پدیده سحرگاهی: چطور افزایش قند خون صبحگاهی را کنترل کنیم

• جنا فلچر، دکتر النا بیگرز
• ترجمه هستی فراست‎فر

پدیده سحرگاهی، افزایش طبیعی و نرمال قند خون است که در ساعات اولیۀ صبح، حدوداً در فاصلۀ 6 تا 8، بروز می‌کند. تغییر سطح قند در خون بر اثر تغییرات هورمونی در بدن است.
تمامی مردم پدیده سحرگاهی را تا حدودی تجربه می‌کنند، که می‎‌تواند روز به روز متفاوت باشد. افراد فاقد دیابت ممکن است هرگز متوجه بروز آن نشوند چرا که پاسخ انسولین در بدن نرمال این افزایش را بدون مداخله تنظیم می‌کند.
در هر حال فرد دچار دیابت بیشتر احتمال دارد که علایم ناشی از افزایش قند خون را احساس کند.

مطالب این مقاله:
• پدیدۀ سحرگاهی چطور بر افراد دیابتی تأثیر می‌گذارد؟
• مدیریت پدیدۀ سحرگاهی
• اثر ساموگیئی چیست؟
• درمان‎ها، مداوای خانگی و پیشگیری

پدیدۀ سحرگاهی چطور بر افراد دیابتی تأثیر می‎گذارد؟
پدیدۀ سحرگاهی یک افزایش طبیعی در قند خون ترشح شده توسط کبد است. این ترشح قند هنگامی اتفاق می‌افتد که فرد صبح‌ها خود را برای برخاستن از بستر آماده می‌کند.
افزایش قند خون به صورت معمول توسط انسولین انجام می‌شود. در افراد دیابتی انسولین در مقادیر به اندازۀ نیاز تولید نمی‌‌شود یا اینکه بدن قادر نیست تا از انسولین تولید شده استفاده کند. در نتیجه فرد دچار دیابت اثرات بالا بودن میزان قند در خون را احساس می‎‌کند. این اثرات می‎توانند شامل موارد زیر باشند:
• غش کردن
• تهوع
• استفراغ
• ضعف
• حالت گم‌‌گشتگی
• احساس خستگی
• تشنگی بیش از حد

مدیریت پدیدۀ سحرگاهی
مدیریت سطح قند خون برای اغلب مردم مبتلا به دیابت موضوع تازه‎ای نیست. ترکیبی از رژیم غذایی، ورزش، و دارو اغلب علایم و مشکلات عارضه را زیر کنترل نگه می‌‌دارد.
در مورد پدیدۀ سحرگاهی، برخی تغییرات اضافی وجود دارد که می‌توانند به پیشگیری از مشکلات ناشی از خیزش قند خون کمک کنند.
برخی از کارهایی که افراد دچار دیابت می‌توانند برای مدیریت پدیدۀ سحرگاهی انجام دهند شامل موارد زیر است:
• تغییر کامل فهرست داروهای مصرفی خود یا اجراء تنظیمات بر روی داروهای موجود زیر نظر دکتر
• اجتناب از فراموش کردن وعده‎های مصرف دارو یا غذا
• خودداری از خوردن کربوهیدرات در زمان‎های پیرامون زمان خواب
• مصرف داروها در زمانی نزدیک به زمان خواب و نه نزدیک به هنگام خوردن غذا
دیگر کارها در این مورد خوردن شام در ساعات نزدیک به سر شب است. پس از صرف شام، انجام برخی فعالیت‌های بدنی سبک مثل قدم زدن و دویدن با گام‌های آهسته و یا انجام یوگا تشویق می‌شود.
این احتمال وجود دارد که افراد دچار دیابت افزایش سطح قند خون را گهگاه تجربه کنند. گاهی از اوقات، مشکلات خفیف ناشی از پدیدۀ سحرگاهی چندان نگرانی‌آور نیستند. در هر حال، اگر تکرار وضعیت بیشتر شود، زمان مراجعه به دکتر رسیده است.

عوارض
اگر سطح قند خون بر اثر پدیدۀ سحرگاهی به میزان زیاد افزایش یابد اثرات ناشی از این وضعیت می‌تواند طیفی از خفیف تا فوریت اورژانسی مخاطره‌‌آمیز برای زندگی را شامل باشد.
برخی از عوارضی که ممکن است فرد دیابتی بر اثر پدیدۀ سحرگاهی دچار آنها شود عبارتند از:
• صدمه به عصب‎
• صدمه به رگ‎‌های خونی
• صدمه‎ به دستگاه‌های بدن
• کتواسیدوز، که به معنی تشکیل اسید به میزان خطرناک در جریان خون است
افرادی که به صورت مکرر دچار افزایش سطح قند خون بر اثر پدیدۀ سحرگاهی می‌‌شوند باید برای پیشگیری از عوارض به پزشک مراجعه کنند.

