فتق دیسک بین مهره‎ای - علایم، علل، تشخیص، و درمان

• مایو کلینیک
• هامیک رادیان

فتق دیسک به مشکلی در یکی از بالشتک‎های لاستیک مانند انعطاف‌پذیر بین مهره‎های ستون فقرات اشاره دارد.
دیسک ستون فقرات کمی شبیه به یک دونات ژله‎ای است که دارای مرکزی نرم‏تر احاطه شده با یک حاشیۀ خارجی سفت‎ است. فتق دیسک که برخی از اوقات زیر عنوان لغزش دیسک یا پارگی دیسک به آن اشاره می‎شود هنگامی رخ می‎هد که بخشی از قسمت نرم‎تر دیسک بیرون زده وارد بخش خارجی سفت‎تر می‎شود.
فتق دیسک باعث تحریک عصب‎های مجاور و در نتیجه سبب درد، بی‎حسی یا بروز ضعف در دست یا پا می‎شود. از سوی دیگر، بسیاری از مردم بر اثر فتق دیسک دچار علامتی نمی‎شوند. بسیاری از مردم مبتلاء به این مشکل برای رفع یا تصحیح مشکل نیازی به عمل جراحی ندارند.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان

علایم فتق دیسک
اغلب موارد فتق دیسک در ناحیۀ کمر (ستوان فقرات لومبار) ایجاد می‏شود، با وجود این امکان بروز آن در ناحیه گردن (ستون فقرات سرویکال) وجود دارد. شایع‏ترین نشانه‎ها و علایم فتق دیسک عبارتند از:
• درد دست یا پا. اگر فتق دیسک در ناحیۀ کمر شکل گرفته باشد فرد به طور معمول بیشترین درد را در ناحیۀ باسن، کفل و ماهیچه ساق پا تجربه خواهد کرد. این درد در عین حال ممکن است بخشی از پا را نیز درگیر کند.
• بی‎حسی یا گز گز. مردم مبتلاء به فتق دیسک ممکن است در قسمت‎هایی از بدن که به عصب‎های آسیب دیده مرتبطند دچار بی‎حسی یا گز گز شوند.
• ضعف. عضلات تغذیه  شده توسط عصب‎های آسیب دیده گرایشی به تضعیف از خود نشان می‎دهند. این ممکن است باعث تلو تلو خوردن فرد یا اختلال در توانایی وی برای بلند کردن یا نگه داشتن اشیاء شود.
مردم ممکن است بدون اطلاع از مشکل دچار فتق دیسک باشند - فتق دیسک گاهی از اوقات در تصاویر نخاعی مردمی که هیچ نشانه‎های از ابتلاء به مشکلات دیسک نشان نمی‎دهند مشاهده می‎شود.

چه هنگامی به پزشک مراجعه کنیم
در صورتی که درد پشت یا گردن به سمت دست و پا ادامه پیدا کند یا در صورتی که درد با بی‎حسی، مور مور یا ضعف همراه باشد، مردم باید به پزشک مراجعه کنند.

علل فتق دیسک
برخی از موارد فتق دیسک نتیجۀ روند طبیعی سایش و فرسایش تدریجی ناشی از بالا رفتن سن است که زیر عنوان انحطاط دیسک شناخته می‎شود. وقتی مردم پا به سن می‎گذارند، دیسک‎های ستون فقرات بخشی از آب موجود درون خود را از دست می‎دهند. این وضعیت باعث کاهش انعطاف‌پذیری آنها و آسیب‎پذیری بیشتر در برابر پارگی یا کشیدگی بر اثر کمترین کش آمدن یا چرخش می‎شود.
بسیاری از مردم قادر به مشخص کردن علت دقیق بروز فتق دیسک در مورد خود نیستند. برخی از اوقات استفاده از عضلات پشت به جای پا و مفصل ران برای بلند کردن اشیاء بزرگ و سنگین می‎تواند به فتق دیسک منجر شود، زیرا در این وضعیت امکان چرخش و برگشت وجود دارد. در موارد نادر یک اتفاق تروماتیک مثل سقوط از بلندی یا وارد آمدن ضربه‎ای به پشت می‎تواند باعث ایجاد فتق دیسک شود.

