دندان‌ها - نام‌ها، انواع و کارکردها

دندان، دندان‌های پیش (پیشین)، دندان‌های نیش، دندان‌های آسیاب کوچک، پرِمولارها، دندان‌های آسیاب بزرگ، دندان‌های مولار، فک بالایی، فک پایینی، دندان عقل

دندان‌ها به انسان کمک می‌کنند تا دهان خود را برای خوردن، صحبت کردن، حرف زدن به کار ببرد و به صورت او شکل می‌دهند

• انواع دندان
• تعداد دندان
• خلاصه

دندان‌ها به انسان کمک می‌کنند تا دهان خود را برای خوردن، صحبت کردن، حرف زدن به کار ببرد و به صورت او شکل می‌دهند. هر نوع دندان نام و کارکرد مخصوص به خود را دارد.
دندان از لایه‌های مختلف شامل مینای دندان، عاج دندان، مغز دندان، و سمنت (ساروج) دندان تشکیل شده است. مینای دندان که سخت‌ترین ماده موجود در بدن است قسمت بیرونی دندان را تشکیل می‌دهد. لایه دوم عاج دندان است که نرم‌تر از مینا است و داخلی‌ترین لایه دندان خمیر یا مغز دندان است که شامل عصب‌ها و رگ‌های خونی است. سمنت یا ساروج دندان روی ریشه دندان و زیر لثه قرار دارد.
تعداد و انواع دندان انسان با بالا رفتن سن وی دچار تغییر می‌شود. به طور معمول مردم در طول زندگی خود دو چیدمان دندانی شامل دندان‌های شیری یا دندان‌های بچه، و دندان‌های دایمی یا دندان‎های بزرگسال دارد.

انواع دندان
نوع انسان دارای انواع دندان به شرح زیر است:

دندان‌های پیش (دندان‌های پیشین)
دندان‌های پیش دندان‌هایی تیز هستند که در قسمت جلو دهان قرار دارند و برای گاز زدن به مواد غذایی و تقسیم آنها به قطعات کوچک‌تر به کار می‌روند. آنها حالتی تخت و لبۀ باریک دارند. دندان‌های پیش در عین حال دندان‌های قدامی نامیده می‌شوند.
هم کودکان و هم بزرگسالان هشت دندان پیش دارند - چهار دندان مرکزی در قسمت جلو دهان، دو دندان در هر ردیف، و دو دندان پیش جانبی که هر یک در یک سمت دو دندان پیش مرکزی قرار گرفته است.

دندان‌های نیش
دندان‌های نیش تیز هستند و کنار دندان‌های پیش قرار دارند و شبیه به دندان انیاب به نظر می‌رسند. دندانپزشکان آنها را "دندان شکمی" یا "دندان ناب" نیز می‌نامند. دندان‌های نیش درازترین دندان‌ها هستند و مردم آنها را برای پاره کردن غذا استفاده می‌کنند.
هم کودکان و هم بزرگسالان چهار دندان نیش دارند. کودکان به طور معمول در فاصله شش تا نُه سالگی صاحب اولین دندان‌های نیش دایمی می‌شوند. دندان‌های نیش پایینی گرایشی به زودتر درآمدن در مقایسه با دندان‌های فک بالایی از خود نشان می‌دهند.

دندان‌های آسیاب کوچک (پرِمولارها)
دندان‌های آسیاب کوچک (آسیای کوچک) یا دو شاخه‌ای‌ها بزرگ‌تر از دندان‌های پیش و نیش هستند. آنها بسیار مستحکمند و به جویدن و خُرد کردن غذا کمک می‌کنند. مردم بزرگسال دارای هشت دندان آسیاب کوچک هستند. نخستین و دومین پرمولارها دندان‌های آسیابی هستند که در کنار دندان‌های نیش جایگیر شده‌اند.
کودکان دارای دندان‌های آسیاب نیستند. این دندان‌ها به صورت دندان‌های دایمی و زمانی ظاهر می‌شوند که کودکان در سنین 10 تا 12 سالگی قرار دارند.

