تحمل دارویی، وابستگی دارویی و اعتیاد دارویی

• چه تفاوتی بین تحمل دارویی و وابستگی دارویی وجود دارد؟
• اعتیاد چه تفاوتی دارد؟
• ریسک‌های تحمل دارویی کدامند؟
• چگونه در صورت نیاز به دارو تحمل دارویی باید هدف قرار گیرد؟
• دورنما در صورت ابتلاء به تحمل دارویی چیست؟
• پیام همراه

اغتشاش بسیاری در مورد کلماتی نظیر "تحمل"، "وابستگی" و "اعتیاد" وجود دارد. گاهی از اوقات مردم این کلمات را به جای یکدیگر به کار می‌برند. در هر حال، کلمات مزبور معانی متفاوتی دارند.
تحمل شایع است. تحمل زمانی ایجاد می‌شود که بدن به طور منظم در معرض یک دارو قرار می‌گیرد.
اگر بدن کسی در مورد دارویی که شخص مصرف می‌کند دچار تحمل شود، این بدان معنی است که داروی مورد اشاره در دوزی که فعلاً مصرف می‌گردد آن کارآیی را که زمانی داشته از دست داده است.
این ممکن است به این معنی باشد که بدن به داروی مزبور عادت کرده است و شخص دیگر به همان فواید یا اثراتی که زمانی از این دارو به دست می‌آمده دسترسی پیدا نمی‌کند. پزشک ممکن است دوز مصرف دارو را افزایش دهد، نوع دارو را تغییر دهد، یا در برخی موارد داروی دیگری را تجویز می‌کند.
در مورد تحمل مشخصات ژنتیکی و رفتاری دخالت دارند. بعضی از اوقات تحمل به سرعت ایجاد می‌شود حتی در همان چند بار اولی که شخص به مصرف دارو مبادرت می‌ورزد.
"تحمل" با "وابستگی" یکی نیست.

چه تفاوتی بین تحمل دارویی و وابستگی دارویی وجود دارد؟
تفاوت بین تحمل دارویی و وابستگی دارویی با نوع واکنش بدن نسبت به وجود یا عدم وجود یک داروی خاص مشخص می‌گردد.
در تحمل، برخی گیرنده‌های سلولی بدن که در زمان وجود دارو در بدن فعال می‌شوند دیگر نوع پاسخی را که زمانی می‌دادند متوقف می‌کنند. همچنین ممکن است بدن داروی مورد اشاره را سریع‌تر پاکسازی کند. دانشمندان هنوز دقیقاً علت بروز این مورد در بدن برخی مردم را نمی‌دانند.
در وابستگی، اگر داروی مورد اشاره در بدن نباشد یا دوز آن ناگهان کاهش یابد شخص ممکن است دچار علایم ترک شود. این بدان معنی است که بدن فقط زمانی می‌تواند عملکرد نرمال خود را داشته باشد که دارو در بدن وجود دارد. این اتفاق می‌تواند با بسیاری از داروها رخ دهد. در برخی موارد وابستگی می‌تواند به اعتیاد تبدیل شود.
علایم ترک به این بستگی دارد که شخص چه دارویی مصرف می‌کند. این علایم ممکن است خفیف بوده به شکل تهوع یا استفراغ بروز کنند یا شدیدتر بوده خود را به شکل حرکات روان‌پریشانه یا تشنج نشان دهند.
اگر بدن کسی به یک دارو وابسته شود، این موضوع اهمیت دارد که شخص به ترک بلافاصله دارو اقدام نکند. دکتر یک برنامه زمان‌بندی شده را برای کاهش تدریجی دارو ارائه می‌دهد تا از بروز علایم ترک اجتناب شود. پزشک در عین حال می‌تواند منابعی را برای حمایت از شخص توصیه کند.
تحمل و وابستگی متفاوت از اعتیاد هستند. اعتیاد اختلال جدی‌تری است.

