بیماری آلزایمر - آنچه دانستنش نیاز است

آلزایمر، زوال عقل، بیماری آلزایمر، بتا املوئید، پلاک مغزی، ژن APOE4، دونپزیل (اریسپت)، ریواستیگمین (اکسلون)، تاکرین (کاگنکس)، ممنتاین (نامندا)

بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است

• مارکوس مک‌‌گیل، دکتر تیموتی جی. لگ
• ترجمه محمدقاسم رافعی

بیماری آلزایمر نوعی اختلال مغز و اعصاب است که در آن مرگ سلول‌های مغزی باعث کاهش حافظه و نزول شناختی می‌شود.
بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است، و به عنوان عامل 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل در ایالات متحد آمریکا لحاظ می‌شود.
در سال 2013 تعداد 6.8 میلیون آمریکایی با تشخیص ابتلا به زوال عقل مواجه و از این تعداد 5 میلیون نفر مبتلا به آلزایمر تشخیص داده شدند. انتظار می‌رود تا سال 2050 شمار مبتلایان به این بیماری به دو برابر افزایش یابد.
آلزایمر یک بیماری تباهی یا انحطاط عصبی است. نخست علایم این بیماری خفیف است اما به مرور زمان شدیدتر می‌شود.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• مراحل
• بیماری آلزایمر و زوال عقل
• تشخیص
• درمان
• علل

علایم
برای مواجه شدن با تشخیص ابتلا به آلزایمر فرد باید نزول در عملکرد شناختی یا رفتاری را در مقایسه با آنچه پیشتر از او دیده می‌شده از خود نشان دهد. نزول مورد اشاره باید در توانایی عملکرد وی در محیط کار یا فعالیت‌های معمول اختلال ایجاد کرده باشد.
نزول شناختی باید دستکم در دو مورد از 5 علامت فهرست شده در زیر مشاهده شود:
1. کاهش توانایی به خاطر سپردن و یادآوری، که می‌تواند برای مثال به موارد زیر منتهی شود:
• طرح پرسش‌ها یا مکالمات تکراری
• گم کردن وسایل شخصی
• از یاد بردن اتفاقات یا قول و قرارها
• گم شدن در مسیرهای آشنا
2. بروز اختلال در استدلال، انجام وظایف پیچیده، و داوری در مورد مسایل، برای مثال:
• درک ضعیف در مورد ریسک‌های ایمنی
• ناتوانی در مدیریت مالی
• ضعف در توانایی تصمیم‌گیری
• ناتوانی در برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های پیچیده یا پیاپی
3. ناتوانی‌های ناشی از اختلال در تجسم فضایی که برای مثال به علت مشکلات بینایی نیستند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• ناتوانی در شناسایی چهره‌ها یا اشیاء معمولی یا یافتن اشیاء قرار گرفته در چشم‌‏انداز مستقیم
• ناتوانی در به‌کارگیری ابزارهای ساده برای مثال لباس‌های متناسب با ابعاد بدن
4. اختلال در تکلم، خواندن و نوشتن، برای مثال:
• دشواری در تفکر در بارۀ کلمات معمولی در هنگام صحبت و درنگ کردن
• بروز خطا در تکلم، تلفظ و نوشتن
تغییرات شخصیتی و رفتاری، برای مثال:
• تغییرات حالت خارج از چارچوب شخصیتی، شامل سراسیمگی، بی‌اعتنایی، انزواجویی یا فقدان علاقه، انگیزش، یا پیشقدم شدن و ابتکار عمل
• فقدان همدلی
• رفتارهای خودخواهانه، وسواس‌گونه یا غیر قابل قبول از نظر اجتماعی
اگر شمار و شدت علایم تأیید کنندۀ زوال عقل باشد، عوامل زیر می‌توانند تأیید کنندۀ ابتلا به آلزایمر باشند.
• آغاز تدریجی، در طول ماه‌ها یا سال‏‌ها تا که ساعت‌ها یا روزها
• وخامت آشکار سطح شناخت نرمال فرد در برخی حیطه‌های مشخص
اگر علایم در یک دورۀ چند ساعته یا چند روزه بروز کرده یا تشدید شده باشند، فرد باید بدون فوت وقت مورد مراقبت پزشکی قرار گیرد زیرا این وضعیت نشان دهندۀ بروز نوعی بیماری حاد است.
بیماری آلزایمر هنگامی بیشترین احتمال بروز را دارد که کاهش حافظه علامت غالب در فرد باشد، به ویژه اگر این کاهش توانایی خود را در زمینۀ فراگیری و به یاد آوردن اطلاعات جدید نشان دهد.
مشکلات زبانی، برای مثال تقلا برای پیدا کردن کلمات مناسب و درست در تکلم، نیز می‌تواند یک علامت کلیدی زودرس تلقی شود.
اگر کمبود تجسم فضایی علامت غالب باشد، این می‌تواند موارد زیر را شامل شود:
• ناتوانی در شناسایی اشیاء و چهره‌ها
• دشواری در درک فوری بخش‌های مختلف یک صحنه
• دشواری در خواندن متن‌های نوشتاری، که زیر عنوان الکسیا شناخته می‌شود
غالب‌ترین کمبود در اختلال عملکرد اجرایی به ضعف در استدلال، داوری در امور، و حل مسائل برمی‌گردد.

