• تیم نیومن، دکتر آلن کارتر
• ترجمه هامیک رادیان
آمفتامین یک محرک نیرومند سیستم عصبی مرکزی است. آمفتامین برای درمان برخی اختلالات پزشکی به کار می‌رود اما در صورت سوء مصرف همچنین بسیار اعتیادآور است.
داروهای محرک مثل آمفتامین (ادرال) و متیل‌فنیدیت (ریتالین و کنسرتا) برای درمان اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (ADHD) به کار می‌روند. این داروها در صورت مصرف بر اساس تجویز پزشک داروهای محرک می‌توانند سالم و ایمن باشند.
آمفتامین سولفات، یا سریع، برای مقاصد تنفننی و غیر پزشکی نیز به کار می‌رود. این دارو می‌تواند به ایجاد نشئه منجر شود و قادر است تا اشتها را سرکوب کند که خود می‌تواند به کاهش وزن منجر گردد. در صورت مصرف در خارج از متن پزشکی خود، داروهای محرک می‌توانند به بروز عوارض جانبی شدید منجر شوند.
[مطالب این مقاله:]
• کاربردهای پزشکی
• ریسک‌ها
• به عنوان نارکوتیک
• موارد منع مصرف
کاربردهای پزشکی
آمفتامین گیرنده‌هایی را در مغز فعال کرده و فعالیت شماری از انتقال دهنده‌های عصبی به ویژه نوراپی‌نفرین و دوپامین را افزایش می‌دهد.
دوپامین با لذت، حرکت و تمرکز و توجه مرتبط است.
آمفتامین برای طیف گسترده‌ای از اختلالات مورد استفاده قرار گرفته است. در حال حاضر این دارو عمدتاً برای ADHD و در موارد نادر برای درمان افسردگی استفاده می‌شود. در گذشته از آن برای نارکولپسی و کمک به کاهش وزن استفاده می‌شد، اما اکنون این کاربردها در مورد آمفتامین کمتر مطرحند.
ADHD
این اختلال با بیش‌فعالی، تحریک‌پذیری، مشکلات توجه و تمرکز، فقدان هماهنگی و رفتارهای تکانشی مرتبط است.
ADHD اغلب در میان کودکان دیده می‌شود اما می‌تواند تا دوران بزرگسالی نیز ادامه یابد.
آمفتامین‌ها برخی از این علایم را معکوس می‌کنند و نشان داده شده است که باعث رشد مغز و رشد عصبی در کودکان دچار ADHD می‌شوند.
به نظر می‌رسد درمان درازمدت با داروهای بر پایۀ آمفتامین در کودکان مانع از ایجاد تغییرات ناخواسته در عملکرد و ساختار مغزی آنان می‌شود.
دانشمندان پس از پایان دادن به مروری 20 مطالعه به این جمع‌بندی رسیدند که داروهای محرک احتمالاً در مورد مردم دچار ADHD مفید هستند.
آنها پی بردند که ساختارهای مغزی مردمی که به دلیل ابتلاء به ADHD از داروهای محرک استفاده می‌کنند در مقایسه با بیمارانی که از این داروها استفاده نمی‌کنند بیشتر محتمل است که شبیه به ساختارهای مغز در مردم فاقد این اختلال باشد.
یک مرور منتشر شده در کوچران (2011) عنوان کرده است که احتمال دارد مردم دچار ADHD از مصرف آمفتامین‌ها در کوتاه مدت سود ببرند، اما بر اثر عوارض جانبی ناشی از این داروها نامحتمل است که بتوان درمان مزبور را ادامه داد. به هر جهت آنهایی که از املاح آمفتامین مخلوط شده استفاده می‌کنند بیشتر محتمل است که این درمان در مورد آنان ادامه یابد.
در این زمینه بیشتر بخوانیم:
مت‌آمفتامین یا شیشه
نارکولپسی
فرد مبتلا به نارکولپسی دچار خوابآلودگی بیش از حد در طول روز و دوره‌های مقاومت‌ناپذیر خواب موسوم به "حملات خواب" می‌شود.
در فرد دچار نارکولپسی، عواطف نیرومند می‌توانند محرک از دست دادن ناگهانی تون عضلانی یا کاتاپلکسی شوند، که باعث ایجاد کلاپس در فرد و احتمالاً زمین خوردن وی می‌شود. این اختلال در عین حال با هجوم مکرر و نامنتظرۀ خواب همراه است.
آمفتامین‌ها و مشتقات آمفتامین در گذشته برای درمان نارکولپسی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
در هر حال، به علت نگرانی از بابت عوارض جانبی، اکنون به شکلی روزافزون آمفتامین‌ها جای خود را به مودافینیل می‌دهند، دارویی که محرک ایجاد بیداری در فرد است.
چاقی
آمفتامین‌ها تحت نام بنزدرین و به علت توانایی‌های خود در سرکوب اشتها اولین بار در سال‌های 1930 میلادی برای درمان چاقی مورد استفاده قرار گرفتند.
