مرحله آخر بیماری انسدادی مزمن ریه؛ درمان و دورنما

• راچل نل، دکتر النا بیگرز
• ترجمة هستی فراست‌فر

بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) اختلالی است که به ریة افراد آسیب می‌رساند و تنفس را برایشان دشوار می‌کند. شایع‌ترین علت بروز این بیماری مصرف دخانیات است.
COPD یک بیماری پیشرونده است. مراحل این بیماری بر اساس چگونگی کارکرد ریه‌های بیمار طبقه‌بندی شده‌اند. شدیدترین سطح این بیماری مرحلة آخر COPD است. در این مرحله، فرد ممکن است اختلالات شدید در فعالیت و عملکرد روزانة زندگی را تجربه کند.
بر مبنای اعلام انستیتو ملی قلب، ریه و خون / the National Heart, Lung, and Blood Institute این بیماری سومین علت پیشتاز در ایجاد مرگ و میر در ایالات متحد آمریکا به شمار می‌رود.
داروها و سبک زندگی برای کاهش علایم این بیماری مفیدند اما در نهایت قادر به متوقف کردن سیر پیشرفت بیماری نیستند. در حال حاضر درمانی برای COPD وجود ندارد.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:
1. بیماری COPD چیست؟
2. مراحل مختلف COPD کدامند؟
3. علایم مرحلة آخر COPD
4. زندگی در مرحلة آخر COPD

COPD چیست؟
COPD یکی از بیماری‌های ریه است. ریه‌ها شبیه به دو تنة درخت به نظر می‌رسند زیرا شاخه‌های متعددی از آنها نشأت می‌گیرند. این شاخه‌ها به شاخه‌های کوچک‌تری منتهی می‌شوند که کیسه‌های هوایی - یا "برگ‌های" درخت - در آنها وجود دارد.
در این کیسه‌ها است که تغییر و تبدل هوا و دی‌اکسید کربن انجام می‌شود. دی‌اکسید کربن یک فرآوردة زاید است که همراه بازدم از بدن خارج می‌شود.
کیسه‌های هوایی سالم دارای ساختار منعطف بوده و به آسانی حرکت می‌کنند. کارکرد آنها شبیه به پرباد شدن بالن و تخیلة بعدی هوای موجود در آن است.
COPD می‌تواند از راه‌های زیر فرآیند مزبور را مختل کند:
- کیسه‌های هوا قدرت کششی خود را از دست می‌دهند که به توانایی باز و بسته شدن آنها آسیب می‌رساند.
- شاخه‌های ریوی سفت، دچار جراحت و ملتهب می‌شوند.
- راه‌های هوایی مخاط بیشتری ترشح می‌کنند. کیسه‌های هوا در انقباض و انبساط خود دچار مشکل می‌شوند که این موضوع باعث دشوارتر شدن تنفس می‌شود.
COPD اختلالات متعددی را به وجود می‌آورد که می‌توانند تنفس را برای فرد مشکل‌ کنند. دو اختلال رایج در این مورد آمفیزم ریوی / emphysema و برونشیت / bronchitis است.
آمفیزم ریوی اختلالی است که به کیسه‌های هوایی آسیب می‌رساند. در این بیماری ممکن است کیسه‌های هوایی قدرت ارتجاعی خود را از دست بدهند یا کیسه‌های کوچک‌تر ممکن است از بین بروند. کیسه‌های هوایی بزرگ‌تر که باقی می‌مانند ممکن است دیگر قدرت کارکرد کامل نداشته باشند.
برونشیت مزمن سبب ایجاد میزان مخاط بیشتر می‌شود، و راه‌ هوایی فرد مبتلاء سفت‌تر از حالت نرمال می‌گردد.

