فلبیت (فلبایتیس) یا التهاب ورید

• علل فلبیت
• علایم فلبیت
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• آزمون‌ها و تست‌ها در فلبیت
• مراقبت خانگی فلبیت
• درمان پزشکی
• دورنما

فلِبایتیس [فلبیت] به معنی التهاب ورید است. ترومبوفلبایتیس [ترومبوفلبیت] به علت یک مورد یا بیشتر لخته شدن خون در یک ورید ایجاد می‌شود که مسبب التهاب است. ترومبوفلبیت معمولاً در وریدهای پا ایجاد می‌گردد اما احتمال بروز آن در دست نیز وجود دارد. ترومبوز ورید باعث درد و آزردگی شده و ممکن است باعث انسداد جریان خون در وریدها شود. فلبیت ممکن است در وریدهای سطحی یا وریدهای عمقی بروز کند.
• فلبیت سطحی بر وریدهای سطح پوست لطمه می‌زند. این اختلال به ندرت جدی است و در صورت درمان کامل به طور معمول به سرعت برطرف می‌شود. گاهی از اوقات مردم دچار فلبیت سطحی در عین حال به ترومبوفلبیت ورید عمقی دچار می‌شوند، بنابراین ارزیابی پزشکی مشکل ضروری است.
• ترومبوفلبیت ورید عمقی بر رگ‌های خونی بزرگ‌تر و معمولاً در ناحیه پا آسیب می‌زند. احتمال ایجاد لخته‌های بزرگ خون وجود دارد که ممکن است جدا شده و به سمت ریه‌ها حرکت کنند. این وضعیت اختلالی جدی موسوم به آمبولی ریوی (آمبولی پولمونری) است.

علل فلبیت
فلبیت سطحی ممکن است عارضه‌ای ناشی از یک اقدام پزشکی یا عمل جراحی باشد.
آسیب دیدن ورید خطر ایجاد لخته خون را افزایش می‌دهد. گاهی از اوقات لخته‌ها بدون یک آسیب‌دیدگی بروز می‌کنند. برخی از ریسک فاکتورهای ترومبوفلبیت شامل موارد زیر است:
• عدم تحرک دراز مدت - استراحت در بستر یا نشستن برای ساعت‌های طولانی، برای مثال در اتومبیل یا هواپیما، باعث ایجاد سکون در جریان خون یا کُند شدن آن در پاها در یک حالت وابسته می‌شود (این جمع شدن خون در پاها به ایجاد ترومبوز منجر می‌گردد)
• سبک زندگی فاقد تحرک - عدم انجام هر گونه ورزش
• چاقی
• مصرف سیگار (دخانیات)
• برخی اختلالات پزشکی مثل سرطان یا اختلالات خونی که احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهند
• آسیب دیدگی دست یا پا
• درمان جایگزینی هورمون یا قرص‌های پیشگیری از بارداری
• بارداری
• وریدهای واریسی

علایم فلبیت

فلبیت سطحی
در این نوع فلبیت به طور معمول آغازی کُند برای یک سطح حساس قرمز رنگ در کنار وریدهای سطحی روی پوست وجود دارد. وقتی التهاب در یک ورید سطحی ایجاد می‌شود احتمال دارد که یک ناحیه باریک قرمز رنگ مشاهده شود. این ناحیه ممکن است سخت، گرم و حساس احساس گردد. پوست اطراف ورید ممکن است متورم و دچار خارش شود. ناحیه مورد بحث ممکن است شروع به نبضدار شدن کرده یا دچار سوزش شود.
علایم ممکن است زمانی که پا در ارتفاع کم قرار دارد به ویژه هنگام بلند شدن از بستر خواب در هنگام صبح شدیدتر باشند. احتمال بروز تب خفیف مطرح است. گاهی از اوقات فلبیت ممکن است در جایی که یک لاین داخل وریدی محیطی شروع می‌شود بروز کند. ناحیه اطراف ممکن است دردناک شده و در امتداد ورید حساس گردد.
اگر عفونتی وجود داشته باشد علایم شامل سرخی، تب، درد، ورم یا پارگی پوست خواهد بود.