ترس از عوارض جانبی دارو و پتانسیل آن برای ایجاد اعتیاد و سوء مصرف باعث شد تا کاربرد آمفتامین برای درمان چاقی از دستور کار خارج شود. در سال‌های 1950 میلادی گزارش‌هایی در مورد سوء تغذیه، روان‌پریشی، و افسردگی در هنگام ترک آمفتامین باعث شد تا پزشکان تجویز آن را برای کاهش وزن متوقف کنند.
در حال حاضر متخصصان پزشکی آمفتامین‌ها و مشتقات آنها را برای کمک به کاهش چاقی تجویز نمی‌کنند.
به هر جهت در سال 2015 پس از انجام مطالعه‌ای در مقیاس کوچک، محققان عنوان کردند که دکس‌آمفتامین ممکن است راه ایمن و مؤثری برای تقویت انگیزش مردم در ایجاد تغییرات منجر به کاهش وزن در سبک زندگی باشد.
آنها به مدت شش ماه این دارو را برای کمک به مردمی که به درمان‌‌های دیگر جواب نداده بودند با هدف بهبود رژیم غذایی و افزایش میزان فعالیت ورزشی مورد استفاده قرار دادند. بنا به گفتۀ محققان این روش به محدود شدن چاقی و پیامدهای مرتبط به آن مثل دیابت و بیماری قلبی عروقی منجر شد.
افسردگی
از دهۀ 1930 میلادی، آمفتامین برای درمان اختلالات عاطفی، اختلال وسواس و اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار گرفت.
به هر جهت در دهه‌های 1950 و 1960 و با بالا گرفتن میزان نگرانی از بابت عوارض جانبی آن، داروی مزبور جای خود را به داروهای ضد افسردگی جدیدتر داد.
در موارد نادر آمفتامین‌ها در کنار داروهای ضد افسردگی استاندارد برای درمان انواعی از افسردگی که هیچ پاسخی به دیگر درمان‌ها نمی‌دهند، به ویژه در مردم دچار خستگی مزمن و بی‌اعتنایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در یک مطالعه که 65 بیمار مصرف کنندۀ آمفتامین‌ها در کنار داروهای متعارف را پیگیری کرده بود، 38 بیمار "بهبود قابل ملاحظه‌ای را مشخصاً در پیوند با انرژی، خلق و خو، و فعالیت سایکوموتور نشان دادند."
بر مبنای اعلام نویسندگان مطالعه، عوارض جانبی در کمترین میزان خود بود و هیچ‌گونه وابستگی دارویی مشاهده نشد.
ریسک‌ها
آمفتامین می‌تواند عوارض جانبی متعددی ایجاد کند که طیفی از عوارض خفیف تا شدید را شامل می‌شود. عوارض جانبی فیزیکی آمفتامین عبارتند از:
• کاهش یا افزایش فشار خون
• پدیده رینو، که در آن جریان خون به اندام‌های دور از قلب کاهش می‌یابد
• اختلال نعوظ و به ویژه نعوظ‌های مکرر یا نعوظ پایدار
• افزایش ضربان قلب
• درد شکم
• فقدان اشتها، تهوع و کاهش وزن
• آکنه، راش، کهیر
• تاری دید
• زروستومیا (خشکی دهان)
• دندان قروچه
• خونریزی بینی
• تعریق شدید
• احتقان بینی
• افزایش میزان تشنج در افراد آسیب‌پذیر و مستعد
• اختلالات تیک
• تنفس‌های سریع‌تر، عمیق‌تر، به ویژه در افراد دچار دیگر اختلالات ریوی
• مشکلات ادراری
در عین حال مشکلات روان‌شناختی نیز در پیوند با مصرف آمفتامین مطرحند:
• افزایش هشیاری و تمرکز
• دلهره، اضطراب، تحریک‌پذیری، و بی‌قراری
• نوسانات حالت
• اینسومنیا
• تغییرات شهوت جنسی
• بزرگ‌نمایی، یا تشدید حس خودبزرگ‌بینی
• رفتارهای وسواس‌گونه
در موارد نادر امکان بروز روان‌پریشی مطرح است.
مردمی که از دوزهای تجویز شده و دارویی پیروی می‌کنند نامحتمل است که دچار عوارض جانبی شدید شوند.
این ترس وجود دارد که مصرف درازمدت آمفتامین‌ها در مورد ADHD به رشد مغز آسیب رسانده مانع رشد فیزیکی شود و ریسک سوء مصرف مواد مخدر را در دوره‌های بعدی زندگی افزایش دهد. به هر جهت، مطالعات انجام شده بر روی مدل‌های حیوانی این عارضه را نامحتمل دانسته‌اند.
اثرات بر روی رشد کودک
شواهدی در دست است که نشان می‌دهد مصرف آمفتامین برای درمان ADHD می‌تواند سبب کند شدن رشد کودکان شود. اثرات خفیف بر روی سیستم قلبی عروقی شامل افزایش ضربان قلب و فشار خون ممکن است عوارض درازمدت در پی داشته باشد.
