تهوع و استفراغ - علل، عوارض، درمان، و پیشگیری

• کیتی بلیک، کاریسا استیفنز
• ترجمه هستی فراست‎فر

استفراغ واکنشی غیر قابل کنترل است که در آن محتویات معده از راه دهان از بدن خارج می‎شود. استفراغ "ناخوش بودن" یا "بالا آوردن" نیز نامیده می‌شود. تهوع اصطلاحی است که توصیف کنندۀ داشتن حالت استفراغ است اما در عمل به استفراغ ختم نمی‌‌شود.
هم تهوع و هم استفراغ علایمی بسیار شایع هستند که ممکن است بر اثر طیف گسترده‏ای از عوامل ایجاد شوند. آنها هم در کودکان و هم در بزرگسالان بروز می‎کنند، اگرچه احتمالاً بیشترین میزان شیوع آن مربوط به زنان باردار و مردمی است که به علت ابتلا به سرطان تحت درمان قرار دارند.

[مطالب این مقاله:]
• علل
• چه هنگامی در پی کمک باشیم
• درمان
• عوارض
• پیشگیری

علل تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ ممکن است به شکل توأمان یا به صورت جداگانه بروز کنند. طیفی از علل جسمانی و روان‎شناختی می‎توانند به ایجاد تهوع و استفراغ منجر شوند.

تهوع
شایع‌ترین علت تهوع درد شدید - معمولاً ناشی از آسیب دیدگی یا بیماری - و سه ماهۀ اول بارداری است. در عین حال طیفی از عوامل شایع و مرتبط شامل موارد زیر مطرح است:
• بیماری حرکت
• استرس عاطفی
• سوء هاضمه
• مسمومیت غذایی
• ویروس‌ها
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی شیمیایی
اگر کسی دچار سنگ کیسۀ صفرا باشد نیز در معرض احساس تهوع قرار خواهد داشت.
فرد ممکن است متوجه شود که استشمام برخی بوهای خاص در وی احساس تهوع ایجاد می‎کند. این یک علامت بسیار شایع در سه ماهۀ اول بارداری است، اگرچه در میان مردمی که زن و باردار نیستند نیز بروز می‎کند. تهوع ناشی از بارداری به طور معمول در طول سه ماهۀ دوم یا سوم بارداری از بین می‎رود.

استفراغ در کودکان
شایع‎ترین علل استفراغ در کودکان عفونت‎های ویروسی و مسمومیت غذایی است. به هر حال احتمال استفراغ بر اثر موارد زیر نیز وجود دارد:
• بیماری حرکت شدید
• سرفه
• تب شدید
• پرخوری
در کودکان بسیار خردسال، مسدود شدن روده نیز می‎تواند سبب استفراغ مداوم شود. روده‎ها ممکن است بر اثر سفت شدن غیر نرمال عضلات، فتق، سنگ کیسۀ صفرا یا تومورها دچار انسداد شوند. این موضوع شایع نیست اما در صورتی که استفراغ در نوزادان قابل توضیح نباشد باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

استفراغ در بزرگسالان
اغلب بزرگسالان کمتر دچار استفراغ می‎شوند. وقتی استفراغ ایجاد شود، به طور معمول علت آن وجود یک عفونت ویروسی یا نوعی مسمومیت غذایی است. در برخی موارد استفراغ ممکن است بر اثر بیماری‎های دیگر، به ویژه اگر این بیماری‎ها به سردرد یا تب منجر شوند، رخ دهد.

وضعیت‌های مزمن معده
اختلالات مزمن یا درازمدت معده اغلب اوقات می‎توانند به تهوع و استفراغ منجر شوند. این اختلالات ممکن است در کنار سایر علایم مثل اسهال، یبوست و درد معده بروز کنند. این اختلالات مزمن عدم تحمل غذایی مثل بیماری سلیاک و پروتئین لبنیات و عدم تحمل لاکتوز را شامل می‎شوند.
سندرم روده تحریک‎پذیر (IBS) یکی از اختلالات شایع دستگاه گوارش است که سبب نفخ، تهوع، استفراغ، سوزش سر دل، خستگی مفرط، و گرفتگی عضلانی می‎شود. این بیماری زمانی بروز می‎کند که بخشی از روده دچار بیش‌فعالی می‎گردد. پزشکان بیماری مزبور را به طور معمول بر مبنای علایم و از تشخیص خارج کردن دیگر اختلالات مربوط به معده و روده شناسایی می‎کنند.
بیماری کرون یک اختلال التهابی روده است که به طور معمول به روده‌ها آسیب می‎زند، اگرچه امکان بروز آن در هر نقطه از دستگاه گوارش وجود دارد. بیماری کرون یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت سالم روده حمله کرده سبب بروز التهاب، تهوع، استفراغ و درد می‎شود.
پزشکان به طور معمول بیماری کرون را با استفاده از کولونوسکپی تشخیص می‎دهند، اقدامی پزشکی که در آن یک دوربین کوچک برای کاوش در کولون مورد استفاده قرار می‎گیرد. برخی از اوقات تشخیص بیماری کرون نیاز به استفاده از نمونه مدفوع دارد.

