چگونه نشانه‌ها و علایم اختلال دوقطبی را بشناسیم

• نیکول گلن، دکتر سوزان فلاک
• ترجمة فرهنگ راد

اختلال دوقطبی معمولاً به نام افسردگی مانیک یا اختلال افسردگی مانیک نیز شناخته می‌شود. این بیماری نوعی اختلال ذهنی درازمدت است که باعث می‌شود افراد در چرخه‌ای از خُلق و خو و سطوح انرژی متفاوت بسر ببرند.
چرخش خُلق از احساس شادمانی بیش از حد و احساس سرشار بودن از انرژی و احساس سقوط و افسردگی در نوسان است. این مراحل به ترتیب به عنوان اپیزودهای مانیک (شیدایی) و اپیزودهای افسردگی شناخته می‌شوند.
هیپومانیا (جنون خفیف) دوره‌ای از احساس "فرازبودگی" است که نسبت به اپیزودهای مانیک متعارف کمتر افراطی است.

مطالب این مقاله:
 نشانگان اختلال دوقطبی
 انواع اختلال دوقطبی
 تشخیص اختلال دوقطبی
 درمان اختلال دوقطبی

نشانگان اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی وضعیتی است که در آن خُلق و خو در گستره‌ای از شادی بیش از حد و افسردگی در نوسان است. مانیا (شیدایی) دقیقاً احساس شادی نیست. نشانگان مانیای واقعی عبارتند از:
- داشتن انرژی زیاد
- مشکلات خواب
- افزایش رفتارهای پرخطر نظیر روابط جنسی بی‌پروا و اسراف در خرج پول
- تکلم سریع
- مضطرب بودن زیاد
- احساس تلاطم
این موضوع مهم است که بدانیم فرد در وضعیت مانیک از رفتار نامعمول خود باخبر نیست. بیمار ممکن است نامناسب بودن اعمال خود را درک نکند یا از عواقب بالقوة رفتار خود باخبر باشد. بیمار ممکن است برای کمک گرفتن و سالم ماندن نیاز به کمک داشته باشد.
یک اپیزود کمتر افراطی مانیک هیپومانیا نام دارد. علایم هیپومانیا شبیه مانیا است اما فرد ممکن است در زندگی روزانة خود قادر به حفظ عملکرد خوب باشد.
اگر نشانه‌های هیپومانیا مورد دقت قرار نگیرد، می‌تواند به شکل حادتری از بیماری پیشرفت کند.
نشانه‌های اپیزود افسردگی بیماری همانند علایم افسردگی است. این نشانه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- احساس سقوط یا اندوه
- داشتن انرژی بسیار کم
- مشکلات خواب یا خوابیدن بسیار بیش از حد متعارف
- افکار مرگ یا خودکشی
- فراموشی
- خستگی
- فقدان لذت از انجام فعالیت‌های روزانه
گاهی از اوقات ممکن است نشانه‌های اختلال دوقطبی در کودکان خردسال و نوجوانان دیده شود. کودکان نوپا و بچه‌ها ممکن است دچار کُج‌خلقی شدید باشند که می‌تواند ساعت‌ها ادامه یابد و به مرور زمان شدیدتر شود. والدین همچنین باید به اپیزودهای شادمانی بیش از حد و بروز حالات و رفتارهای احمقانه در کودک توجه کنند.
نوجوانان ممکن است برخی از نشانه‌های شایع اختلال دوقطبی مخصوصاً افزایش رفتارهای پرخطر مانند موارد زیر را از خود نشان دهند:
- فعالیت جنسی بی‌پروا و مصرف الکل یا مواد مخدر
- بازده پایین در محیط تحصیلی
- حالات مبارزه‌جویانه
- افزایش فریفتگی توسط مرگ یا خودکشی
این موضوع اهمیت دارد که افراد جوان دارای هر یک از این علایم به متخصص بیماری‌های روانی ارجاع داده شوند.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

داروهای اختلال دوقطبی -
انواع، کاربرد، عوارض جانبی

آیا باید به دکتر مراجعه کنم؟
ایدة مراجعه به پزشک در مواقعی که نگرانی در مورد تغییر خلق و خوی منجر به ایجاد اختلال در کار مشاهده می‌شود همیشه ایدة خوبی است.
مراقبت‌های اولیة پزشکی نقطة آغاز مناسبی است. در هر حال، پزشکان افراد دارای چنین علایمی را به یک روان‌پزشک یا متخصص مرتبط به اختلالات سلامت روان ارجاع می‌دهند.
کسی که این علایم را در دوست یا فرد مورد علاقة خود مشاهده می‌کند می‌تواند در مورد نگرانی‌هایش با پزشک صحبت کند.

ریسک خودکشی
خودکشی یکی از خطرات واقعی تهدیدکنندة مبتلایان به اختلال دوقطبی است. این ریسک در تمامی مراحل بیماری وجود دارد و نه فقط در خلال مرحلة افسردگی آن؛ در واقع افراد دوقطبی ممکن است بیشتر در مرحلة مانیک یا شیدایی اقدام به خودکشی کنند زیرا در این مرحله از انرژی بیشتری برای اجراء برنامة خود برخوردار هستند.
هرگاه ریسک خودکشی در بیمار وجود داشته باشد مهم است که موضوع به سرعت و دقت مورد بررسی و توجه قرار گیرد. اگر این ریسک قریب‌الوقوع باشد باید فوری به پلیس یا سرویس اورژانس حوادث بحرانی اطلاع داده شود.

