخی گزینه‎های دارویی می‎توانند علایم بیماری را کاهش دهند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشند.
مهار کننده‎های کولین استراز برای تسکین علامتی تأیید شده در ایالات متحد آمریکا شامل موارد زیرند:
• دونپزیل (اریسپت)
• ریواستیگمین (اکسلون)
• تاکرین (کاگنکس)
نوع متفاوتی از دارو به نام ممنتاین (نامندا) را که یک آنتاگونیست گیرنده NMDA محسوب می‎شود، می‎توان به تنهایی یا در ترکیب با یک مهار کنندۀ کولین‎استراز مورد استفاده قرار داد.

دیگر درمان‎ها
نیاز به بهبود کیفیت زندگی هنگامی که فرد توانایی زندگی مستقل را بیشتر از دست می‎دهد، اهمیت بیشتری پیدا می‎کند.
نتایج یک مطالعه بر روی مدل موشی بیماری که در سال 2016 در نشریه "نیچر" منتشر شد، عنوان می‌کند که روزی این امکان وجود خواهد داشت که حافظۀ بیماران در مرحلۀ آلزایمر اولیه تجدید شود.

علل و ریسک فاکتورها
همانند تمامی دیگر انواع زوال عقل، آلزایمر نتیجۀ مرگ سلول‎های مغزی است. آلزایمر یک بیماری تباهی عصبی است، که این بدین معنی است که نوعی مرگ پیشروندۀ سلول‌‏های مغزی وجود دارد که به مرور زمان اتفاق می‎افتد.
در فرد دچار آلزایمر، بافت مغز به تدریج مقدار بیشتر و بیشتری از سلول‎های مغزی و اتصالات خود را از دست می‎دهد.
اتوپسی‎های انجام شده بر روی بافت عصبی مغز افراد دچار آلزایمر دارای توده‎های کوچکی موسوم به پلاک و تا است که روی بافت مغز توده یا جمع می‎شوند.
پلاک‎ها در میان سلول‎های در حال مرگ مغز دیده می‎شوند و از جنس پروتئینی هستند که به نام بتا املوئید شناخته می‎شود.
چین‌ها در میان سلول‎های عصبی بروز می‎کنند و آنها از پروتئین دیگری به نام تاؤ ساخته شده‎اند.
دانشمندان به درستی از علت بروز این تغییرات باخبر نیستند. گمان بر آن است که عوامل مختلفی در این مورد دخالت دارند.
"انجمن آلزایمر" مجموعه‎ای شامل 16 اسلاید را منتشر کرده است که نشان می‎دهند در فرآیند گسترش بیماری آلزایمر چه اتفاقی در مغز بیمار رخ می‎دهد. برای دسترسی به این اسلایدها شما می‎توانید به لینک زیر مراجعه کنید.

ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای گریزناپذیر توسعۀ این بیماری عبارتند از:
• پیری
• تاریخچۀ خانوادگی ابتلا به آلزایمر
• داشتن برخی ژن‎ها
عوامل تعدیل‎ کننده تقویت کنندۀ احتمال بروز آلزایمر عبارتند از:
• انجام ورزش به طور منظم
• سالم نگه داشتن سیستم قلبی عروقی
• مدیریت ریسک بیماری‎های قلبی عروقی، دیابت، چاقی، سیگار کشیدن و فشار خون بالا
• پیروی از یک رژِیم غذایی متنوع و سالم
• ادامه دادن آموزش و پرورش شناختی برای تمام عمر
برخی مطالعات عنوان می‎کنند که فعالیت ذهنی و اجتماعی پیگیر می‎تواند ریسک بیماری آلزایمر را کاهش دهد./