گزینه‎های سبک زندگی
برخی گزینه‎های مربوط به سبک زندگی می‎توانند شانس بروز تهوع و استفراغ را در فرد افزایش دهند.
نوشیدن مقدار زیاد مشروب الکلی می‎تواند باعث آسیب دیدن دیوارۀ داخلی روده شود. الکل می‎تواند با اسید معده نیز واکنش دهد. این هر دو عامل باعث ایجاد تهوع و استفراغ می‎شوند. در برخی موارد، مصرف بیش از حد الکل ممکن است به بروز خونریزی در دستگاه گوارش منجر گردد.

اختلالات خوردن
اختلالات خوردن وقتی مطرح است که فرد عادات غذا خوردن و رفتارهای خود را ر اساس تصویر جسمانی ناسالم پایه‎ریزی می‎کند. این وضعیت می‎تواند به تهوع و استفراغ منجر شود.
بولیمی یک نوع اختلال خوردن است که در آن فرد تعمداً برای تخلیۀ معده از غذای خورده شده خود را به استفراغ وامی‎دارد. مردم دچار آنورکسیا نیز ممکن است بر اثر گرسنگی بیش از حد و افزایش میزان اسید معده دچار تهوع و استفراغ شوند.

اختلالات جدی
اگرچه مورد نادری است با وجود این ممکن است استفراغ در برخی از اوقات به عنوان علامتی از یک اختلال جدی‌تر شامل موارد زیر بروز کند:
• مننژیت
• آپاندیسیت
• ضربه به سر
• تومور مغزی
• میگرن
اگر کسی مداوماً دچار استفراغ می‎شود باید به پزشک مراجعه کند.

مراقبت اورژانسی
در صورتی که کسی به مدت یک هفته یا بیشتر دچار تهوع و استفراغ بوده باشد باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. اغلب موارد استفراغ در فاصلۀ 24 ساعت پس از اولین بروز از بین می‎روند.

سنین زیر 6 سال
در صورت وجود شرایط زیر در مورد کودکان زیر 6 سال باید به اورژانس مراجعه کرد:
• کودک هم استفراغ و هم اسهال دارد
• کودک دچار استفراغ پاشنده یا پرتاپی است
• کودک علایم کم‎آبی بدن مثل بی‎قراری، ضعف ضربان قلب، چروک پوست یا کاهش هشیاری از خود نشان می‎دهد
• کودک به مدت بیش از دو تا سه ساعت دچار استفراغ بوده است
• کودک دچار تب بالای 38 درجه سانتی‎گراد است
• کودک بیش از 6 ساعت است که ادرار نمی‎کند

سنین بالای 6 سال
در صورتی که کودکان بالای 6 سال دچار وضعیت‎های زیر باشند نیاز به مداخلۀ اورژانسی مطرح است:
• استفراغ به مدت بیش از 24 ساعت ادامه یافته باشد
• علایم کم‎آبی بدن وجود داشته باشد
• کودک به مدت بیش از 6 ساعت ادرار نکرده باشد
• کودک دچار حالت گیجی یا لتارژِی باشد
• کودک دچار تب بالای 39 درجه سانتی‌گراد باشد

بزرگسالان
در صورت وجود هر یک از علایم زیر در افراد بزرگسال موضوع به صورت یک فوریت پزشکی مطرح است:
• سردرد شدید
• خشکی گردن
• لتارژی
• حالت گیجی
• وجود خون در استفراغ
• شدت گرفتن ضربان قلب
• تنفس سریع
• تب بالای 39 درجه سانتی‎گراد
• کاهش میزان پاسخ‌دهی
• درد شدید یا مداوم در ناحیۀ شکم

درمان تهوع و استفراغ
شماری از روش‎ها شامل مداواهای خانگی برای تسکین تهوع و استفراغ وجود دارد.