دیگر نشانه‌های اولیه
در سال 2016، محققان یافته‌هایی را انتشار دادند که بر مبنای آنها تغییر در حس شوخ‌طبیعی فرد می‌تواند یک نشانۀ اولیه برای آلزایمر باشد.
تحقیقات اخیر عنوان می‌کنند که ویژگی‌های آلزایمر مثل ضایعات مغزی ممکن است در دوران میانسالی وجود داشته باشد، اگرچه علایم بیماری تا دوران متأخر زندگی فرد بروز نمی‌کنند.

بیماری آلزایمر با آغاز زودرس
بیماری آلزایمر با آغاز زودرس می‌تواند به مردم جوان‌تر دارای تاریخچۀ ابتلا به بیماری به ویژه در سنین بین 30 تا 60 سال آسیب برساند.
این مورد برای کمتر از 5 درصد کل موارد آلزایمر لحاظ می‌شود.

مراحل بیماری آلزایمر
سیر پیشرفت آلزایمر را می‌توان به سه مرحلۀ اصلی تقسیم‌بندی کرد:
• پیشابالینی، یا پیش از بروز علایم
• اختلال شناختی خفیف، که در آن علایم بیماری خفیفند
• زوال عقل
به علاوه، "انجمن آلزایمر" بر مبنای شدت علایم هفت مرحله را در راستای نزول شناختی توصیف می‌کند.
این نمره‌بندی طیفی از وضعیت شامل فقدان هر گونه اختلال، ادامه در مسیر نزول خفیف و متوسط، و در نهایت رسیدن به مرحلۀ "نزول بسیار شدید" را شامل می‌شود.
تشخیص بیماری به طور معمول تا مرحلۀ 4 که به عنوان "آلزایمر خفیف یا مرحلۀ اولیه" توصیف می‌شود، خطوط روشنی ندارد.

آلزایمر و زوال عقل
زوال عقل اصطلاحی عام برای پوشش طیفی از اختلالات است که در آنها اختلال عملکرد شناختی مطرح است.
آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است. این بیماری شامل پلاک‌ها و چین‌هایی است که در مغز شکل می‌گیرند. علایم به تدریج آغاز می‌شوند و اغلب اوقات شامل نزول در عملکرد شناختی و توانایی‌های زبانی هستند.
دیگر انواع زوال عقل بیماری هانتینگتون، بیماری پارکینسون و بیماری کروتزفلد - جاکوب را شامل می‌شود. مردم ممکن است به بیش از یک نوع زوال عقل مبتلا گردند.

تشخیص
هیچ تست واحدی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد، بنابراین پزشکان به علایم بیماری دقیق می‌شوند، تاریخچۀ پزشکی بیمار را گردآوری می‌کنند، و پیش از رسیدن به تشخیص دیگر علل محتمل برای بروز علایم را از تشخیص خارج می‌نمایند.
پزشکان همچنین عملکرد نورولوژیک فرد را از طریق آزمایش میزان تعادل، حس و واکنش‌ها بررسی می‌کنند.
دیگر ارزیابی‌ها ممکن است شامل آزمایش خون یا ادرار، CT اسکن یا MRI مغز و غربالگری برای افسردگی باشد.
برخی از اوقات علایم زوال عقل به یک اختلال وراثتی مثل بیماری هانتینگتون مرتبط است، بنابراین نیاز به انجام تست‌های ژنتیکی مطرح است.
پس از اینکه دیگر احتمالات از تشخیص خارج شدند، دکتر تست‌های شناختی و حافظه را برای ارزیابی میزان توانایی فرد در فکر کردن و یادآوردی انجام می‌دهد.

ارزیابی شناختی
برای تأیید تشخیص آلزایمر، موارد زیر باید وجود داشته و برای ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزانۀ زندگی فرد به قدر کافی تأثیرگذار باشند:
• کاهش تدریحی حافظه
• اختلال پیشرونده توان شناختی
پرسش‌هایی که ممکن است برای تست توانایی شناختی فرد مطرح شود شامل موارد زیر است:
• سن شما چقدر است؟
• ساعت چند است؟
• حالا ما در چه سالی هستیم؟
• نام بیمارستان یا شهری که ما در آن هستیم، چیست؟
• آیا شما می‏توانید دو نفر، برای مثال پزشک، پرستار یا مراقب خودتان را به جا بیاورید؟
• تاریخ تولد شما چیست؟
• در چه سالی (در اینجا نام یک واقعه تاریخی مشهور مطرح می‌شود) اتفاق افتاد؟
• نام رییس دولت فعلی چیست؟
• از 20 تا 1 به صورت معکوس بشمارید
• در پایان تست آدرسی را که من حالا به شما خواهم داد تکرار کنید (برای مثال، شماره 42 خیابان پنجم غربی)
برخی ابزارهای ارزیابی برای بررسی عملکرد شناختی در دسترسند.