اعتیاد چه تفاوتی دارد؟
اعتیاد چیزی بیش از وابستگی دارویی است. اعتیاد یک اختلال در سلامت مشابه هر اختلال مزمن دیگر است. اعتیاد شامل بروز تغییراتی در فعالیت مغز است: پیام‌رسان‌های عصبی مثل دوپامین مکرراً تحریک شده و ولع دارویی را افزایش می‌دهند.
اعتیاد همچنین به اختلال مصرف مواد اشاره دارد.
اعتیاد یک نیاز محرک برای مصرف دارو علی‌رغم پتانسیل ضرررسانی آن برای بدن است، چیزی مثل نیازهای سازنده چون کار، جامعه و خانواده. شخص دچار اختلال مصرف مواد چرخه‌ای از استرس و اضطراب را پیرامون به دست آوردن یک ماده مخدر تجربه می‌کند.
اینکه کسی دچار اعتیاد می‌شود به عوامل ژنتیکی (شامل تاریخچه خانوادگی اعتیاد) و همچنین عوامل اجتماعی و زیست محیطی بستگی دارد. اعتیاد یک گزینه (انتخاب) ارادی نیست.

ریسک‌های تحمل دارویی کدامند؟
تحمل دارویی ممکن است در درمان برخی اختلالات شامل فهرست زیر موضوعی همراه با چالش باشد:
• درد مزمن
• اختلالات مرتبط به ایمنی
• اختلالات تشنجی
• برخی اختلالات سلامت روانی
وقتی در بیماری تحمل ایجاد می‌شود پزشکان ناچارند تا راه‌های تازه‌ای را برای مدیریت مؤثر علایم بیابند.

چگونه در صورت نیاز به دارو تحمل دارویی باید هدف قرار گیرد؟
همان گونه که در بالا اشاره شد تحمل ممکن است نسبت به بسیاری کلاس‌های دارویی ایجاد شود و واکنشی نرمال محسوب می‌شود. پزشک برای مدیریت اثرات تحمل به دقت وضعیت بیمار را پایش خواهد کرد.
در برخی موارد پزشک ممکن است به آهستگی مصرف دارویی را متوقف کند و پس از یک وقفه تجدید مصرف آن را تجویز کند، که این به اختلال مشخص مبتلابه شخص بستگی دارد. وقفه مورد اشاره به بدن امکان تجدید تنظیم را فراهم می‌آورد. این روش ممکن است در درازمدت کارآیی نداشته باشد اما می‌تواند به عنوان گزینه‌ای برای امتحان در مد نظر قرار گیرد.

دورنما در صورت ابتلاء به تحمل دارویی چیست؟
وقتی برخی داروها به تحمل دارویی منجر شوند این بدان معنی است که دکتر نیاز به آن دارد که درمان بیمار را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد.
این موضوع در برخی موارد می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا افزایش دوز دارو به معنی افزایش عوارض جانبی خواهد بود. ممکن است یافتن داروهای دیگری که کارآیی داشته باشند دشوار باشد. در موارد دیگر و داروهای فاقد نظارت، ممکن است خطر اوردوز و دیگر پیامدها ایجاد شود.

پیام همراه
تحمل ممکن است زمانی ایجاد شود که شخص یک دارو یا داروی دیگری را برای مدتی مصرف می‌کند. اگر کسی به نشانه‌های تحمل دارویی در مورد خود برخورد کند باید با پزشک مشورت نماید.
مردم نباید مصرف داروی خود را ناگهان متوقف کنند. پزشک می‌تواند قدم‌هایی را برای مدیریت تحمل دارویی برداشته و به بهتر شدن وضعیت کمک کند./

• دکتر لیندسی اسلاویچک، ملینی گوشال
• ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Healthline
Understanding Drug Tolerance
Medically reviewed by Lindsay Slowiczek, PharmD
On November 21, 2019 —
Written by Malini Ghoshal, RPh, MS