چه چیز سبب درد معده در شب می‌شود؟

جنیفر هوآیزن، دکتر جودیت مرسین
ترجمه هستی فراست‌فر

معده درد شبانه مشکل بسیار شایعی است و می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. بسیاری از موارد معده درد در طول شب به سبب مشکلات گوارشی ایجاد می‌شود و از طریق تغییرات سبک زندگی یا داروهای پایه‌ای می‌توان آنها را بهبود بخشید.
معده درد شبانه در عین حال می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر سلامت مثل سرطان یا حوادث قلبی باشد. این موارد معمولاً با علایم شدیدتر و نشانه‌های دیگر همراهی می‌شوند.

مطالب این مقاله:
• علل شایع درد معده در شب
• چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد
• راه‌هایی برای پیشگیری و درمان معده درد شبانه

علل شایع درد معده در شب
مشکلات گوارشی شایع‌ترین علل درد معدۀ شبانه تلقی می‌شوند.
غذا خوردن در زمان‌های نزدیک به هنگام خواب به این معنی است که هضم غذا در هنگام دراز کشیدن فرد انجام می‌شود، که این کار بازگشت اسید معده از دستگاه گوارش را آسان‌تر می‌کند.
مشکلات خوابیدن و اختلالات خواب می‌توانند باعث ایجاد یا تشدید بیماری‌های مثل اولسر، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، و بیماری التهابی روده (IBD) شوند.
دراز کشیدن همچنین به میزان زیادی فشار وارد شده بر برخی عضلات و مفاصل یا آسیب‌های استخوانی را افزایش می‌دهد.
علل شایع درد معدۀ شبانه شامل موارد زیر است:

ریفلاکس اسید
وقتی اسیدهای معده به داخل مری بازگردند، حس سوزش ایجاد می‌شود. ریفلاکس اسید همچنین در اغلب اوقات سبب تهوع، استفراغ، نفخ، گلو درد و سرفه می‌شود.
اعتقاد بر این است که شماری از عوامل باعث افزایش ریفلاکس اسید می‌شوند، که شایع‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
• مصرف بیش از حد مشروب الکلی
• پرخوری به ویژه در زمان‌های نزدیک به هنگام خواب
• دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا خوردن
• اضافه وزن داشتن
• مصرف غذاهای پرچرب و ادویه و غذاهای سرخ شده در کنار شکلات و قهوه

مشکلات روده و گلو
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) علت شایعی است. وضعیت‌هایی که سبب التهاب مری می‌شوند، سوزش سر دل، تهوع، و سوء هاضمه ایجاد می‌کنند. علایم اغلب در هنگام دراز کشیدن فرد تشدید می‌شود. این می‌تواند به ایجاد حس درد یا سوزش، همچنین تهوع، استفراغ و گاز منجر شود. موارد درمان نشده می‌توانند به جراحت، خونریزی و سرطان منجر شوند.

زخم‌های معده و روده یا پپتیک
زخم‌های معده و روده می‌توانند سبب ایجاد حس سوزش در ناحیۀ معده شوند. درد ممکن است پس از خوردن غذا یا در هنگام خالی بودن معده تشدید شود. اوقات شب بلندترین فاصلۀ زمانی میان وعده‌های غذایی است.
شایع‌ترین علل در این مورد شامل موارد زیر است:
• باکتری هیلکوباکتر پیلوری
• مصرف بیش از حد یا مصرف طولانی مدت داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مثل ایبوپروفن و ژلوفن (NSAIDs).

سنگ کیسه صفرا
کیسۀ صفرا دستگاه کوچکی قرار گرفته در زیر کبد است که صفرا ترشح می‌کند. ترشحات صفرا ممکن است جمع شده و به صورت توده‌های سخت موسوم به سنگ کیسه صفرا درآیند.
سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند به اندازۀ یک دانۀ شن تا یک توپ پینگ پونگ باشند. درد هنگامی آغاز می‌شود که سنگ کیسۀ صفرا در سیستم مجرای کیسۀ صفرا، کبد یا لوزالمعده انسداد ایجاد می‌کند.
غذهاب پرچرب یا سنگین علایم سنگ کیسۀ صفرا را تشدید می‌کنند، زیرا صفرا در هضم چربی اهمیت دارد. در حدود 80 درصد موارد سنگ کیسۀ صفرا در آمریکا ناشی از سفت شدن کلسترول است.
برخی افراد دچار سنگ کیسۀ صفرا علایمی ندارند و به مداخلات پزشکی نیز نیاز پیدا نمی‌کنند. افراد دچار اپیزودهای برگشت کنندۀ درد یا التهاب کیسۀ صفرا باید برای برداشتن سنگ کیسۀ صفرا تحت عمل جراحی قرار گیرند.
در کنار درد، سنگ کیسۀ صفرا می‌تواند سبب بروز عوارض زیر شود:
• تهوع یا استفراغ
• تب
• زردی رنگ پوست و چشم
• ترشحات غیر قابل توضیح
• مدفوع کم‌رنگ