اختلالات مرتبط
تجربة دیگر اختلالات مرتبط به سلامت روان نظیر موارد زیر در مورد افراد دوقطبی غیر معمول نیست:
- اضطراب
- اختلال استرس پست تروماتیک
- اختلال هایپراکتیوی کمبود توجه
- مشکلات سوء مصرف مواد
مانیا و افسردگی شدید همچنین می‌تواند به اپیزودهای روانی که در آن فرد دچار توهم می‌گردد منجر شود.
مانیا می‌تواند شامل هذیان‌گویی‌های عظمت طلبانه باشد. در خلال دورة افسردگی توهم به منفی‌گرایی بیشتر تمایل دارد. این می‌تواند گاهی اوقات فرد را در معرض تشخیص غلط اسکیزوفرنی قرار دهد، یک اختلال سلامت روان که با توهم و هذیان مداوم شناخته می‌شود.
تهدید این اختلالات ممکن است شناسایی یا درمان اختلالات دوقطبی را مشکل‌تر سازد.
در هر حال، وقتی علایم بیماری با دارو کنترل شود بیماری‌های مرتبط نیز بهبود خواهند یافت.
اختلال دوقطبی همچنین با برخی اختلالات سلامت که نیازمند پایش هستند مرتبط است، نظیر:
- چاقی
- بیماری قلبی
- دیابت
- بیماری تیرویید
- میگرن

انواع اختلال دو قطبی
بر مبنای داده‌های سالنامه تشخیص و آمارگیری اختلالات روانی (DCM)، چهار نوع اختلال دوقطبی وجود دارد:
1. اختلال دو قطبی I
فرد مبتلا به اختلال دوقطبی I دوره‌های از مانیا یا شیدایی دارد که حداقل 7 روز ادامه می‌یابد. افراد دارای اپیزودهای مانیا به شدتی که نیاز به بستری کردن آنها در بیمارستان را ایجاد می‌کند نیز ممکن است در این گروه دوقطبی تشخیص داده شوند.

2. اختلال دوقطبی II
فرد مبتلا به اختلال دوقطبی II دچار هر دو اپیزود افسردگی و هیپومانیا می‌شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی II گرایش به اپیزودهای کامل شیدایی را ندارند.

3. اختلال خوی ادواری
فرد مبتلا به اختلال خوی ادواری نیز دوره‌های هیپومانیا و افسردگی را تجربه می‌کند که دستکم 2 سال به طول می‌انجامد.
تفاوت اصلی میان اختلال خوی ادواری و دوقطبی II این است که علایم فرد مبتلا به اختلال خوی ادواری کمتر شدید است و شاخص‌های هیپومانیا و افسردگی را ندارد.

4. دیگر اختلالات دوقطبی مشخص شده و نامشخص
فرد ممکن است دچار اختلال دوقطبی و در عین حال فاقد نمونه‌های رفتاری بالا باشد. این گروه از افراد بسته به علایم موجود در آنها ممکن است در دو گروه "دیگر اختلالات دوقطبی مشخص" یا "اختلال دوقطبی نامشخص" تشخیص داده شوند.

تشخیص اختلال دوقطبی
برای تشخیص اختلال دوقطبی، پزشک مصاحبه و معاینة فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک همچنین برای از محاسبه خارج کردن دیگر اختلالات پزشکی که ممکن است علایم مشابه داشته باشند، ممکن است آزمایش خون درخواست کند.
اگر اختلالات دیگر یا داروهای دیگر موجود علایم موجود در فرد بیمار نباشند پزشک به لحاظ کردن اختلال دوقطبی خواهد رسید. بهترین فرد برای تشخیص اختلال دوقطبی روان‌پزشک است.

درمان اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی در اغلب اوقات با ترکیبی از دارو و گفتاردرمانی یا روان‌درمانی مورد درمان قرار می‌گیرد. از آنجا که اختلال دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است درمان نیز باید برای تمام عمر ادامه داشته باشد.
داروهای مورد استفاده در درمان اختلال دو قطبی عبارتند از:
- تثبیت کننده‌های خلق و خو نظیر لیتیم
- داروهای ضد روان‌پریشی برای مدیریت اپیزودهای مانیا و روان‌پریشی
- داروهای ضد افسردگی برای کاهش علایم افسردگی
اگر دارودمانی و گفتاردرمانی در مدیریت علایم اختلال دوقطبی ناموفق باشد، روان‌شناس ممکن است الکتروشوک درمانی یا ECT را در مد نظر قرار دهد.
الکتروشوک درمانی نوعی شوک کنترل شده برای کمک به تنظیم خلق و خو و نشانگان به مغز می‌دهد. این نوع درمان معمولاً فقط در موارد اختلال دوقطبی شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد یا در هنگامی که بیمار دوقطبی قادر به دریافت یا تحمل دارودرمانی نیست.

همزیستی با اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یک بیماری تمام عمر است که می‌تواند تأثیر شدیدی بر زندگی بر جای بگذارد. این بیماری نه فقط به فرد مبتلا به اختلال مزبور بلکه بر زندگی خانواده و دوستان فرد نیز آسیب می‌رساند.
مشارکت به هنگام و فعال در درمان کلیدهای ادارة موفق این اختلال محسوب می‌شوند./