بلوغ زودرس در دختران و پسران – علایم، علل، تشخیص و درمان

• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان

بلوغ زودرس هنگامی مطرح می‎شود که علایم جسمانی بزرگسالان (بلوغ) به صورت زودهنگام در کودک بروز می‎کند. اگر بلوغ پیش از سن 8 سالگی در دختران و پیش از 9 سالگی در پسران آغاز شود، بلوغ زودرس تلقی می‎شود.
بلوغ شامل رشد سریع استخوان‎ها و عضلات، تغییرات در ابعاد و شکل بدن، و ایجاد توانایی زادآوری (تولید مثل) در فرد است.
علت بروز بلوغ زودرس اغلب اوقات ناشناخته است. در موارد نادر برخی اختلالات مثل انواع عفونت، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری‎های مغزی یا انواع آسیب دیدگی می‎توانند سبب بلوغ زودرس گردند. درمان بلوغ زودرس به طور معمول شامل استفاده از دارو برای به تأخیر انداختن رشد بیشتر است.

[مطالب این مقاله:
• مرور اجمالی
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان]

علایم
نشانه‎های بلوغ زودرس شامل رشد علایم زیر در سن زیر 8 سال برای دختران و زیر سن 9 سال برای پسران است.

نشانه‎ها و علایم در دختران عبارتند از:
• رشد پستان
• اولین پریود (مینارشی)

نشانه‎ها و علایم در پسران شامل موارد زیر است:
• بزرگ شدن آلت تناسلی و بیضه‎ها
• رشد مو در صورت (معمولاً این رشد مو پشت لب بالایی شروع می‎شود)
• عمیق شدن صدا

نشانه‎ها و علایمی که ممکن است در پسران یا دختران ظاهر شوند عبارتند از:
• رشد موی زهاری یا مو در ناحیۀ زیر بغل
• رشد سریع
• آکنه
• گرفتن بوی بدن بزرگسالان

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورت بروز هر یک از علایم و نشانه‎های بلوغ زودرس بچه باید به پزشک ارجاع داده شود.

علل
برای درک علل بلوغ زودرس در برخی کودکان مفید خواهد بود که بدانیم اساساً بلوغ چرا آغاز می‎شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
• فرآیند بلوغ توسط مغز آغاز می‌شود. بخشی از مغز هورمونی موسوم به هورمون رهش گونادوتروپین (Gn-RH) تولید می‎کند.
• غده هیپوفیز هورمون‎های بیشتری تولید می‎کند. Gn-RH باعث می‎شود تا هیپوفیز دو هورمون دیگر تولید کند. این هورمون‎ها هورمون لوتینایزه کردن(LH) و هورمون تحریک فولیکول (FSH) نامیده می‎شوند.
• LH و FSH سبب می‎شوند تا تخـــــمدان‎ها هورمون‎های درگیر در رشد و توسعۀ صفات زنانه (استروژن) را در دختران و بیضه‎ها هورمون‎های مسؤول رشد و توسعۀ صفات مردانه (تستوسترون) را در پسران تولید کنند.
• تغییرات جسمانی بروز می‎کنند. تولید استروژن و پروژسترون سبب ایجاد تغییرات فیزیکی بلوغ می‎شود.
اینکه چرا این فرآیند در برخی کودکان به صورت زودرس شروع می‎شود بسته به آن است که آنها دارای بلوغ زودرس مرکزی هستند یا بلوغ زودرس پیرامونی.