سندرم روده تحریک‌پذیر
برخی از عوارض مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر دچار درد معدۀ شبانه می‌شوند.
گاز و نفخ علایم شایعی هستند که مخصوصاً پس از صرف غذا بروز می‌کنند. خوردن یک وعده غذای مفصل در طول شب می‌تواند باعث تشدید درد شکمی شبانه در افراد دچار IBS شود.
در حدود 15-10 درصد مردم دچار IBS هستند و اغلب آنها زیر 50 سال سن دارند.

بیماری سلیاک
حساسیت به گلوتن، سبب التهاب رودۀ کوچک می‌شود که اغلب اوقات با گرفتگی و درد شکم همراه است.
علایم معمولاً اسهال، خستگی بیش از حد، و نفخ را شامل می‌شود.
در حدود یک‌صدم کل جمعیت جهان دچار بیماری سلیاک هستند. بر مبنای اعلام بنیاد بیماری سلیاک، 2.5 میلیون آمریکایی تشخیص داده نشده و در ریسک عوارضی نظیر کمبود رشد، سوءتغذیه، و کمبودهای ویتامین و مواد معدنی وجود دارد.

بیماری کرون
بیماری کرون یکی از انواع IBD است. بیماری کرون التهاب دیوارۀ دستگاه گوارش است که سبب ایجاد درد شکم، کاهش وزن، و خستگی بیش از حد می‌شود.
در حدود 780.000 آمریکایی دچار بیماری کرون هستند. علایم بیماری معمولاً در سنین 15 تا 35 سالگی بروز می‌کند.

گرفتگی‌های عادت ماهانه یا اندومتریوز
گرفتگی عضلانی، نفخ، گاز و ناراحتی عمومی در طول عادت ماهانه به علت ریزش جدار داخلی رحم ایجاد می‌شود.
در صورت اندومتریوز، بافت جدار رحم به شکل بیش از حد در خارج از رحم رشد می‌کند، و اغلب سبب درد شدید یا طولانی مدت قاعدگی می‌شود.

حساسیت یا عدم تحمل غذایی
افرادی که قادر به هضم کامل یا پردازش برخی غذاها نیستند اغلب دچار درد، نفخ، اسهال، و گاز می‌شوند.
عدم تحمل لاکتوز یکی از موارد شایع عدم تحمل غذایی است که سبب درد و گرفتگی شدید عضلات معده می‌شود. در کل، آلرژی‌های غذایی، و عدم تحمل غذایی، مخصوصاً در میان کودکان در طول 20 سال اخیر رشد چشمگیری داشته است.

