زوال عقل عروقی یا دمانس عروقی

زوال عقل عروقی یا دمانس عروقی
• دکتر نانسی هاموند، جون جانسون
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

♦ زوال عقل عروقی چیست؟
♦ علل و ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
♦ علایم زوال عقل عروقی
♦ تشخیص زوال عقل عروقی
♦ درمان زوال عقل عروقی
♦ مراقبت
♦ پیش‌آگهی
♦ خلاصه

زوال عقل عروقی (دمانس عروقی) آسیبی در مغز است که بر اثر کاهش جریان خون به مغز رخ می‌دهد. مردم اغلب اوقات به دنبال ابتلاء به استروک دچار زوال عقل عروقی می‌شوند اما به شکل بالقوه چند علت و ریسک فاکتور دیگر در این مورد مطرحند.
زوال عقل عروقی پس از بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل محسوب می‌شود. این بیماری اغلب به حافظه، قوه استدلال و دیگر فرآیندهای فکری لطمه می‌زند. درمان می‌تواند روند پیشرفت این بیماری را کُند و در برخی مواقع از آن پیشگیری کند.

زوال عقل عروقی چیست؟
زوال عقل عروقی زمانی بروز می‌کند که محدود شدن جریان خون به مغز به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند. بدون رسیدن خون تازه کافی به مغز، احتمال آسیب‌دیدگی یا مرگ سلول‌های مغزی وجود دارد. فرآیند ترمیم در این سلول‌ها کُند است و بدن همیشه قادر به جایگزین کردن آنها نیست.
علایم بیماری ممکن است به شکل ناگهانی، مثل مورد پس از استروک یا یک اتفاق ایسکمیک بروز کند. در موارد دیگر، احتمال آن هست که صدمات سلولی به تدریج افزایش یابد. اگر چنین موردی مطرح باشد علایم بیماری تدریجاً بدتر خواهند شد.
اثرات زوال عقل عروقی ممکن است در طیفی از خفیف تا شدید ظاهر شوند. علایم ممکن است تأثیر تعیین کننده‌ای بر کیفیت زندگی شخص بگذارند و بر توانایی او برای ادامه زندگی مستقل تأثیر منفی داشته باشند.

علل و ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
علت زوال عقل عروقی کمبود جریان خون در مغز است. چند اختلال مختلف می‌توانند باعث ایجاد این محدودیت خونرسانی شوند که این کار را یا به تدریج یا به شکل ناگهانی انجام می‌دهند:

استروک
استروک زمانی بروز می‌کند که یک رگ خونی منتهی به مغز بر اثر لخته شدن خون می‌ترکد یا مسدود می‌شود. استروک می‌تواند تأثیرات متعددی بر روی بدن داشته باشد که یکی از آنها ایجاد زوال عقل عروقی است.

رگ‌های خونی آسیب دیده یا باریک شده
رگ‌های خونی آسیب دیده یا باریک شده منتهی به مغز ممکن است سبب زوال عقل عروقی نیز بشوند. به همین علت، اختلالات آسیب زننده به رگ‌های خونی به مرور زمان، یا علل منجر به باریک شدن آنها نیز، ممکن است ریسک زوال عقل عروقی را افزایش دهند.

دیگر ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی
ریسک ابتلاء به زوال عقل عروقی با بالا رفتن سن شخص گرایش به افزایش نشان می‌دهد. در واقع، "انستیتو ملی قلب، ریه، و خون" می‌گوید این اختلال مبتلابه یک-سوم مردم سنین بالای 70 است.
همچنین، برخی عوامل و اختلالات شامل موارد زیر می‌توانند ریسک آسیب دیدن رگ‌های خونی و زوال عقل عروقی را افزایش دهند:
• دخانیات (سیگار و سیگارت)
• چاقی
• غیر نرمال بودن ریتم قلب
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• اترواسکلروزیس
• دیابت
• داشتن سابقه حمله قلبی یا استروک

