کاربردها و خطرات آمفتامین

• تیم نیومن، دکتر آلن کارتر
• ترجمه هامیک رادیان

آمفتامین یک محرک نیرومند سیستم عصبی مرکزی است. آمفتامین برای درمان برخی اختلالات پزشکی به کار می‎رود اما در صورت سوء مصرف همچنین بسیار اعتیادآور است.
داروهای محرک مثل آمفتامین (ادرال) و متیل‎فنیدیت (ریتالین و کنسرتا) برای درمان اختلال بیش‎فعالی کمبود توجه (ADHD) به کار می‎روند. این داروها در صورت مصرف بر اساس تجویز پزشک داروهای محرک می‎توانند سالم و ایمن باشند.
آمفتامین سولفات، یا سریع، برای مقاصد تنفننی و غیر پزشکی نیز به کار می‎رود. این دارو می‎تواند به ایجاد نشئه منجر شود و قادر است تا اشتها را سرکوب کند که خود می‎تواند به کاهش وزن منجر گردد. در صورت مصرف در خارج از متن پزشکی خود، داروهای محرک می‎توانند به بروز عوارض جانبی شدید منجر شوند.

[مطالب این مقاله:]
• کاربردهای پزشکی
• ریسک‎ها
• به عنوان نارکوتیک
• موارد منع مصرف

کاربردهای پزشکی
آمفتامین گیرنده‎هایی را در مغز فعال کرده و فعالیت شماری از انتقال دهنده‌های عصبی به ویژه نوراپی‎نفرین و دوپامین را افزایش می‎دهد.
دوپامین با لذت، حرکت و تمرکز و توجه مرتبط است.
آمفتامین برای طیف گسترده‎ای از اختلالات مورد استفاده قرار گرفته است. در حال حاضر این دارو عمدتاً برای ADHD و در موارد نادر برای درمان افسردگی استفاده می‎شود. در گذشته از آن برای نارکولپسی و کمک به کاهش وزن استفاده می‎شد، اما اکنون این کاربردها در مورد آمفتامین کمتر مطرحند.

ADHD
این اختلال با بیش‌فعالی، تحریک‎پذیری، مشکلات توجه و تمرکز، فقدان هماهنگی و رفتارهای تکانشی مرتبط است.
ADHD اغلب در میان کودکان دیده می‎شود اما می‎تواند تا دوران بزرگسالی نیز ادامه یابد.
آمفتامین‎ها برخی از این علایم را معکوس می‎کنند و نشان داده شده است که باعث رشد مغز و رشد عصبی در کودکان دچار ADHD می‎شوند.
به نظر می‎رسد درمان درازمدت با داروهای بر پایۀ آمفتامین در کودکان مانع از ایجاد تغییرات ناخواسته در عملکرد و ساختار مغزی آنان می‎شود.
دانشمندان پس از پایان دادن به مروری 20 مطالعه به این جمع‎بندی رسیدند که داروهای محرک احتمالاً در مورد مردم دچار ADHD مفید هستند.
آنها پی بردند که ساختارهای مغزی مردمی که به دلیل ابتلاء به ADHD از داروهای محرک استفاده می‎کنند در مقایسه با بیمارانی که از این داروها استفاده نمی‎کنند بیشتر محتمل است که شبیه به ساختارهای مغز در مردم فاقد این اختلال باشد.
یک مرور منتشر شده در کوچران (2011) عنوان کرده است که احتمال دارد مردم دچار ADHD از مصرف آمفتامین‌ها در کوتاه مدت سود ببرند، اما بر اثر عوارض جانبی ناشی از این داروها نامحتمل است که بتوان درمان مزبور را ادامه داد. به هر جهت آنهایی که از املاح آمفتامین مخلوط شده استفاده می‎کنند بیشتر محتمل است که این درمان در مورد آنان ادامه یابد.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

مت‌آمفتامین یا شیشه 

نارکولپسی
فرد مبتلا به نارکولپسی دچار خواب‏‌آلودگی بیش از حد در طول روز و دوره‎های مقاومت‎ناپذیر خواب موسوم به "حملات خواب" می‎شود.
در فرد دچار نارکولپسی، عواطف نیرومند می‏توانند محرک از دست دادن ناگهانی تون عضلانی یا کاتاپلکسی شوند، که باعث ایجاد کلاپس در فرد و احتمالاً زمین خوردن وی می‎شود. این اختلال در عین حال با هجوم مکرر و نامنتظرۀ خواب همراه است.
آمفتامین‌ها و مشتقات آمفتامین در گذشته برای درمان نارکولپسی مورد استفاده قرار می‎گرفتند.
در هر حال، به علت نگرانی از بابت عوارض جانبی، اکنون به شکلی روزافزون آمفتامین‌ها جای خود را به مودافینیل می‎دهند، دارویی که محرک ایجاد بیداری در فرد است.