علل دیگر
• گاز: گاز یکی از علل بسیار شایع درد معده است، به ویژه در هنگام شب که روند هضم غذا کند می‌شود.
• یبوست: وقتی زائدات مواد غذایی در رودۀ بزرگ جمع می‌شود، کشش و فشار می‌تواند سبب ایجاد درد در سراسر ناحیۀ شکم شود.
• کشیدگی عضلانی: دراز کشیدن می‌تواند فشار بر بافت‌های آسیب دیدۀ سراسر بدن یا جریان خون در آنها را تغییر دهد، و باعث شدت گرفتن درد و ناراحتی شود.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اغلب موارد درد معدۀ شبانه عاملی برای نگرانی فوری نیستند.
اگر فردی در طول هفته بیش از یک بار دچار چنین دردی شود، یا درد درازمدت گردد، باید با پزشک مشورت کرد.
برخی علایم، فارغ از میزان شدت یا فواصل میان آنها، باید توسط دکتر مورد ارزیابی قرار گیرد. علایم همراه درد معدۀ شبانه که نیاز به توجهات پزشکی دارند شامل موارد زیر است:
• درد شدید و ادامه‌دار که با استفاده از داروهای غیر نسخه‌ای تخفیف پیدا نمی‌کنند
• تب
• دشواری تنفس
• کاهش وزن غیر قابل توجیه
• تورم یا التهاب ناحیۀ معده
• احساس درد در هنگام لمس شکم
• زردی پوست و چشم‌ها
• تهوع و استفراغ ادامه‌دار، به ویژه اگر استفراغ خونی باشد
• وجود خون در مدفوع
• دردی که در هنگام بارداری بروز می‌کند
• درد عضلات و مفاصل
اگرچه مورد نادری است، اما درد شدید و ناگهانی معده که بدون دلیل روشنی بروز می‌کند می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات جدی سلامت باشد.
یکی از وضعیت‌های تهدید کنندۀ حیات آپاندیسیت است. در برخی مردم، آپاندیس عفونی و ملتهب می‌شود. آپاندیس ممکن است بترکد، که سبب بروز عفونت شدید می‌شود که نیازمند توجهات فوری پزشکی و جراحی است.
اغلب اوقات آپاندیسیت به عنوان دردی آغاز می‌شود که در اطراف ناف شروع شده و در سمت راست قسمت پایین بدن ادامه پیدا می‌کند. این درد در مرحلۀ بعد با کمترین فعالیت یا حرکتی تشدید می‌شود.
دیگر وضعیت‌های مرتبط با درد شدید و بی‌امان معده عبارتند از:
• سنگ کلیه: درد تیز و شدیدی که در میانۀ پشت شروع می‌شود و به معده و شکم گسترش پیدا می‌کند. اغلب اوقات ادرار خونی است.
• مسمومیت غذایی: آغاز با تهوع، استفراغ، اسهال، و تب یا لرز شدید و ناگهانی. در صورت ادامۀ علایم به مدت بیش از 24 ساعت باید به بیمارستان مراجعه کرد.
• وضعیت‌ها یا حوادث قلبی: درد معده در کنار افزایش ضربان قلب، افزایش میزان تعریق، تهوع و استفراغ، دشواری تنفس، حس مور مور در بازوها یا قفسۀ سینه، یا درد در ناحیۀ فک و گردن نیازمند توجهات فوری پزشکی است.
• فتق هیاتال: این بیماری وقتی بروز می‌کند که بخشی از معده به داخل حفرۀ سینه می‌رود. دراز کشیدن می‌تواند علایم ریفلاکس را که عموماً در فتق هیاتال بروز می‌کند، افزایش دهد.
• سرطان معده: سرطان معده می‌تواند تقریباً سبب بروز تمامی دردهایی شود که نوعاً با درد کلی شکم یا دستگاه گوارش مرتبط هستند.
در مورد هر یک از این وضعیت‌ها، ارزیابی پزشکی برای رسیدن به تشخیص و درمان کامل اختلال مهم است.

راه‌هایی برای پیشگیری و کاهش معده درد شبانه
راه‌های بسیار ساده‌ای برای کاهش ریسک دچار شدن به درد معدۀ شبانه وجود دارد.
تغییرات سبک زندگی و داروهای غیر نسخه‌ای معمولاً خط اول توصیه‌های درمانی در این مورد هستند. داروهای پشت پیشخوانی که گاز و سوءهاضمه را برطرف می‌کنند مفیدند.
داروهای نسخه‌ای نظیر آنتی‌بیوتیک‌ها برای مقابله با هیلکوباکتر پیلوری مناسب هستند. داروهای ضد درد باید برای درمان موارد شدید انواع مشکلات گوارشی استفاده شوند.
گزینه‌های جراحی نیز برای درمان وضعیت‌های شدیدتر مرتبط به درد معدۀ شبانه وجود دارد.
نکات عمومی برای پیشگیری و مدیریت درد معدۀ شبانه شامل موارد زیر است:
• اجتناب از غذا خوردن نزدیک زمان خواب
• بالاتر قرار گرفتن سر نسبت به بدن در بستر خواب
• اجتناب از مصرف غذاهای چرب، قهوه یا شکلات در شب
• اجتناب از خوردن مشروب الکلی یا محدود کردن آن
• اجتناب از پرخوری
• استفاده از آنتی‌اسیدهای رایج و داروهای ضد گاز

Source:
Medical News Today
What causes stomach pain at night?
Written by Jennifer Huizen
Reviewed by Judith Marcin, MD
Last reviewed: Tue 30 May 2017