علایم زوال عقل عروقی
بسته به محل بروز محدودیت در مغز اثرات زوال عقل عروقی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. برخی علایم محتمل زوال عقل عروقی شامل موارد زیر است:
• مشکل تمرکز
• گیجی کلی
• سردرد ناگهانی یا بی‌حسی یا فلج در یک سمت صورت یا بدن، که علایم استروک را منعکس می‌کند
• مشکلات توجه
• مشکل آنالیز مسائل یا موقعیت‌ها
• مشکل در تصمیم‌گیری
• تحریک‌پذیری
• افسردگی یا تغییرات خلقی
• تغییر شخصیت
در برخی موارد، مثل زمانی که علایم به دنبال استروک بروز می‌کنند، مشخص کردن علت ممکن است آسان باشد. در این موارد دکتر ممکن است به علایم به عنوان "زوال عقل پسااستروک" اشاره کند.
به هر حال در موارد دیگر علایم به تدریج و به مرور زمان بروز می‌کنند، و ممکن است بلافاصله بر شخص آشکار نشوند.

تشخیص زوال عقل عروقی
هیچ تست منفردی برای مشخص کردن اینکه شخص دچار دمانس عروقی شده است یا خیر، وجود ندارد. پزشک معاینه بالینی انجام داده و پرسش‌هایی در مورد علایم و شرح حال پزشکی شخص مطرح خواهد کرد.
پزشک می‌تواند تست‌هایی را برای از تشخیص خارج کردن علل بالقوه علایم شامل موارد زیر انجام دهد:

تست‌های شناخت سلول عصبی
پزشک تست‌های مزبور را احتمالاً برای بررسی توانایی‌های ذهنی شخص توصیه خواهد کرد:
• استدلال
• حافظه
• حل مشکل
• داوری
• برنامه‌ریزی
این تست‌ها به پزشکان در تمایز قائل شدن بین انواع زوال عقل کمک می‌کنند. برای مثال، "انستیتو ملی پیری" می‌نویسد که کاهش حافظه در بیماری آلزایمر بارزتر است، که در آن مشکلات سازماندهی، حل مسائل، و تمرکز ممکن است به زوال عقل عروقی گره بخورند.

تست خون
پزشکان ممکن است برای بررسی نشانگرهای سلامت که در شرح حال پزشکی اخیر شخص بارز نیستند نیاز به انجام تست‌های آزمایشگاهی داشته باشند. این تست‌ها آزمایش‌هایی را برای بررسی کلسترول یا میزان قند خون شخص شامل می‌شوند.
پزشکان در عین حال ممکن است تست‌هایی را برای کمک به از تشخیص خارج کردن دیگر مشکلات احتمالاً مسبب علایم مشابه مثل کمبود ویتامین، آنمی، و اختلالات تیروئید انجام دهند.

تست‌های تصویربرداری
تست‌های تصویربرداری مغز می‌توانند به پزشک در مشخص کردن هر گونه آسیب مشهود یا تغییرات خود مغز مثل تأثیر ترومای ناشی از استروک کمک کنند.
بخش‌های زیر تست‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص زوال عقل عروقی را توصیف می‌کنند.

اسکن‌های MRI
اسکن‌های MRI از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویری با دقت بالا از مغز استفاده می‌کنند. این می‌تواند به پزشکان در مستندسازی دقیق تغییرات ایجاد شده در مغز بر اثر استروک، حملات ایسکمیک گذرا یا دیگر مشکلات رگ‌های خونی کمک کند.

CT اسکن
پزشک همچنین ممکن است از این تست برای نشان دادن تغییرات مشهود در مغز یا رگ‌های خونی استفاده کند. CT اسکن از تصاویر اشعه X در زوایای مختلف استفاده کرده و آنها را برای ایجاد تصاویر سه‌بعدی با یکدیگر تلفیق می‌کند.