آیا گزینه‌ها در مورد دیابت نوع 1 و نوع 2 متفاوتند؟
تفاوت‌های مواجهه با پدیدۀ سحرگاهی بیش از آنکه ناشی از نوع دیابت باشد به فرد بیمار یا برنامۀ درمانی وی بستگی دارد.
فرد دچار دیابت نوع 1 ممکن است دوز مصرفی یا نوع انسولین مصرفی خود را برای همۀ تغییرات احتمالی طول شب محاسبه کند. در دیگر موارد که در آنها بیمار از پمپ انسولین استفاده می‌‌کند، وی می‌تواند پمپ را به صورتی تنظیم کند که صبح‎ها انسولین بیشتری در اختیار وی قرار گیرد.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
کاهش قند خون در صبح یا
هیپوگلیسمی صبحگاهی

اثر سوموگیئی چیست؟
خلاف پدیدۀ سحرگاهی اثر سوموگیئی زمانی بروز می‌کند که سطح قند خون به‌ میزان بسیار زیادی پایین می‌آید. این سبب می‎شود که هورمون‌های رشد یعنی کورتیزول و کاتکول‌آمین‎‌ها به درون خون ترشح شوند.
برای مثال اگر فردی که برای کاهش سطح قند خون خود انسولین یا دارو مصرف می‌کند یک وعدۀ غذایی منظم هنگام خواب را نخورد، این احتمال هست که سطح قند خون وی در طول شب افت کند. آنگاه بدن فرد به پایین آمدن سطح قند خون با آزاد کردن هورمون‌هایی که محرک افزایش میزان قند هستند پاسخ می‌دهد. این ممکن است سبب شود که سطح قند خون در هنگام صبح بالاتر از میزان نرمال باشد.

چطور می‌توان تفاوت را توضیح داد؟
تفاوت اصلی میان پدیدۀ سحرگاهی و اثر سوموگیئی این است که اثر سوموگئی می‌تواند هر زمان که انسولین اضافی در بدن وجود داشته باشد اتفاق بیفتد.
آسان‌‌ترین راه از تشخیص خارج کردن اثر ساموگئی بررسی سطح قند خون در بستر خواب حدود 2 تا 3 بامداد و پس از بیدار شدن به مدت چندین شب و صبح است.
برخی از مردم ممکن است استفاده از دستگاه پایش گلوکز مدام را انتخاب کنند، که می‌تواند سطح گلوکز را در تمامی اوقات روز و شب ثبت کند، و این به کاربر امکان پیگیری روند را می‌دهد.
دو نتیجۀ محتمل و مفهوم آنها در اینجا ذکر می‌‌شود:
• اگر سطح قند خون در ساعات 2 تا 3 صبح پایین است، احتمال اینکه مسأله ناشی از اثر سوموگئی باشد زیاد است.
• اگر سطح قند خون در فاصلۀ بین 2 تا 3 بامداد نرمال یا بالاست، احتمال بیشتری دارد که علت آن پدیدۀ سحرگاهی باشد.

درمان، مداوای خانگی، و پیشگیری
پیشگیری بهترین درمان است. درمان پدیدۀ سحرگاهی احتمال دارد که از همان نوعی باشد که برای درمان خیزش قند خون استفاده می‌شود.
برخی از مردم ممکن است انسولین تزریق کنند در حالی که دیگران از داروهای خاص موجود برای این مورد استفاده می‌کنند، و هدف در هر دو مورد افزایش قند خون است.
صرف نظر از اینکه خیزش قند خون سحرگاهی چه علتی دارد بیمار باید موضوع را با پزشک در میان بگذارد.

مداوای خانگی
در مداوای خانگی برای کاهش قند خون از دارو استفاده نمی‌شود. مردم پیش از شروع هر نوع مداوای خانگی یا توقف مصرف دارو باید با پزشک مشورت کنند.
برخی مداوهای شایع که نیازمند دارو نیستند شامل موارد زیرند:
• مصرف کمتر قند تصفیه شده و اجتناب از اقلام دارای قند اضافی
• افزایش فعالیت و انجام ورزش منظم
• مصرف مکمل‎‌های آلفا لیپوئیک اسید، یک آنتی‌اکسیدان طبیعی که به صورت غیر نسخه‎ای به فروش می‌رسد
• مصرف بیشتر دارچین
• خوردن چای سبز
• گرفتن مکمل‌های کرومیوم (کروم) که به بدن در تنظیم سطح قند خون کمک می‌کنند
دیگر مداوای بالقوه در این مورد خوردن پروتئین بیشتر است. برخی از مردم پروتئین آب پنیر را در این مورد لحاظ می‌کنند زیرا به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند.
اگر پدیدۀ سحرگاهی مکرراً بروز می‌‌کند، افراد باید برای یافتن بهترین گزینه‌های درمانی با هدف پیشگیری از عوارض جدی افزایش سطح قند خون به پزشک مراجعه کنند.

برای مطالعه بیشتر در مورد افزایش قند خون در صبح روی لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت کلیک کنید:
چرا صبح‌ها قند خون من بالاست؟ پدیده سحرگاهی و اثر سوموگیئی

Source:
Medical News Today
Dawn phenomenon: How to control high morning blood sugars
Written by Jenna Fletcher
Reviewed by Alana Biggers, MD, MPH
Last reviewed: Mon 8 May 2017