ریسک فاکتورهای فتق دیسک
عواملی که می‎توانند باعث افزایش ریسک ابتلاء به فتق دیسک شوند عبارتند از:
• وزن. وزن زیاد بدن فشار اضافی بر روی دیسک‎های ناحیه کمر وارد می‎کند.
• شغل. مردم دارای مشاغل وابسته به نیروی جسمانی در ریسک بالاتری برای مشکلات پشت قرار دارند. بلند کردن، کشیدن، و هل دادن مکرر اشیاء و خم شدن به طرفین و چرخش مکرر بدن نیز ریسک ابتلاء به فتق دیسک را افزایش می‎دهد.
• ژنتیک. برخی مردم نوعی آسیب‌پذیری از پیش موجود را در مورد فتق دیسک به ارث می‎برند.

عوارض فتق دیسک
طناب نخاعی به داخل بخش پایینی کانال نخاعی امتداد پیدا نمی‎کند. درست زیر ناحیه کمر، طناب نخاعی به دو گروه ریشه‎های عصب بلند (کودا اکینا) منشعب می‎شود که شبیه به دم اسب هستند. در موارد نادر فتق دیسک می‎تواند باعث فشار بر کل کودا اکینا شود. در این مورد ممکن است برای پیشگیری از ضعف مداوم یا فلج نیاز به عمل جراحی اورژانسی باشد.
در صورت مواجهه با موارد زیر مردم باید مورد مراقبت اورژانسی قرار گیرند:
• وخامت علایم. درد، بی‎حسی یا ضعف ممکن است به میزانی افزایش یابد که مردم قادر به انجام فعالیت‏های روزمره زندگی خود نباشند.
• اختلال عملکرد مثانه یا روده. مردم دچار سندرم کودا اکینا ممکن است دچار بی‎اختیاری ادراری شوند یا حتی در موارد پر بودن مثانه برای تخلیه آن با مشکل مواجه گردند.
• بی‎حسی ناحیه کفل. این فقدان حس پیشرونده بر نواحی خاصی از بدن مثل داخل کفل، پشت پاها و ناحیۀ اطراف راست روده آسیب می‎زند.

پیشگیری از فتق دیسک
برای پیشگیری از فتق دیسک موارد زیر مفید است:
• ورزش. تقویت عضلات تنه به پایداری و تقویت ستون فقرات کمک می‏‌کند.
• حفظ حالت درست قرارگیری بدن. حالت درست قرارگیری بدن فشار بر روی ستون فقرات و دیسک‎ها را کاهش می‎دهد. از قوز کردن در حالت نشسته خودداری کنید، به ویژه زمانی که به مدتی طولانی در این حالت قرار می‎گیرید. بلند کردن اشیاء سنگین با استفاده از توان پاها و نه پشت، مفید است.
• حفظ وزن در محدوده سالم. وزن اضافی فشار بیشتری را بر ستون فقرات و دیسک‎ها تحمیل می‎کند که باعث افزایش آسیب‌پذیری آنها در برابر فتق می‎شود.

تشخیص فتق دیسک
در طول معاینه بالینی پزشک وضعیت پشت فرد را در مورد وجود حالت افتادگی بررسی می‎کند. پزشک ممکن است از فرد بخواهد به حالت درازکش قرار گرفته و پاهایش را در وضعیت‎های مختلف به حرکت درآورد تا بتواند علت وجود درد را تعیین کند. در عین حال احتمال انجام تست نورولوژیک برای بررسی موارد زیر وجود دارد:
• واکنش‎ها
• توانایی عضلانی
• توانایی راه رفتن
• توانایی احساس لمس خفیف، نیش سوزن یا لرزش
در اغلب موارد فتق دیسک معاینه بالینی و گرفتن شرح حال پزشکی تمام آن چیزی است که برای رسیدن به تشخیص لازم است. اگر پزشک به وجود اختلال دیگری مشکوک باشد یا بخواهد تا بداند که کدام عصب‎ها دچار آسیب شده‎اند ممکن است انجام یکی از تست‎های زیر را در دستور کار قرار دهد.