دندان‌های آسیاب بزرگ (دندان‌های مولار)
دندان‌های آسیاب بزرگ (آسیای بزرگ) مولارها بزرگ‌ترین دندان‌ها هستند. آنها دارای سطح بزرگ و تختی لبه‌دار هستند که به آنها امکان جویدن و ریز کردن غذا را می‌دهد. بزرگسالان 12 دندان مولار دایمی دارند که 6 تا از آنها در فک پایینی و 6 تای مابقی در فک بالایی قرار گرفته‌اند، و کودکان هشت دندان مولار شیری دارند.
آخرین مولارهایی که ظاهر می‌شوند دندان‌های عقل یا سومین مولارها هستند، که به طور معمول در فاصله سنین 17 تا 21 سالگی ظاهر می‌شوند. این دندان‌ها در انتهای ردیف دندان‌ها در دورترین قسمت فک جایگیر می‎شوند. در برخی از مردم تمامی چهار دندان عقل درنمی‌آید یا این دندان‌ها ممکن است به صورت نهفته در داخل استخوان باقی بمانند و هرگز درون دهان ظاهر نشوند.
برخی از اوقات این امکان وجود دارد که دندان‌های عقل در تنگنا قرار گیرند، که به این معنی است که احتمال دارد زیر لثه محبوس شوند و نتوانند به طور کامل در دهان ظاهر گردند.
دندان‌های عقلی که نیمه کاره درمی‌آیند یا در وضعیت ناصحیح قرار می‌گیرند می‌توانند خطر بروز عفونت یا آسیب دیدگی نواحی اطراف خود را افزایش دهند. در صورتی که کسی با دندان عقل خود مشکل داشته باشد باید به دندانپزشک مراجعه کند.
مردم ممکن است در مورد دندان‌های عقل خود در زمان فشار وارد کردن به لثه‌ها دچار ناراحتی خفیفی شوند اما هر کسی که در این مواقع دچار درد شدید یا ورم باشد باید به دندانپزشک مراجعه کند.
در صورتی که دندان عقل دچار فساد، درد یا عفونت باشد نیاز است تا دندانپزشک آن را بکشد. مردم برای جویدن غذا نیازی به این دندان ندارند و تمیز کردن آن دشوار است که این به محل قرارگیری آن در عقب دهان ارتباط دارد.

تعداد دندان‌ها
کودکان 20 دندان اولیه یا شیری دارند. دندان‌های شیری اولین بار در زمانی که نوزاد حدود شش ماه دارد بروز می‌کنند. کودکان به طور معمول تا سه سالگی تمامی دندان‌های شیری خود را درمی‌آورند.
دندان‌های شیری به تدریج می‌افتند و 28 دندان دایمی جای آنها را می‌گیرد. برخی اوقات دندان‌های دایمی از زیر به دندان‌های شیری فشار آورده آنها را از جای خود خارج می‌کنند، اما به طور معمول دندان‌های دایمی ماه پس از ماهی که آخرین دندان شیری در فک است از لثه بیرون می‌زند.
نخستین دندان‌های دایمی که از لثه‌ها خارج می‌شوند چهار تای اول یا مولارهای "شش سالگی" هستند و به این دلیل چنین نامگذاری شده‌اند که معمولاً زمانی که کودک در حدود 6 سال سن دارد، ظاهر می‌شوند.
نخستین دندان‌های شیری که می‌افتند دندان‌های پیش مرکزی پایینی هستند. دندان‌های پیش مرکزی دایمی گرایشی به بیرون آمدن در همان محدوده زمانی بروز نخستین مولارهای دایمی، یعنی سنین 6 تا 7 سالگی، از خود نشان می‌دهند.
به طور معمول مردم تا حدود 14 سالگی تمامی دندان‌های شیری خود را از دست داده‌اند.
جدول زیر انواع مختلف دندان‌های شیری و زمانی را که کودک آنها را به دست آورده و از دست می‌دهد، بر مبنای اعلام "انجمن آمریکایی دندانپزشکی" ارائه داده است:

نوع دندان	سن درآمدن دندان	سن از دست دادن دندان
فک بالایی	فک بالایی	فک بالایی
پیش مرکزی	8 تا 12 ماهگی	6 تا 7 سالگی
پیش جانبی	9 تا 13 ماهگی	7 تا 8 سالگی
نیش	16 تا 22 ماهگی	10 تا 12 سالگی
اولین مولار	13 تا 19 ماهگی	9 تا 11 سالگی
دومین مولار	25 تا 33 ماهگی	10 تا 12 سالگی
فک پایینی	فک پایینی	فک پایینی
مولار دوم	23 تا 31 ماهگی	10 تا 12 سالگی
مولار اول	14 تا 18 ماهگی	9 تا 11 سالگی
نیش	17 تا 23 ماهگی	9 تا 12 سالگی
پیش جانبی	10 تا 16 ماهگی	7 تا 8 سالگی
نیش جانبی	6 تا 12 ماهگی	6 تا 7 سالگی