بلوغ زودرس مرکزی
معمولاً هیچ علت قابل شناسایی برای این نوع از بلوغ زودرس وجود ندارد.
در بلوغ زودرس مرکزی فرآیند بلوغ بســیار زود آغاز می‎شود. الگوها و زمان‎بندی مراحل این فرآیند از جهات دیگر نرمال هستند. برای اکثریت کودکان دچار این وضعیت، هیچ مشکل زیربنایی پزشکی و نیز هیچ دلیلی برای بلوغ زودرس قابل شناسایی نیست.
در موارد نادر علل مندرج در فهرست زیر ممکن است مسبب بلوغ زودرس مرکزی در کودکان باشند:
• وجود تومور در مغز یا طناب نخاعی (سیستم عصبی مرکزی)
• نقص مادرزادی مغز مثل تجمع بیش از حد مایع (هیدروانسفالوس) یا وجود یک تومور غیر سرطانی (هامارتوما)
• اشعه درمانی مغز یا طناب نخاعی (یا قرار گرفتن مغز یا نخاع در معرض اشعه)
• آسیب دیدگی مغز یا طناب نخاعی
• سندرم مک‎کیون - آلبرایت - یک بیماری ژنتیکی نادر که به استخوان‌ها و رنگ پوست آسیب می‌زند و سبب ایجاد مشکلات هورمونی می‎شود
• هیپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیوی - گروهی از اختلالات ژنتیکی شامل تولید غیر نرمال هورمون توسط هورمون‎های فوق کلیوی
• هیپوتیروئیدیسم - اختلالی که در آن غده تیروئید در تولید هورمون دچار کم‎کاری است

بلوغ زودرس پیرامونی (محیطی)
استروژن و پروژسترون در کودک مسبب ایجاد این نوع بلوغ زودرس محسوب می‎شوند.
بلوغ زودرس محیطی کمتر شایع بدون دخالت هورمون مغز (Gn-RH) که در شکل نرمال محرک آغاز بلوغ است، ایجاد می‎شود. در عوض، علت ترشح تستوسترون یا استروژن در بدن ناشی از وجود مشکلاتی در تخمدان‎ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غدۀ هیپوفیز است.
هم در دختران و هم در پسران موارد مندرج در زیر می‎توانند به بلوغ زودرس محیطی منجر شوند:
• وجود توموری در غدد فوق کلیوی یا در هیپوفیز که باعث ترشح تستوسترون یا استروژن می‎شود
• سندرم مک‎کیون - آلبرایت
• قرار گرفتن در معرض استروژن یا پروژسترون با منشأ خارجی مثل انواع کرم یا پماد
در دختران بلوغ زودرس پیرامونی می‏تواند با موارد زیر همراه باشد:
• کیست‎های تخمدان
• تومورهای تخمدان
در پسران بلوغ زودرس پیرامونی ممکن است به دلایل زیر ایجاد گردد:
• وجود تومور در سلول‎های سازنده اسپرم یا سلول‎های سازندۀ تستوسترون
• جهش ژنی - یک اختلال نادر به نام پیش‌رسی جنسی خانوادگی مستقل از گونادوتروپین، که بر اثر وجود نقصی در ژن ایجاد می‎شود، می‎تواند به تولید زودهنگام تستوسترون در پسربچه‎ها (معمولاً در سنین 1 تا 4 سال) منجر شود.

ریسک فاکتورها
عواملی که ریسک بلوغ زودرس را در کودک افزایش می‎دهند شامل موارد زیر است:
• جنس دختر. دختران بسیار بیش از پسران در معرض ابتلاء به بلوغ زودرس قرار دارند.
• اصلیت آفریقایی - آمریکایی داشتن. به نظر می‎رسد که دچار شدن به بلوغ زودرس در میان کودکان دارای تبار آفریقایی - آمریکایی بیش از دیگر نژادها است.
• چاق بودن. کودکانی که به شکل قابل توجهی دچار اضافه وزن هستند در ریسک بالاتری برای ابتلا به بلوغ زودرس قرار دارند.
• قرار گرفتن در معرض هورمون‏‌های جنسی. قرار گرفتن در معرض تماس با کرم‎ها یا پمادهای استروژن یا تستوسترون، یا دیگر مواد حاوی این هورمون‎ها (مثل داروهای بزرگسالان یا مکمل‎های غذایی) می‎تواند ریسک بلوغ زودرس را در کودکان افزایش دهد.
• ابتلا به دیگر اختلالات پزشکی. بلوغ زودرس ممکن است به عنوان یک عارضۀ سندرم مک‎کیون - آلبرایت یا هیپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیوی بروز کند. در موارد نادر بلوغ زودرس در عین حال ممکن است همراه با هیپوتیروئیدیسم بروز نماید.
• قرار گرفتن در معرض اشعه درمانی برای سیستم عصبی مرکزی. درمان اشعه برای تومورها، لوسمی یا دیگر اختلالات می‎تواند ریسک بلوغ زودرس را افزایش دهد.