تست‎های تصویربرداری
• اشعه X. اشعه X ساده قادر به تشخیص فتق دیسک نیست اما می‎تواند به از تشخیص خارج کردن دیگر علل درد پشت مثل عفونت، تومور، مشکلات مربوط به تنظیم ستون فقرات یا شکستگی استخوان کمک کند.
• CT اسکن. اسکنر CT تصاویر اشعه X را از زوایای مختلف گرفته و آنها را برای ایجاد تصاویر مقاطع متقاطع از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن ترکیب می‎کند.
• MRI. امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی نیرومند برای ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی بدن به کار می‏رود. MRI را می‏توان برای تأیید ناحیۀ بروز فتق دیسک و مشاهدۀ عصب‎های آسیب دیده مورد استفاده قرار داد.
• میلوگرام. یک رنگ مخصوص بــــه درون مایع ستون فقرات تزریق می‎شود و سپس عکسبرداری اشعه X صورت می‎گیرد. این تست می‎تواند فشار روی ستون فقرات یا عصب‎ها را که بر اثر وجود فتق دیسک متعدد یا دیگر اختلالات ایجاد شده‎اند، نشان دهد.

تست‎های عصب
الکترومیوگرام‎ها و مطالعات هدایت عصبی میزان مناسب بودن ایمپالس‎های عصبی را در محدودۀ بافت عصب اندازه‎گیری می‎کند. این می‎تواند به مشخص کردن محدوده آسیب دیدگی عصب کمک کند.

درمان فتق دیسک
درمان محافظه‎کارانه که عمدتاً شامل اجتناب از قرار گرفتن در وضعیت موجب درد و پیگیری بک برنامه ورزشی و دارودرمانی است در اغلب مردم باعث ایجاد علایم تخفیف درد و ناراحتی در طول چند هفته می‎شود.

دارو
• داروهای غیر نسخه‎ای. اگر درد فرد خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است استفاده از برخی داروهای غیر نسخه‎ای مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن را تجویز کند.
• نارکوتیک‎ها. اگر استفاده از داروهای غیر نسخه‎ای مزبور باعث تخفیف درد و علایم ناراحتی نشود، پزشک ممکن است تجویز نارکوتیک‎هایی مثل کدئین یا ترکیب اکسی‎کودون - استامینوفن را برای یک دوره کوتاه مدت در دستور کار قرار دهد. شل شدگی عضلات، تهوع، سرگیجه و یبوست از عوارض جانبی محتمل این داروها محسوب می‎شوند.
• داروهای ضد تشنج. داروهایی که در اساس برای کنترل تشنج طراحی شده‎اند نیز ممکن است در درمان درد عصب انتشار یافته که اغلب اوقات در مورد فتق دیسک مطرح است کمک کننده باشند.
• شل کننده‎های عضله. شل کننده‎های عضلانی ممکن است در صورت ابتلاء فرد به اسپاسم عضلات تجویز شود. آرام‎بخشی و سرگیجه عوارض جانبی شایع این نوع داروها محسوب می‎شوند.
• تزریق کورتیزون. داروهای کورتیکوستروئیدی سرکوب کنندۀ التهاب ممکن است به صورت تزریق مستقیم به ناحیۀ اطراف عصب‎های ستون فقرات مورد استفاده قرار گیرند. تصویربرداری از نخاع می‎تواند به تزریق ایمن سرنگ کمک کند. برخی از اوقات استروئیدهای خوراکی ممکن است برای کاهش ورم و التهاب مورد استفاده قرار گیرد.