تست ژنتیکی
در برخی از موارد استفاده از تست ژنتیکی مناسب است.
ژنی به نام APOE-e4 با افزایش شانس ابتلا به آلزایمر در سنین بالای 55 سال مرتبط شده است.
انجام زودهنگام این تست می‌تواند احتمال ابتلا فرد به بیماری را نشان دهد. به هر جهت، این تست محل مناقشه است، و نتایج حاصل از انجام آن به طور کامل قابل اعتماد نیستند.

درمان
هیچ معالجۀ قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. مرگ سلول‌های مغزی فرآیندی بازگشت ناپذیر محسوب می‌شود.
به هر جهت، مداخلاتی دارویی وجود دارد که می‌توانند زندگی با این بیماری را برای مردم آسان‌تر کنند.
بر مبنای اعلام "انجمن آلزایمر" موارد زیر ویژگی‌های مهم در مراقبت از بیمار دچار آلزایمر محسوب می‌شوند:
• مدیریت مؤثر هر اختلال همراه آلزایمر
• برنامه‌های فعالیت و مراقبت روزانه
• حضور در گروه‌ها و سرویس‌های حمایتی

دارودرمانی
هیچ داروی تعدیل کنندۀ بیماری برای آلزایمر وجود ندارد، اما برخی گزینه‌های دارویی می‌توانند علایم بیماری را کاهش دهند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشند.
مهار کننده‌های کولین استراز برای تسکین علامتی تأیید شده در ایالات متحد آمریکا شامل موارد زیرند:
• دونپزیل (اریسپت)
• ریواستیگمین (اکسلون)
• تاکرین (کاگنکس)
نوع متفاوتی از دارو به نام ممنتاین (نامندا) را که یک آنتاگونیست گیرنده NMDA محسوب می‌شود، می‌توان به تنهایی یا در ترکیب با یک مهار کنندۀ کولین‌استراز مورد استفاده قرار داد.

دیگر درمان‌ها
نیاز به بهبود کیفیت زندگی هنگامی که فرد توانایی زندگی مستقل را بیشتر از دست می‌دهد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
نتایج یک مطالعه بر روی مدل موشی بیماری که در سال 2016 در نشریه "نیچر" منتشر شد، عنوان می‌کند که روزی این امکان وجود خواهد داشت که حافظۀ بیماران در مرحلۀ آلزایمر اولیه تجدید شود.

علل و ریسک فاکتورها
همانند تمامی دیگر انواع زوال عقل، آلزایمر نتیجۀ مرگ سلول‌های مغزی است. آلزایمر یک بیماری تباهی عصبی است، که این بدین معنی است که نوعی مرگ پیشروندۀ سلول‌‏های مغزی وجود دارد که به مرور زمان اتفاق می‌افتد.
در فرد دچار آلزایمر، بافت مغز به تدریج مقدار بیشتر و بیشتری از سلول‌های مغزی و اتصالات خود را از دست می‌دهد.
اتوپسی‌های انجام شده بر روی بافت عصبی مغز افراد دچار آلزایمر دارای توده‌های کوچکی موسوم به پلاک و تا است که روی بافت مغز توده یا جمع می‌شوند.
پلاک‌ها در میان سلول‌های در حال مرگ مغز دیده می‌شوند و از جنس پروتئینی هستند که به نام بتا املوئید شناخته می‌شود.
چین‌ها در میان سلول‌های عصبی بروز می‌کنند و آنها از پروتئین دیگری به نام تاؤ ساخته شده‌اند.
دانشمندان به درستی از علت بروز این تغییرات باخبر نیستند. گمان بر آن است که عوامل مختلفی در این مورد دخالت دارند.
"انجمن آلزایمر" مجموعه‌ای شامل 16 اسلاید را منتشر کرده است که نشان می‌دهند در فرآیند گسترش بیماری آلزایمر چه اتفاقی در مغز بیمار رخ می‌دهد. برای دسترسی به این اسلایدها شما می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید.

ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای گریزناپذیر توسعۀ این بیماری عبارتند از:
• پیری
• تاریخچۀ خانوادگی ابتلا به آلزایمر
• داشتن برخی ژن‌ها
عوامل تعدیل‌ کننده تقویت کنندۀ احتمال بروز آلزایمر عبارتند از:
• انجام ورزش به طور منظم
• سالم نگه داشتن سیستم قلبی عروقی
• مدیریت ریسک بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، چاقی، سیگار کشیدن و فشار خون بالا
• پیروی از یک رژِیم غذایی متنوع و سالم
• ادامه دادن آموزش و پرورش شناختی برای تمام عمر
برخی مطالعات عنوان می‌کنند که فعالیت ذهنی و اجتماعی پیگیر می‌تواند ریسک بیماری آلزایمر را کاهش دهد./