عوارض
عوارض محتمل بلوغ زودرس شامل موارد زیر است:
• کوتاهی قد. کودکان دچار بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا سریع رشد کنند و نسبت به همسن و سال‎های خود بلندقدتر شوند. اما از آنجا که استخوان‎های آنها به سرعتی بیش از میزان نرمال بالغ می‎شود، میزان رشد این کودکان در نهایت کمتر از میزان نرمال خواهد بود. این باعث می‎شود تا قد آنان در دوران بزرگسالی کمتر از میزان میانگین باشد. درمان زودهنگام بلوغ زودرس به ویژه وقتی در کودکان خردسال بروز می‎کند، به آنان کمک می‎کند تا به قدی بیش از آن که در صورت عدم درمان می‎رسیدند، دست پیدا کنند.
• مشکلات اجتماعی و عاطفی. دختران و پسرانی که بسیار زودتر از همسن و سال‎های خود به بلوغ می‎رسند ممکن است بیش از حد نسبت به تغییراتی که در بدن آنان رخ می‎دهد خودآگاه باشند. این وضعیت ممکن است به عزت نفس آنان آسیب برساند و خطر افسردگی و اعتیاد به مواد مخدر را در آنها افزایش دهد.

پیشگیری
برخی از ریسک فاکتورهای بلوغ زودرس مثل جنس و نژاد قابل پیشگیری نیستند. اما مواردی نظیر آنچه در فهرست زیر آمده است وجود دارد که شما می‎توانید در تلاش برای پیشگیری از بلوغ زودرس در کودکان خویش مراعات کنید:
• بچه را از تماس با منابع خارجی استروژن و پروژسترون دور نگه دارید - برای مثال داروهای نسخه‎ای برای بزرگسالان در محیط خانه و برخی مکمل‎ها دارای استروژن و پروژسترون هستند
• بچه را تشویق کنید تا وزن خود را در محدودۀ سالم نگه دارد.

تشخیص
برای تشخیص بلوغ زودرس دکتر به روش‎های زیر عمل می‎کند:
• تاریخچۀ پزشکی کودک و خانواده را مرور می‌کند
• بچه را معاینه می‎کند
• برای اندازه‎گیری میزان هورمون‎ها آزمایش خون انجام می‎دهد
عکسبرداری اشعۀ ایکس دست و مچ بچه نیز برای تشخیص بلوغ زودرس مهم است. این عکسبرداری می‎تواند به تعیین سن استخوان در بچه کمک کند، چون نشان خواهد داد که آیا استخوان‎ها دچار رشد زودرس هستند یا خیر.

تعیین نوع بلوغ زودرس
دکتر در عین حال نیاز دارد تا دریابد که بچه به کدام نوع از بلوغ زودرس مبتلا است. برای درک این موضوع، دکتر انجام تست موسوم به تحریک هومورن رهش گونادوتروپین (Gn-RH) را در دستور کار قرار می‎دهد که با استفاده از نمونۀ خون انجام می‎شود. در کودکان دچار بلوغ زودرس مرکزی، وجود این هورمون سبب افزایش میزان هورمون‎های دیگر می‎شود. در کودکان دچار بلوغ زودرس پیرامونی، دیگر هورمون‎ها در همان سطحی که بودند باقی می‎مانند و افزایش پیدا نمی‎کنند.