چاقی
آمفتامین‌ها تحت نام بنزدرین و به علت توانایی‎های خود در سرکوب اشتها اولین بار در سال‌های 1930 میلادی برای درمان چاقی مورد استفاده قرار گرفتند.
ترس از عوارض جانبی دارو و پتانسیل آن برای ایجاد اعتیاد و سوء مصرف باعث شد تا کاربرد آمفتامین برای درمان چاقی از دستور کار خارج شود. در سال‎های 1950 میلادی گزارش‎هایی در مورد سوء تغذیه، روان‎پریشی، و افسردگی در هنگام ترک آمفتامین باعث شد تا پزشکان تجویز آن را برای کاهش وزن متوقف کنند.
در حال حاضر متخصصان پزشکی آمفتامین‌ها و مشتقات آنها را برای کمک به کاهش چاقی تجویز نمی‎کنند.
به هر جهت در سال 2015 پس از انجام مطالعه‎ای در مقیاس کوچک، محققان عنوان کردند که دکس‎آمفتامین ممکن است راه ایمن و مؤثری برای تقویت انگیزش مردم در ایجاد تغییرات منجر به کاهش وزن در سبک زندگی باشد.
آنها به مدت شش ماه این دارو را برای کمک به مردمی که به درمان‌‎های دیگر جواب نداده بودند با هدف بهبود رژیم غذایی و افزایش میزان فعالیت ورزشی مورد استفاده قرار دادند. بنا به گفتۀ محققان این روش به محدود شدن چاقی و پیامدهای مرتبط به آن مثل دیابت و بیماری قلبی عروقی منجر شد.

افسردگی
از دهۀ 1930 میلادی، آمفتامین برای درمان اختلالات عاطفی، اختلال وسواس و اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار ‎گرفت.
به هر جهت در دهه‎های 1950 و 1960 و با بالا گرفتن میزان نگرانی از بابت عوارض جانبی آن، داروی مزبور جای خود را به داروهای ضد افسردگی جدیدتر داد.
در موارد نادر آمفتامین‌ها در کنار داروهای ضد افسردگی استاندارد برای درمان انواعی از افسردگی که هیچ پاسخی به دیگر درمان‎ها نمی‎دهند، به ویژه در مردم دچار خستگی مزمن و بی‎اعتنایی، مورد استفاده قرار می‎گیرد.
در یک مطالعه که 65 بیمار مصرف کنندۀ آمفتامین‌ها در کنار داروهای متعارف را پیگیری کرده بود، 38 بیمار "بهبود قابل ملاحظه‎ای را مشخصاً در پیوند با انرژی، خلق و خو، و فعالیت سایکوموتور نشان دادند."
بر مبنای اعلام نویسندگان مطالعه، عوارض جانبی در کمترین میزان خود بود و هیچ‎گونه وابستگی دارویی مشاهده نشد.

ریسک‎ها
آمفتامین می‎تواند عوارض جانبی متعددی ایجاد کند که طیفی از عوارض خفیف تا شدید را شامل می‎شود. عوارض جانبی فیزیکی آمفتامین عبارتند از:
• کاهش یا افزایش فشار خون
• پدیده رینو، که در آن جریان خون به اندام‌های دور از قلب کاهش می‎یابد
• اختلال نعوظ و به ویژه نعوظ‎های مکرر یا نعوظ پایدار
• افزایش ضربان قلب
• درد شکم
• فقدان اشتها، تهوع و کاهش وزن
• آکنه، راش، کهیر
• تاری دید
• زروستومیا (خشکی دهان)
• دندان قروچه
• خونریزی بینی
• تعریق شدید
• احتقان بینی
• افزایش میزان تشنج در افراد آسیب‌پذیر و مستعد
• اختلالات تیک
• تنفس‎های سریع‎تر، عمیق‎تر، به ویژه در افراد دچار دیگر اختلالات ریوی
• مشکلات ادراری
در عین حال مشکلات روان‎شناختی نیز در پیوند با مصرف آمفتامین مطرحند:
• افزایش هشیاری و تمرکز
• دلهره، اضطراب، تحریک‎پذیری، و بی‎قراری
• نوسانات حالت
• اینسومنیا
• تغییرات شهوت جنسی
• بزرگ‎نمایی، یا تشدید حس خودبزرگ‎بینی
• رفتارهای وسواس‎گونه
در موارد نادر امکان بروز روان‎پریشی مطرح است.
مردمی که از دوزهای تجویز شده و دارویی پیروی می‎کنند نامحتمل است که دچار عوارض جانبی شدید شوند.
این ترس وجود دارد که مصرف درازمدت آمفتامین‌ها در مورد ADHD به رشد مغز آسیب رسانده مانع رشد فیزیکی شود و ریسک سوء مصرف مواد مخدر را در دوره‎های بعدی زندگی افزایش دهد. به هر جهت، مطالعات انجام شده بر روی مدل‎های حیوانی این عارضه را نامحتمل دانسته‎اند.