در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل سال‌های بیست زندگی اغلب مردم همچنین 4 دندان عقل خود را درمی‌آورند، که این باعث می‌شود تا بزرگسالان تا سن 21 سالگی صاحب 32 دندان شوند.
جدول زیر بر مبنای داده‌های "انجمن آمریکایی دندانپزشکی" انواع مختلف دندان‌های دایمی و سنی را که به طور معمول فرد صاحب این دندان‌ها می‌شود، نشان می‌دهد:

نوع دندان	سن درآمدن دندان
فک بالایی	فک بالایی
پیش مرکزی	7 تا 8 سالگی
پیش جانبی	8 تا 9 سالگی
نیش	11 تا 12 سالگی
اولین پرمولار	10 تا 11 سالگی
پرمولار دوم	10 تا 12 سالگی
اولین مولار	6 تا 7 سالگی
مولار دوم	12 تا 13 سالگی
مولار سوم و دندان‌های عقل	17 تا 21 سالگی
فک پایینی	فک پایینی
مولار سوم یا دندان عقل	17 تا 21 سالگی
مولار دوم	11 تا 13 سالگی
مولار اول	6 تا 7 سالگی
پرمولار دوم	11 تا 12 سالگی
پرمولار اول	10 تا 12 سالگی
نیش	9 تا 10 سالگی
پیش جانبی	7 تا 8 سالگی
پیش مرکزی	6 تا 7 سالگی

سن درآمدن دندان از بچه‌ای به بچه دیگر متفاوت است، بنابراین والدین یا پرستاران بچه نیاز نیست در صورت عدم مطابقت دقیق زمان درآمدن دندان‌های بچه خود با الگوهای بالا نگران شوند. در صورتی که زمان درآمدن دندانی بیش از 1 سال تأخیر داشته باشد موضوع باید با دندانپزشک کودکان بررسی شود. دندانپزشکان می‌توانند با استفاده از اشعه X از وجود دندان‌های دایمی و رشد کامل آنها اطمینان پیدا کنند.

خلاصه
دندان‌های انسان شامل دندان‌های پیشین (پیش)، نیش، آسیاب کوچک (آسیای کوچک) و آسیاب بزرگ (آسیای بزرگ) است. کودکان به طور معمول تا حدود سه سالگی صاحب 20 دندان شیری می‌شوند. در حدود 21 سالگی اغلب مردم دندان‌های عقل خود را صاحب می‌شوند و در این زمان کل دندان‌های دایمی خود یعنی 32 دندان را دارند.
دندان‌ها برای جویدن کامل غذا و کمک به صحبت کردن ضروری هستند. مراقبت خوب از دندان‌ها و رعایت بهداشت دندان به شکل مناسب در سراسر زندگی به مردم کمک می‌کند تا دندان‌هایی قوی و سالم داشته باشند.
مردم می‌توانند با رویکرد زیر به صورت هر روزه دندان و دهان خود را تمیز نگه دارند:
• دو بار مسواک زدن در روز
• استفاده از خمیر دندان دارای فلوراید
• استفاده از نخ دندان حداقل یک بار در روز
• داشتن برنامه غذایی متعادل
• اجتناب از مصرف قند زیاد در غذا و نوشیدنی
مراجعه منظم به دندانپزشک برای نظافت و بررسی دندان‌ها می‌تواند این اطمینان را ایجاد کند دندان‌ها در وضعیتی سالم باقی می‌مانند و نیز امکان درمان به موقع هر گونه مشکل احتمالی را به وجود می‌آورد./

• بِت سیسینس، دکتر جنیفر آرچیبالد
• ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Medical News Today
Teeth: Names, types, and functions
Last reviewed Tue 22 October 2019
By Beth Sissions
Reviewed by Jennifer Archibald, DDS

بهداشت (خانواده، عمومی، مادر و کودک)