خوددرمانی تهوع
برای درمان تهوع در خانه:
• فقط غذاهای سبک و ساده مثل نان مصرف کنید
• از خوردن هر گونه غذای دارای رایحۀ قوی و تند، غذاهای بیش از حد شیرین، یا غذاهای روغنی یا سرخ شده خودداری کنید.
• مایعات خنک بنوشید
• از هر گونه فعالیتی پس از خوردن غذا پرهیز کنید.
• یک فنجان چای زنجبیل بنوشید.

خوددرمانی استفراغ
• در هر وعده غذای کمتری بخورید و تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش دهید.
• برای سیراب نگه داشتن بدن مایعات ساده مصرف کنید، اما در هر وعده مقدار کمی مایع بنوشید.
• تا هنگام رفع کامل استفراغ از خوردن هر گونه غذای سفت و سنگین خودداری کنید.
• استراحت کنید.
• از خوردن داروهایی مثل داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی یا کورتیکوستروئیدها که می‎توانند به آشوب معده منجر شوند، پرهیز کنید.
• برای جایگزین کردن الکترولیت‎های از دست رفتۀ بدن یک محلول خوراکی سیراب کنندۀ مجدد بدن استفاده کنید.

مراقبت پزشکی
پیش از تجویز دارو پزشک سؤال‎هایی در مورد زمان آغاز تهوع و استفراغ و زمان شدت گرفتن آنها مطرح می‎کند. دکتر در عین حال ممکن است پرسش‌هایی در بارۀ عادات غذا خوردن فرد و هر چیزی که باعث تشدید علایم تهوع و استفراغ می‎شود مطرح نماید.
برخی داروهای تجویزی شامل داروهای قابل مصرف در دورۀ بارداری می‎توانند تهوع و استفراغ را کنترل کنند. این داروها پرومتازین (فنرگان)، دیفن‎هیدرامین (بنداریل)، تریمتوبنزامید (تیگان) و اندانسترون (زوفران) را شامل می‎شوند.

عوارض محتمل استفراغ مداوم
مگر در شرایط ابتلاء فرد به یک اختلال زیربنایی، اغلب موارد تهوع و استفراغ به خودی خود برطرف می‎شوند.
به هر جهت، استفراغ مداوم می‎تواند سبب بروز کم‎آبی بدن و سوءتغذیه شود. در عین حال این عارضه در صورت تداوم می‎تواند به شکننده و ضعیف شدن مو و ناخن منجر گردد و نیز استفراغ مداوم باعث فساد مینای دندان می‎شود.

چگونه می‎توان از تهوع و استفراغ پیشگیری کرد؟
مردم می‎توانند با خوردن مقدار کمتری غذا در هر وعده غذایی، آهسته‌ غذا خوردن و استراحت پس از خوردن غذا از تهوع پیشگیری کنند. برخی از مردم متوجه می‎شوند که اجتناب از خوردن برخی غذاهای تند و ادویه‎دار مانع از بروز تهوع در آنان می‎شود.
اگر کسی آغاز حالت تهوع را در خود احساس کند خوردن برخی غذاهای ساده مثل نان و نیز تلاش برای خوردن غذاهای با پروتئین زیاد مثل پنیر، گوشت فاقد چربی، یا انواع آجیل پیش از خواب مفید خواهد بود.
اگر کسی دچار استفراغ باشد باید خوردن مقادیر کم مایعات شیرین مثل سودا یا آب میوه را امتحان کند. نوشیدن دمنوش زنجبیل یا خوردن زنجبیل می‎تواند به آرامش معده کمک کند. مردم دچار استفراغ باید از خوردن آب میوه‎های اسیدی مثل آب پرتقال خودداری کنند. این آب میوه‎ها می‎توانند به آشوب بیشتر معده منجر گردند.
داروهای غیر نسخه‎ای مثل مکلیزین (بونین) و دیمن‎هیدرانات (درامامین) می‎توانند اثرات بیماری حرکت را کاهش دهند. در طول رانندگی مصرف میان وعده‎های غذایی را محدود کنید و در صورت دچار بودن به ضعف در برابر بیماری حرکت از پنجره روبه‌رو به بیرون نگاه کنید./

Source:
Healthine
Nausea and Vomiting
Medically reviewed by Carissa Stephens, RN, CCRN, CPN
on August 9, 2017 —
Written by Kati Blake