اگر درد در طول چند هفته بـــهبود نیابد دکتر ممکن است انجام فیزیوتراپی را برای بیمار تجویز نماید. فیزیوتراپیست‎ها می‎توانند وضعیت‎ها و ورزش‎های طراحی شده برای به حداقل رساندن درد فتق دیسک را اجرا کنند.

جراحی
دیسککتومی
تعداد اندکی از مردم مبتلاء به فتق دیسک در نهایت نیاز به عمل جراحی دارند. پزشک ممکن است در صورت عدم اثربخشی درمان‎های محافظه‎کارانه برای بهبود علایم پس از 6 هفته به ویژه در صورت تداوم موارد زیر عمل جراحی را پیشنهاد کند:
• بی‎حسی یا ضعف
• دشواری در ایستادن یا راه رفتن
• از دست دادن کنترل بر مثانه یا روده
در بسیاری از موارد جراحان می‌‏توانند صرفاً بخش بیرون زده دیسک را از بدن خارج کنند. به هر حال در موارد نادر، نیاز به خارج کردن کل دیسک وجود دارد. در این موارد نیاز به آن خواهد بود که مهره‎های ستون فقرات از طریق سخت‌افزارهای فلزی به همدیگر جوش داده شوند تا پایداری ستون فقرات حفظ شود. در موارد نادر این احتمال هست که جراح استفاده از ایمپلنت دیسک مصنوعی را پیشنهاد دهد.

طب جایگزین
برخی موارد طب مکمل و جایگزین می‎توانند به کاهش درد مزمن پشت کمک کنند که مثال‎هایی در این مورد عبارتند از:
• کایروپراکتیک. این نکته مشخص شده است که کار دستی بر روی ستون فقرات تا حدودی برای کاهش درد کمر که به مدت حداقل یک ماه طول می‎کشد مؤثر است. در موارد نادر درمان کایروپراکتیک گردن می‎تواند باعث ایجاد برخی انواع استروک شود.
• طب سوزنی. اگرچه نتایج در این مورد معمولاً ضعیفند، چنین به نظر می‎رسد که طب سوزنی باعث بهبود اندک درد گردن و درد مزمن پشت می‎شود.
• ماساژ. این درمان می‎تواند تسکین کوتاه مدت در مردم مبتلاء به درد مزمن کمر ایجاد کند.
• یوگا. یوگا با ترکیبی از حرکات فیزیکی، تکنیک‎های تنفس و مراقبه می‎تواند به بهبود عملکرد و تسکین درد مزمن پشت در برخی از مردم کمک کند./

سبک زندگی و مداوای خانگی
• از مسکن‎های درد استفاده کنید. داروهای غیر نسخه‎ای مثل ایبوپروفن یا ناپروکس می‎توانند باعث کاهش درد مرتبط به فتق دیسک شوند.
• از سرمادرمانی یا گرمادرمانی استفاده کنید. بدواً می‎توان از سرمادرمانی برای تسکین درد و التهاب استفاده کرد. پس از گذشت چند روز مردم می‎توانند برای ایجاد تسکین و آرامش از گرمادرمانی استفاده نمایند.
• از استراحت بیش از حد در بستر خودداری کنید. استراحت بیش از حد در بستر می‎تواند به خشکی مفاصل و تضعیف عضلات منجر شود که خود باعث پیچیده‌تر شدن ریکاوری می‎شوند. در عوض، استراحت به مدت 30 دقیقه و سپس راه رفتن در یک بازه زمانی کوتاه یا انجام برخی کارهای روزمره توصیه می‎شود. مردم باید در طول دوره بهبود از پرداختن به کارهایی که باعث تشدید درد می‎شوند خودداری کنند./

Source:
Herniated disk
Mayo Clinic
March 06, 2018