به هر حال برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کاهش در میزان رشد را می‌توان پس از توقف مصرف دارو از طریق استفاده از داروهای "سرعت دهنده" رشد جبران کرد.
در مورد سوء تأثیر آمفتامین بر رشد کودکان به تحقیق بیشتری نیاز است.
به عنوان نارکوتیک
آمفتامین به عنوان یک داروی مخدر برای مصارف تفننی به کار می‌رود. مردم آن را برای تقویت شهوت جنسی، افزایش میزان بیداری، بهبود کنترل شناختی، افزایش روحیه جمع‌گرایی و ایجاد نشئه به کار میبرند.
آمفتامین همچنین می‌تواند زمان واکنش را تسریع کند، قدرت عضلانی را افزایش دهد و از میزان خستگی مفرط بکاهد.
اثرات ناخواسته ‘سرعت’
وقتی آمفتامین‌ها در دوزهای بالا و به روش‌های غیر تجویز شده توسط پزشک مصرف شوند، می‌توانند عوارض جانبی شدید به همراه داشته باشند. سطح دوپامین مغز ممکن است به سرعت افزایش یابد و به مقادیر بسیار زیاد برسد.
مصرف بیش از حد و تکرار سوء مصرف می‌تواند به موارد زیر منجر شود:
• روان‌پریشی و توهم
• احساس پارانویا و ستیزه‌خویی
• مشکلات قلبی عروقی شامل استروک
• کاهش توانایی شناختی
• اضمحلال عضلانی و سوءتغذیه
علایم ترک مصرف آمفتامین شامل افسردگی و اختلالات خواب است.
مردمی که قرص آمفتامین را شکانده و آن را تزریق می‌کنند ممکن است دچار انسداد در رگ‌های خونی کوچک شوند، زیرا برخی از اجزاء آمفتامین تجزیه نمی‌شود.
جایگزین‌های آمفتامین
دیگر داروهای دستفروش‌های خیابانی که دارای ساختار آمفتامین هستند مواردی مثل مت‌آمفتامین، کاتینون، افدرین، MDMA (اکستازی)، و 2،5 دی‌متوکسی - 4 - متیل‌آمفتامین (DOM) را شامل می‌شوند.
این داروها می‌توانند طیف گسترده‌ای از اثرات متداخل داشته باشند که در سطح گسترده به سه دسته تقسیم می‌شود:
• سایکوانالپتیک، یا دچار شدن به اثرات برانگیختگی
• هالوسینوژنیک، که سبب بروز توهمات دیداری، شنیداری و ناهنجاری‌های ادراکی می‌شود
• امپاتوژن، که باعث افزایش حس "یکپارچگی" و فراخ‌آغوش بودن عاطفی می‌شود
این مواد مخدر به شکل غیر قانونی تولید می‌شوند و هیچ کنترلی در مورد محتویات آنها وجود ندارد. به همین دلیل، این امکان وجود دارد که فرد به سادگی چیزی را مصرف کند که انتظار مصرف آن را نداشته است. این موضوع می‌تواند خطرناک و در برخی موارد کُشنده باشد.
موارد منع مصرف
برخی اختلالات از پیش موجود می‌توانند باعث ناایمن شدن مصرف برخی داروها شوند.
موارد منع مصرف آمفتامین عبارتند از:
• حساسیت به آمفتامین‌ها یا مشتقات آنها
• بیماری قلبی عروقی یا اترواسکلروزیس، سفت یا سخت شدن دیواره شریان‌ها
• هیپرتانسیون متوسط تا شدید
• گرایشی به آشفتگی و تلاطم
• داشتن تاریخچۀ ابتلا به افسردگی، اختلال دوقطبی، تیک‌های حرکتی یا گفتاری، یا سندرم تورت
• داشتن افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
• آب سیاه (گلوکوما، گلوکوم)
• بیش‌فعالی تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم
• مصرف مهار کننده‌های مونوامین اکسیداز (MAOIs) در طول دو هفتۀ گذشته شامل موکلوبمید و تالوکساتون
در صورت مصرف آمفتامین توسط کودکان و نوجوانان دارای مشکل قلبی ریسک مرگ ناگهانی مطرح است.
مردم دارای سابقۀ سوء مصرف مواد مخدر یا اعتیاد نباید آمفتامین مصرف کنند.
هر کسی که آمفتامین مصرف می‌کند باید تحت نظر پزشک این کار را انجام دهد، یا در صورتی که تجویز آن برایش توصیه شده باشد. مکمل‌های گیاهی، زگیل سنت جان، و مکمل غذایی گلوتامیک اسید (ال - گلوتامین) می‌توانند با آمفتامین‌ها برهم‌کنش ایجاد کنند./
Source:
Uses and risks of amphetamine
Last updated Fri 22 December 2017
By Tim Newman
Reviewed by Alan Carter, PharmD