فلبیت ورید عمقی
فلبیت ورید عمقی ممکن است نمایی مشابه فلبیت سطحی داشته باشد اما برخی از مردم دارای هیچ علامتی نیستند.
شخص ممکن است در سراسر اندام خود دچار درد و ورم شود. برای مثال، ساق پا ممکن است بدون هیچ دلیل مشخصی ورم کند. برخی از مردم نیز اگر اختلال مزمن شود و درمان زودهنگام لازم صورت نگیرد، بر اثر عفونت باکتریایی مضاعف دچار تب و تغییر رنگ پوست یا اولسر می‌شوند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که شخص دچار نشانه‌ها و علایم ورم، درد و التهاب وریدهای سطحی روی دست و پا شده باشد باید به دکتر مراجعه کند. اگر شخص در طول یک یا دو هفته بهبود نیابد یا اگر وضعیت بدتر گردد، باید برای اطمینان از عدم مطرح بودن یک اختلال جدی ارزیابی پزشکی انجام گیرد.
ترومبوفلبیت ورید عمقی نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. اگر کسی دچار نشانه‌ها و علایم این اختلال باشد باید برای ارزیابی موارد زیر به بخش اورژانس مراجعه کند:
• تب بالا در کنار هر گونه علایم در دست یا پا
• وجود برآمدگی در یک پا
• درد شدید و ورم در دست یا پا
• موارد تازه و غیر قابل توضیح تنگی نفس که می‌تواند نخستین نشانه‌های رسیدن لخته خون به ریه باشد. در صورت وجود مشکلات تنفسی باید اورژانس خبر کرد.

آزمون‌ها و تست‌ها
پزشک شخص را معاینه کرد و در مورد علایم سؤال خواهد کرد.
دی - دایمر یک تست خون است که مواد رها شده بر اثر حل شدن لخته خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر آزمایش خون منفی بوده و شخص هیچ ریسک فاکتوری نداشته باشد، آنگاه نامحتمل خواهد بود که دچار لخته شدن خون شده باشد.
سونوگرافی می‌تواند به ویژه در مورد وریدهای بزرگ‌تر یا وریدهای پروکسیمال (قسمت فوقانی پا) وجود لخته خون یا انسداد را کشف کند. سونوگرافی تستی فاقد درد و غیر تهاجمی است.
گاهی از اوقات برای شناسایی وریدهای کوچک‌تر و دورتر از مرکز انجام ونوگرام مورد نیاز است. ونوگرام اقدامی تهاجمی است که نیاز به تزریق رنگ اشعه X یا مواد کنتراست به داخل ورید روی پا دارد، و پس از تزریق رنگ کنتراست اشعه X جریان حرکت رنگ را در پا دنبال می‌کند.

مراقبت خانگی در فلبیت
داروهای ضد التهابی مثل آسپیرین یا ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد و التهاب فلبیت سطحی کمک کنند. اما پیش از مصرف این داروها موضوع باید با پزشک مشورت شود.
در صورت افزایش میزان پیاده‌روی جریان گردش خون افزایش خواهد یافت. این کار از به پیشگیری از لخته شدن خون کمک کند.
جوراب‌های فشاری برای پا جریان گردش خون را بهبود می‌بخشند و می‌توانند به تخفیف درد و ورم کمک کنند.
مردم باید از استراحت طولانی مدت در بستر خودداری کنند. این کار می‌تواند به بدتر شدن علایم منجر گردد.
اگر کسی دچار ترومبوفلبیت ورید عمقی باشد، باید برای تشخیص و درمان با هدف اطمینان از عدم بروز پیامدها چند روزی را در بیمارستان بستری شود.

درمان پزشکی
اگر ارزیابی شخص نشان دهنده ابتلاء به فلبیت سطحی بوده و وی از لحاظ دیگر سالم باشد، شخص احتمالاً می‌تواند راهی خانه شود. شخص نیاز به استفاده از جوراب‌های فشاری و احتمالاً داروهای ضد التهابی خواهد داشت تا علایم تحت کنترل قرار گیرند. مدیریت تکمیلی وضعیت شامل بالا گرفتن پا / دست و استفاده از کمپرس گرم است. فقط برخی موارد نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند.
اگر کسی دارای سابقه ابتلاء به ترومبوفلبیت ورید عمقی باشد، یا اگر فلبیت به وریدهای عمقی گسترش پیدا کند، چنین شخصی نیاز خواهد داشت تا از یک داروی رقیق کننده خون (آنتی‌کواگیولانت) استفاده کند. درمان با داروهای مزبور به طور معمول بین 3 تا 6 ماه طول می‌کشد.
اگر کسی دچار نشانه‌های عفونت باشد نیاز به آنتی‌بیوتیک خواهد داشت.
اگر فلبیت سطحی به وریدهای عمقی پیشرفت کرده باشد آنگاه یک اختلال جدی مطرح است که ممکن است برای درمان و ارزیابی بیشتر آن نیاز به بستری کردن فرد در بیمارستان باشد.

دورنما
فلبیت در وریدهای سطحی به ندرت جدی بود و معمولاً به داروهای کنترل درد، بالا نگه داشتن عضو، و کمپرس گرم برای 1 تا 2 هفته جواب می‌دهد./

• دکتر جاناتان ئی. کاپلان
• ترجمه هامیک رادیان

Source:
WebMD Medical Reference
Phlebitis
Reviewed by Jonathan E. Kaplan, MD
on October 26, 2018