سونوگرافی
دکتر ممکن ایت انجام اسکن اولتراسوند (سونوگرافی) را برای بررسی شریان‌های کاروتید، که شریان‌های اصلی منتهی به مغز هستند، مورد استفاده قرار دهد. این اسکن‌ها از فرکانس‌های بالا برای گرفتن تصاویری از بافت‌های نرم در بدن مثل، شریان‌ها استفاده می‌کند.

تست‌های دیگر
پزشکان همچنین ممکن است نشانه‌های آسیب نورولوژیک را برای تست عوامل زیر مورد استفاده قرار دهند:
• تعادل و هماهنگی
• حس بساوایی (لامسه)
• رفلکس‌ها
• تون و توان عضلانی، شامل مقایسه یک طرف بدن با طرف دیگر برای تعیین هر گونه تغییرات

درمان زوال عقل عروقی
در حال حاضر زوال عقل عروقی قابل علاج نیست زیرا راهی برای معکوس کردن آسیب وارد شده به مغز وجود ندارد. به هر حال، امکان کُند کردن یا در برخی مواقع متوقف کردن پیشرفت اختلال از طریق کنترل برخی عوامل وجود دارد.
یک پلن درمانی متعارف برای زوال عقل عروقی شامل برداشتن گام‌هایی در راستای مدیریت بیماری و کنترل دیگر ریسک فاکتورها می‌شود.
پزشکان برای ایجاد یک پلن درمانی شخصی سازی شده با بیمار و خانواده وی کار می‌کنند.
درمان عموماً شامل تجویز دارو و مداوا برای درمان هر نوع بیماری زمینه‌ای قلبی عروقی است، که ممکن است در کاهش ریسک استروک یا دیگر حوادث ایسکمیک کمک کننده باشد.

مراقبت
پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که شخص قدم‌هایی را در راستای مراقبت از سلامت خود و کاهش ریسک فاکتورهای زوال عقل عروقی به پیش بردارد.
مراقبت خانگی و موازین پیشگیرانه کماکان مفیدند حتی اگر شخص پیشتر دچار زوال عقل عروقی شده باشد.
نکاتی برای مدیریت زوال عقل عروقی شامل موارد زیر می‌شود:
• انجام ورزش به شکل منظم
• حفظ وزن در محدوده سالم
• خوردن غذاهای سالم
• حفظ فشار خون در محدوده سالم
• کاهش میزان کلسترول
• اجتناب از دخانیات یا ترک آن
• محدود کردن مصرف الکل
• کنترل دیابت یا پیشگیری از آن
• کاهش میزان استرس

پیش‌آگهی
پیش‌آگهی بیماری بسته به شمار عوامل، شامل میزان پایبندی شخص به پلن درمانی و راهنمای مراقبت خانگی ایجاد شده توسط پزشک متفاوت است.
زوال عقل در کل و زوال عقل عروقی پس از استروک می‌تواند طول عمر شخص را کاهش دهد. این تغییر برای هر بیماری متفاوت است. مردم می‌توانند در مورد دورنمای موقعیت خاص خویش با پزشک مشورت کنند.
کوشش‌های درمانی و پیشگیرانه می‌توانند طول و کیفیت عمر بیمار را افزایش دهند.

خلاصه
زوال عقل عروقی به آسیب مغز بر اثر محدود شدن جریان گردش خون اشاره دارد. این بیماری ممکن است پس از استروک ایجاد شده یا به مرور زمان ایجاد شود.
با وجودی که هیچ علاجی برای غلبه بر زوال عقل عروقی وجود ندارد درمان ممکن است پیشرفت بیماری را کُند یا متوقف کند.
درمان کامل شامل کنترل ریسک فاکتورهای شخصی از طریق مداواهای پزشکی و تغییرات سبک زندگی است. انجام چنین کارهایی می‌تواند باعث بهبود کیفیت زندگی و طول عمر بیمار شود./

Source:
Medical News Today
What to know about vascular dementia
Medically reviewed by Nancy Hammond, MD
On February 6, 2020 —
Written by Jon Johnson