تست‎های تکمیلی برای بلوغ زودرس مرکزی
• MRI: در مورد کودکان دچار بلوغ زودرس مرکزی یک تست MRI انجام می‌شود تا مشخص گردد که ناهنجاری‎های مغز عامل بروز اختلال بوده‎اند یا خیر.
• تست تیروئید. دکتر در صورت مشاهدۀ هر گونه علایم مربوط به کم‎کاری تیروئید مثل خستگی مفرط، تقلا کردن، افزایش حساسیت نسبت به سرما، یبوست، افت تحصیلی یا رنگ پریدگی و خشکی پوست، نسبت به انجام تست تیروئید اقدام خواهد کرد.

تست‎های تکمیلی برای بلوغ زودرس پیرامونی
تست‎های دیگری نیز برای تشخیص علت بروز بلوغ زودرس پیرامونی در کودک مورد نیاز است. برای مثال، دکتر برای بررسی سطح هورمون‎های دیگر ممکن است تست‎های خون انجام دهد یا در مورد دختران، دکتر ممکن است برای بررسی وجود تومور یا کیست در تخمدان، اولتراسوند انجام دهد.

درمان
درمان بلوغ زودرس به علت بروز آن بستگی دارد. هدف اولیۀ درمان بلوغ زودرس قادر ساختن بچه به پیگیری رشد نرمال و رسیدن به قد نرمال در بزرگسالی است.

درمان بلوغ زودرس مرکزی
اغلب کودکان دچار بلوغ زودرس مرکزی را که در مورد آنها ابتلا به یک اختلال زیربنایی مطرح نیست، می‎توان با استفاده از دارو به شکل موفقیت‎آمیزی درمان کرد. این درمان موسوم به درمان آنالوگ Gn-RH، معمولاً شامل تزریق ماهانۀ یک دارو مثل لیوپرولاید (لوپرون دیپوت) است که مانع از رشد بیشتر کودک می‎شود. برخی فرمولاسیون‎های جدیدتر دارویی را می‎توان در فواصل طولانی‎تر به بچه داد.
کودک به گرفتن این دارو ادامه می‎دهد تا به سن نرمال بلوغ برسد. به طور متوسط، 16 ماه پس از توقف مصرف دارو در کودک، فرآیند بلوغ مجدداً در وی آغاز می‎شود.

درمان اختلال پزشکی زیربنایی
اگر یک اختلال پزشکی دیگر عامل ایجاد بلوغ زودرس در کودک باشد، درمان وضعیت نیازمند متوقف کردن پیشرفت بلوغ است. برای مثال، اگر کودک دچار یک تومور است که باعث افزایش تولید هورمون‎ها و مسبب بلوغ زودرس می‎شود، فرآیند بلوغ معمولاً متوقف می‌گردد تا تومور مورد اشاره با اقدامات پزشکی نظیر جراحی برداشته شود.

مدارا و حمایت
کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند ممکن است نسبت به همسن‌های خود احساسات متفاوتی داشته باشند. اگرچه در مورد اثرات عاطفی بلوغ زودرس تحقیقات اندکی صورت گرفته است، این امکان هست که داشتن تفاوت بتواند سبب ایجاد مشکلات اجتماعی و عاطفی شامل تجارب جنسی زودهنگام گردد. به عنوان والدین مردم ممکن است با رشد زودرس در فرزند خود دچار مشکل شوند.
اگر والدین، خود بچه یا دیگر اعضاء خانواده برای مدارا با وضعیت دچار مشکل هستند باید به مشاور مراجعه کنند. مشاورۀ روان‌شناسی می‎تواند در رفع و هدایت بهتر وضعیت، مشکلات و چالش‎ها کمک کننده باشد./

آمادگی برای مراجعه به سرویس‌های پزشکی
شما می‎توانید کار را با مراجعه به پزشک متخصص کودکان یا پزشک خانواده شروع کنید. و نیز این امکان وجود دارد که والدین بخواهند به طور مستقیم و بی‎واسطه به پزشک متخصص در درمان اختلالات مرتبط به هورمون در کودکان (اندوکرینولوژیست کودکان) مراجعه کنند./
در زیر چند مورد برای کمک به آمادگی والدین برای مراجعه به پزشک و نیز توقعاتی که از پزشک می‎رود ذکر شده است.

