علایم، علل و درمان تهوع پس از غذا

• آرون کاندولا، دکتر جودیت مرسین
• ترجمۀ هستی فراست‎فر

بسیاری از مردم پس از خوردن غذای زیاد در یک وعده دچار حالت تهوع می‎شوند. در هر حال احساس تهوع پس از غذا خوردن بر مبنای یک روال منظم می‎تواند به طیفی از عوامل مرتبط باشد.

اختلالات موجب تهوع پس از غذا خوردن طیفی از خفیف تا شدید را شامل می‎شوند.
مطالب این مقاله:
• دستگاه گوارش چگونه کار می‎کند
• علل تهوع پس از صرف غذا
• علایم
• چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کرد
• درمان

دستگاه گوارش چگونه کار می‎کند؟
دستگاه گوارش به مجموعه‎ای از اُرگان‎های بدن اشاره دارد که برای هضم غذا و مایعات با یکدیگر کار می‎کنند. آنها آنچه را که خورده می‌شود، هضم کرده، ذرات غذایی را به انرژی تبدیل می‎کنند که بدن برای عملکردهای خود به کار می‎برد و یا آن را برای استفادۀ بعدی ذخیره می‎کند.
فرآیند گوارش در دهان آغاز می‎شود که در آنجا غذا به شکلی درمی‎آید که قابل بلع باشد. غذا در مرحلۀ بعد وارد مری می‎شود، از آنجا به معده می‎رود و راهش را به سمت رودۀ باریک ادامه می‎دهد.
مایعات گوارشی در معده و روده ذرات غذا را برای بار آخر می‌شکنند و عصارۀ مواد مغذی را استخراج می‎کنند. ضایعات وارد وردۀ بزرگ می‎شود و از طریق مقعد از بدن خارج می‎گردد.
وجود هر گونه مشکلی در این فرآیند گوارش می‎تواند سبب بروز حالت تهوع بعد از غذا خوردن شود.
علایم اغلب در معده یا ناحیۀ فوقانی شکم بروز می‎کنند، که در آنجا شکستن و خرد کردن مقادیر با اندازۀ بزرگ غذا شروع می‎شود.
برخی از اوقات بدن نسبت به این مشکلات با تخلیۀ سریع معده واکنش نشان می‎دهد که معمولاً این کار از طریق استفراغ انجام می‎شود. مشکل موجود را گاهی از اوقات می‎توان با توجه به رنگ مادۀ استفراغ شده تشخیص داد. برای مثال، بالا آوردن رنگ زرد یا سبز تیره ممکن است علامت وجود مشکلی در رودۀ کوچک باشد.

علل تهوع پس از غذا خوردن
علل چگونگی توسعۀ تهوع پس از صرف غذا شامل موارد زیر است:

هورمونی
تغییرات هورمونی اغلب در دورۀ بارداری بروز می‎کنند. این تغییرات باعث القاء احساس تهوع در هر برهه‎ای از روز و عموماً صبح‎ها می‌شود.
برخی زنان باردار پیش از خوردن غذا دچار حالت تهوع می‎شوند. برخی دیگر این حالت را بلافاصله پس از خوردن غذا احساس می‎کنند. برخی اوقات این وضعیت در سراسر روز ادامه پیدا دارد.
احساس تهوع معمولاً در ماه دوم حاملگی شروع می‎شود. تهوع دوران بارداری نه برای مادر و نه برای بچه مضر نیست و به طور معمول در ماه چهارم بارداری برطرف می‎شود.
افزایش سطح هورمون‎ها در بارداری می‎تواند سبب بروز تغییراتی در دستگاه گوارش و بدن شود، که بدین معنی است که غذا مدت بیشتری در معده و رودۀ کوچک باقی می‎ماند. این نیز ممکن است که این موضوع باعث تقویت تهوع پس از خوردن غذا در دورۀ بارداری شود.
هورمون‎های بارداری می‎توانند سبب شل شدن اتصال میان مری و معده شوند، که این سبب افزایش ریفلاکس اسید می‎شود، که به نوبۀ خود قادر است تا به تقویت تهوع بینجامد. افزایش حساسیت حس بویایی در طول بارداری نیز می‎تواند باعث تشدید تهوع شود.