اثرات بر روی رشد کودک
شواهدی در دست است که نشان می‎دهد مصرف آمفتامین برای درمان ADHD می‎تواند سبب کند شدن رشد کودکان شود. اثرات خفیف بر روی سیستم قلبی عروقی شامل افزایش ضربان قلب و فشار خون ممکن است عوارض درازمدت در پی داشته باشد.
به هر حال برخی از مطالعات نشان داده‎اند که کاهش در میزان رشد را می‎توان پس از توقف مصرف دارو از طریق استفاده از داروهای "سرعت دهنده" رشد جبران کرد.
در مورد سوء تأثیر آمفتامین بر رشد کودکان به تحقیق بیشتری نیاز است.

به عنوان نارکوتیک
آمفتامین به عنوان یک داروی مخدر برای مصارف تفننی به کار می‎رود. مردم آن را برای تقویت شهوت جنسی، افزایش میزان بیداری، بهبود کنترل شناختی، افزایش روحیه جمع‎گرایی و ایجاد نشئه به کار می‏‌برند.
آمفتامین همچنین می‌‏تواند زمان واکنش را تسریع کند، قدرت عضلانی را افزایش دهد و از میزان خستگی مفرط بکاهد.

اثرات ناخواسته ‘سرعت’
وقتی آمفتامین‌ها در دوزهای بالا و به روش‎های غیر تجویز شده توسط پزشک مصرف شوند، می‎توانند عوارض جانبی شدید به همراه داشته باشند. سطح دوپامین مغز ممکن است به سرعت افزایش یابد و به مقادیر بسیار زیاد برسد.
مصرف بیش از حد و تکرار سوء مصرف می‎تواند به موارد زیر منجر شود:
• روان‌پریشی و توهم
• احساس پارانویا و ستیزه‎خویی
• مشکلات قلبی عروقی شامل استروک
• کاهش توانایی شناختی
• اضمحلال عضلانی و سوءتغذیه
علایم ترک مصرف آمفتامین شامل افسردگی و اختلالات خواب است.
مردمی که قرص آمفتامین را شکانده و آن را تزریق می‎کنند ممکن است دچار انسداد در رگ‎های خونی کوچک شوند، زیرا برخی از اجزاء آمفتامین تجزیه نمی‎شود.

جایگزین‎های آمفتامین
دیگر داروهای دستفروش‌های خیابانی که دارای ساختار آمفتامین هستند مواردی مثل مت‎آمفتامین، کاتینون، افدرین، MDMA (اکستازی)، و 2،5 دی‎متوکسی - 4 - متیل‎آمفتامین (DOM) را شامل می‎شوند.
این داروها می‎توانند طیف گسترده‎ای از اثرات متداخل داشته باشند که در سطح گسترده به سه دسته تقسیم می‎شود:
• سایکوانالپتیک، یا دچار شدن به اثرات برانگیختگی
• هالوسینوژنیک، که سبب بروز توهمات دیداری، شنیداری و ناهنجاری‎های ادراکی می‎شود
• امپاتوژن، که باعث افزایش حس "یکپارچگی" و فراخ‎آغوش بودن عاطفی می‎شود
این مواد مخدر به شکل غیر قانونی تولید می‎شوند و هیچ کنترلی در مورد محتویات آنها وجود ندارد. به همین دلیل، این امکان وجود دارد که فرد به سادگی چیزی را مصرف کند که انتظار مصرف آن را نداشته است. این موضوع می‎تواند خطرناک و در برخی موارد کُشنده باشد.

موارد منع مصرف
برخی اختلالات از پیش موجود می‎توانند باعث ناایمن شدن مصرف برخی داروها شوند.
موارد منع مصرف آمفتامین عبارتند از:
• حساسیت به آمفتامین‌ها یا مشتقات آنها
• بیماری قلبی عروقی یا اترواسکلروزیس، سفت یا سخت شدن دیواره شریان‌ها
• هیپرتانسیون متوسط تا شدید
• گرایشی به آشفتگی و تلاطم
• داشتن تاریخچۀ ابتلا به افسردگی، اختلال دوقطبی، تیک‎های حرکتی یا گفتاری، یا سندرم تورت
• داشتن افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
• آب سیاه (گلوکوما، گلوکوم)
• بیش‌فعالی تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم
• مصرف مهار کننده‎های مونوامین اکسیداز (MAOIs) در طول دو هفتۀ گذشته شامل موکلوبمید و تالوکساتون
در صورت مصرف آمفتامین توسط کودکان و نوجوانان دارای مشکل قلبی ریسک مرگ ناگهانی مطرح است.
مردم دارای سابقۀ سوء مصرف مواد مخدر یا اعتیاد نباید آمفتامین مصرف کنند.
هر کسی که آمفتامین مصرف می‎کند باید تحت نظر پزشک این کار را انجام دهد، یا در صورتی که تجویز آن برایش توصیه شده باشد. مکمل‎های گیاهی، زگیل سنت جان، و مکمل غذایی گلوتامیک اسید (ال - گلوتامین) می‎توانند با آمفتامین‌ها برهم‎کنش ایجاد کنند./

Source:
Uses and risks of amphetamine
Last updated Fri 22 December 2017
By Tim Newman
Reviewed by Alan Carter, PharmD