آنچه والدین باید انجام دهند
• علایم مربوط به فرزند خود را حتی در مواردی که بی‎ارتباط به موضوع مراجعه به پزشک به نظر می‎رسند یادداشت کنید.
• اطلاعات کلیدی مربوط به شخصیت بچه شامل هر نوع استرس یا تغییرات اساسی اخیراً رخ داده در زندگی وی را یادداشت کنید.
• فهرستی از تمامی داروها، ویتامین‎ها یا مکمل‎هایی را که بچه و دیگر اعضاء خانواده مصرف می‎کنند تهیه کنید - زیرا احتمال دسترسی کودک به داروها وجود داشته است.
• فهرستی از قد تمامی اعضاء خانواده تهیه کنید، به ویژه اگر فردی یا افرادی در جمع اعضاء خانواده در دوران بزرگسالی کوتاه قد بوده باشند.
• تاریخچۀ پزشکی اعضاء خانواده را یادداشت کنید و این نکته را در آن لحاظ نمایید که آیا کسی در جمع اعضاء خانواده دچار بلوغ زودرس یا مشکلات غدد درون‌ریز بوده است یا خیر.
• در صورت مراجعه به یک پزشک جدید رونوشتی از پروندۀ پزشکی بچه تهیه کنید (در صورت عدم دسترسی پزشک به پروندۀ مزبور به هر دلیل).
• سؤالات مورد نظر خود را برای طرح با پزشک یادداشت کنید.
تهیۀ فهرست از پرسش‎های مورد اشاره کمک می‎کند تا زمان ویزیت پزشک به صورت متمرکز صرف مسائل کلیدی شود. در مورد مسألۀ بلوغ زودرس برخی پرسش‌های پایه‎ای برای مطرح شدن با دکتر شامل موارد زیر است:
• چه چیزی ممکن است علت بروز این وضعیت در بچۀ ما باشد؟
• آیا علایم بروز کرده در بچۀ ما ممکن است علل دیگری هم داشته باشد؟
• بچۀ ما به چه آزمایش‌هایی نیاز دارد؟
• این وضعیت موقتی است یا مزمن و دایمی؟
• بهترین درمان در این مورد کدام است؟
• درمان کی شروع می‎شود و چقدر طول می‎کشد؟
• جایگزین‎های رویکرد اولیۀ مورد پیشنهاد شما کدامند؟
• بچۀ من مشکلات دیگری هم در مورد سلامتش دارد. ما چطور می‎توانیم کل این مشکلات را به بهترین شکل مدیریت کنیم؟
• آیا محدودیت‎هایی هست که بچۀ ما باید آنها را مراعات کند؟
• آیا بچۀ ما باید زیر نظر متخصص خاصی قرار بگیرد؟
• آیا در مورد داروهای تجویز شده توسط شما نوع ژنریکی هم وجود دارد؟
• آیا در این مورد بروشور یا مواد چاپی دیگری هست که ما بتوانیم در خانه مطالعه کنیم؟ شما چه وبسایتی را پیشنهاد می‎کنید؟
در طرح پرسش‌های دیگری که برای شما مطرح است عجله به خرج ندهید.

از دکتر چه انتظاری هست
دکتر احتمالاً برخی پرسش‌ها را در پیوند با موارد زیر مطرح خواهد کرد:
• تاریخچۀ خانوادگی شما و مشخصاً در مورد قد افراد خانواده و تاریخچۀ ابتلا به مشکلات غدد درون‎ریز یا تومورها.
• سنی که در آن بلوغ در مورد برادران و خواهران کودک دچار بلوغ زودرس و والدین وی شروع شده است.
• ترکیب‎بندی چهرۀ اعضاء خانواده/

در همین زمینه مطالعه لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت پیشنهاد می‎شود:
بلوغ در پسران و دختران - آنچه دانستنش نیاز است

Source:
Precocious puberty
By Mayo Clinic Staff
Nov. 17, 2017