عفونت
غذا ممکن است در صورت پخت ناکامل یا بسته‎بندی نادرست دچار آلودگی شود. مصرف غذای آلوده می‎تواند سبب مسمومیت غذایی گردد.
باکتری‎ها (یا در برخی مواقع ویروس‎ها) معمولاً علت بروز آلودگی هستند. آنها در عین حال می‎توانند در خلال ساعات غذا خوردن حالت تهوع را القاء کنند.
عفونت‎های ویروسی دستگاه گوارش مثل "آنفولانزای معده"، نیز می‎توانند سبب بروز تهوع پس از صرف غذا شوند. امکان آلودگی مردم به این ویروس‎ها از طرق زیر وجود دارد:
• تماس نزدیک با فرد دیگری که به ویروس آلوده شده است
• خوردن غذا و نوشیدن آب آلوده
ویروس‎ها بسیار مسری هستند و سبب بروز التهاب در معده و روده‎ها می‎شوند. آنها می‎توانند به موارد زیر منجر گردند:
• تب
• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد و گرفتگی ناحیۀ شکمی

عدم تحمل غذایی یا حساسیت
برخی از مردم در مورد بعضی از غذاها دچار عدم تحمل هستند، که این بدین معنی است که بدن در هضم آنها دچار مشکل است.
عدم تحمل غذایی سیستم ایمنی بدن را درگیر نمی‎کند اما می‎تواند ساعت‎ها پس از خورده شدن غذا حالت تهوع ایجاد کند. منابع شایع بروز عدم تحمل غذایی شامل موارد زیرند:
• غذاهای دارای لاکتوز مثل لبنیات
• گلوتن مثل اغلب غلات
• غذاهایی که باعث بروز گاز روده می‎شوند مثل لوبیا یا کلم
آلرژی‎های غذایی زمانی بروز می‎کنند که بدن به اشتباه برخی از پروتئین‎های موجود در غذا را به عنوان تهدید تلقی می‎کند، و این محرک یک پاسخ سیستم ایمنی می‎گردد.
تهوع ناشی از آلرژی غذایی ممکن است ثانیه‎ها یا دقایقی پس از صرف غذا بروز کند. این تهوع معمولاً با دیگر علایم مثل تورم صورت یا لب و دشواری تنفس یا بلع همراه می‎شود. این نوع واکنش‎ها جزء فوریت‎های پزشکی محسوب می‎شوند و نیاز به توجه فوری پزشکی دارند.

مشکلات دستگاه گوارش
تهوع پس از غذا خوردن و دیگر مسائل دستگاه گوارش ممکن است زمانی بروز کنند که سیستم گوارش به طور کامل عمل نمی‎کند.
برای مثال بیماری GERD وقتی بروز می‎کند که حلقۀ عضلۀ میان مری و معده دچار مشکل می‎شود، که این اختلال سبب برگشت اسید معده به داخل مری می‎گردد.
GERD سبب بروز سوزش در سراسر مری می‎گردد که تحت عنوان سوزش سر دل شناخته می‎شود و می‎تواند سبب بروز تهوع پس از غذا خوردن شود.
کیسۀ صفرا مسؤول ترشح صفرا برای کمک به هضم چربی‎ها است. بیماری‌های کیسۀ صفرا عملکرد کل سیستم گوارش را در هضم چربی‎ها مختل می‎کنند و می‎توانند سبب بروز حالت تهوع پس از خوردن غذاهای پرچربی شوند.
لوزالمعده پروتئین‎ها و هورمون‎هایی را ترشح می‎کند که برای هضم غذا ضروری هستند. اگر لوزالمعده دچار التهاب یا آسیب شود، که این وضعیت زیر نام پانکراتیت شناخته می‎شود، تهوع اغلب اوقات همراه دیگر علایم گوارشی و احساس درد بروز می‎کند.
سندرم روده تحریک‌پذیر بیماری مزمنی است که می‎تواند باعث نفخ و افزایش گاز شود. در برخی افراد این بیماری می‎تواند سبب تهوع پس از غذا خوردن شود.

عروقی
تهوع پس از غذا خوردن در عین حال می‎تواند یکی از علایم باریک شدن شریان‎های رودۀ کوچک باشد. این باریک شدن باعث ایجاد محدودیت در جریان خون می‎شود. تهوع پس از غذا خوردن ممکن است با دردهای شدید معده همراه شود و امکان دارد که علامتی از یک بیماری به نام ایسکمی مزنتریک مزمن باشد. این بیماری امکان تشدید ناگهانی را دارد و می‎تواند کشنده باشد.

سندرم‌های سردرد
میگرن هم می‎تواند سبب بروز تهوع پس از غذا خوردن شود، که ممکن است با درد شدید معده، استفراغ و سرگیجه همراه باشد.

قلبی
در برخی موارد، تهوع پس از صرف غذا می‎تواند یک علامت هشدار برای حمله قلبی باشد.

روان‎پزشکی یا روان‎شناسی
آنورکسیا نرووسا و بولیمی نروسا شایع‎ترین اختلالات خوردن محسوب می‎شوند که وجه مشخصۀ آنها عادات غذا خوردن است.
آنورکسیا نرووسا می‎تواند به علت اسید معدۀ اضافی یا گرسنگی شدید منجر به حالت تهوع شود. بولیمی نروسا می‎تواند پس از خوردن هر چیز اجباری برای استفراغ غذای خورده شده باعث بروز تهوع شود.
اضطراب، افسردگی یا استرس شدید می‎توانند منجر به از دست دادن اشتها و تهوع پس از غذا خوردن شوند.

بیماری حرکت
برخی مردم نسبت به انواع مشخص حرکت یا جابجایی بسیار حساس هستند، که این می‎تواند به بروز حالت تهوع منجر شود. خوردن غذا پیش یا پس از حرکت می‎تواند باعث تشدید تهوع در افراد دچار بیماری حرکت شود.

داروها
تهوع یک عارضۀ جانبی بسیاری از داروها شامل آنتی‌بیوتیک‎ها، داروهای مسکن درد، یا داروهای شیمی درمانی است. تهوع باید پس از انجام درمان یا توقف آن فروکش کند.

علایم
علایم دیگری که سبب بروز تهوع پس از غذا خوردن می‌شوند و نشان دهند، وجود یک علت نهفته هستند:

 چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کرد

به طور معمول تهوع پس از صرف غذا به بیماری‎های جدی مرتبط نیست. اگر این عارضه به مدت بیش از 5 روز ادامه داشته باشد یا علایم ذکر شده در بالا در کنار هم بروز کنند، افراد باید به دکتر مراجعه نمایند.
بچه‎های دچار تهوع پس از غذا خوردن به توجه بیشتری نیازمندند. در صورت بروز موارد زیر باید با دکتر تماس گرفت:
• وقتی که بچۀ زیر شش ماه سن دچار استفراغ می‎شود
• بچه‎ای با سن بیشتر از 6 ماه که:
• دچار استفراغ است و تب بالای 101.4 درجه فارنهایت دارد
• بچه‎ای که به مدت بیش از 8 ساعت دچار استفراغ است
• بچۀ دچار استفراغ خونی
• بچه‎ای که به مدت بیش از 8 ساعت ادرار نمی‎کند
• بچه‎ای که به شکل غیر معمول حالت خواب‎آلوده دارد
• بچه‎ای که به مدت دو ساعت دچار درد در ناحیۀ شکم بوده باشد
• بچۀ دچار سردرد

تشخیص
دلایل تهوع طیف گسترده‎ای را شامل می‎شود. اما ثبت زمان دقیق بروز تهوع و مواد غذایی مصرف شده می‎تواند در تشخیص علت به دکتر کمک کند.
بسته به علت مورد شک، رسیدن به تشخیص کامل می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• تست‎های خون یا ادرار
• تست‎های پوست
• تست‎های بلع
• کولونوسکپی یا اندوسکپی فوقانی
• سی تی اسکن یا MRI برای شکم

درمان
درمان و دورنما بسته به علت بروز تهوع می‎تواند بسیار متفاوت باشد. برای مثال، افراد دچار GERD یا سوزش سر دل باید برای درمان از داروهای مهار کنندۀ اسید یا آنتی‎بیوتیک برای باکتری معده موسوم به هلیکوباکتر پیلوری استفاده کنند.
مردم دارای تاریخچۀ آلرژی یا عدم تحمل غذایی باید از خوردن برخی غذاها پرهیز کنند. در مورد ویروس معده، مردم باید آب کافی بنوشند و پس از کاهش تهوع غذاهای بی‎مزه یا چاشنی بخورند. موارد شدیدتر مثل بیماری کیسه صفرا نیاز به جراحی دارد.

پیشگیری
برخی نکات که می‎توانند از تهوع پس از خوردن غذا پیشگیری کنند شامل:
• استفاده از میان وعده‎های غذایی دارای هضم آسان مثل کراکرها، برنج سفید و نان تُست شده
• جویدن آدامس، خوشبوکننده، زنجبیل، آدامس زنجبیل، و یا آب نبات
• اجتناب از خوردن شیر یا غذاهای دارای فیبر زیاد
• نوشیدن مایعات به طور منظم اما در مقادیر کم تا زمانی که تهوع بهبود یابد
• محدود کردن خوردن غذا در زمان تهوع و در عین حال ادامۀ نوشیدن مایعات
• خوردن غذا در وعده‎های متعدد به مقادیر کم

در همین زمینه مطالعه لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت توصیه می‌شود:
مسمومیت غذایی - علل، علایم، علاج

Source:
Nausea after eating: Symptoms, causes, and treatment
Written by Aaron KandolaReviewed by Judith Marcin, MD
Last reviewed: Fri 26 May 2017