مراحل مختلف COPD کدامند؟
پزشکان COPD را به چهار مرحله تقسیم می‌کنند. مرحلة چهار یا مرحلة آخر COPD شدیدترین مراحل این بیماری است.
اسپیرومتری تستی است که برای اندازه‌گیری عملکرد ریة فرد به کار می‌رود. فرد در یک دستگاه قابل حمل می‌دمد و میزان هوایی که می‌تواند دم و بازدم کند ثبت می‌شود.
فرد دچار COPD معمولاً نمی‌تواند هم‌اندازة یک فرد دارای ریه‌های سالم هوا دم و بازدم کند.
این اندازه‌گیری به پزشک در تعیین میزان شدت COPD فرد کمک می‌کند.
اندازه‌گیری مزبور شامل موارد زیر است:
- Fev1: این اندازه‌گیری برای حجم منقضی شدة اجباری در یک ثانیه انجام می‌شود. تست مزبور این مورد را اندازه‌گیری می‌کند که فرد با چه سرعتی می‌تواند تمام هوای موجود در ریه‌هایش را تخلیه کند.
- FVC: این اندازه‌گیری برای ظرفیت حیاتی اجباری انجام می‌شود. این، حداکثر مقدار هوایی است که فرد می‌تواند در هنگام تلاش برای دمیدن هوایی که در ریه‌ها دارد، از آنها خارج کند.
- FEV1/FVC: این در واقع مقایسه‌ای میان دو اندازه‌گیری مزبور است. این اندازه‌گیری به پزشک در تعیین شدت COPD فرد کمک می‌کند. یک فرد معولی در این مورد دارای نسبت 70 تا 80 درصد است. نسبت پایین‌تر از 70 درصد به طور معمول نشان دهندة ابتلاء فرد به COPD است.
طبقه‌بندی رایج برای COPD عبارت است از:
مرحلة 1: COPD خفیف – فرد دارای نسبت کمتر از 70 درصد است. همچنین ممکن است دچار سرفة مزمن و ترشح مخاط اضافی همراه با سرفه باشد. در هر حال، این نیز ممکن است که فرد متوجه عدم کارکرد نرمال ریة خود نباشد.
مرحلة 2: COPD متوسط – نسبت زیر 70 درصد و FEV1 بین 50 تا 80 درصد. فرد دچار COPD متوسط در طول فعالیت معمول خود به طور مکرر دچار تنگی نفس می‌شود. علایم ممکن است با زندگی روزانه تداخل پیدا کنند و فرد معمولاً در این مرحله به دکتر مراجعه می‌کند.
مرحلة 3: COPD شدید – نسبت زیر 70 درصد است و FEV1 بین 30 تا 50 درصد. علایم COPD متوسط شدیدتر شده‌اند و تنفس و تحرک بدنی برای فرد دشوارتر می‌شود. محدودیت شدید در جریان هوا وجود دارد و فرد بش از پیش در معرض تجربة تنگی نفس قرار می‌گیرد.
مرحلة 4: COPD بسیار شدید یا مرحلة آخر – نسبت کمتر از 70 درصد و FEV1 کمتر از 30 درصد است. برخی از اوقات ممکن است فرد دارای FEV1 زیر 50 درصد، در کنار نارسایی تنفسی مزمن باشد. مشخصاً علایم حاد می‌توانند تهدیدگر زندگی باشند.

علایم مرحلة آخر COPD
فرد دچار مرحلة نهایی COPD احتمالاً دچار علایم شدید است.
مثال‌هایی از این علایم عبارتند از:
- سرفة مزمن
- دشواری به پایان بردن وعدة غذا بر اثر تنگی نفس
- حادتر شدن، تشدید یا وخامت ناگهانی وضعیت بیماری
- تولید مکرر خلط
- کاهش اکسیژن خون در صورت عدم استفادة فرد از اکسیژن اضافی
- نیاز منظم فرد به اکسیژن‌رسانی
- ایجاد تنگی نفس حتی با فعالیت بسیار متوسط نظیر راه رفتن در مسیرهای کوتاه.
اهداف درمان COPD باید متمرکز بر کاهش رفتارهایی باشد که شانس پیشرفت بیماری به سمت مرحلة نهایی آن را کاهش می‌دهند.

عوارض
COPD یک اختلال مزمن و پیشرونده است. درمان‌های این بیماری ممکن است از پیشرفت بیماری پیشگیری نکنند، اما می‌توانند علایم بیماری را کاهش دهند و باعث آسان‌تر شدن زندگی در شرایط وجود بیماری شوند.
عوارض شامل هیپوکسی هنگام استراحت است – این اختلال هنگامی بروز می‌کند که اشباع اکسیژن بسیار پایین‌تر از آن است که فرد بتواند به طور مؤثر تنفس کند. دیگر مشکلات شامل آسیب‌پذیری نسبت به عفونت‌ها، تشدید شدید اختلال، گیجی و مرگ است.

زندگی در مرحلة آخر COPD
فرد دچار مرحلة آخر COPD باید برای پیشگیری از تشدید علایم بیماری پرهیزهایی را مراعات کند. هر مورد تشدید بیماری می‌تواند به ریه صدمة بیشتری وارد کند که بهبود آن را کندتر می‌کند.
راه‌های کاستن از خطر تشدید بیماری عبارتند از:
- اجتناب از استنشاق دود سیگار دیگران، عدم اجازه به افراد دیگر برای سیگار کشیدن در محیط خانه، یا عدم پوشیدن لباس‌هایی که دود سیگار می‌دهند.
- ترک کامل سیگار اگر پیشتر این کار انجام نشده است.
- بررسی روزانة هوای بیرون از منزل و خودداری از خروج از خانه در روزهای دودآلود یا آلوده بودن هوا. بر مبنای اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)،‌ شایع‌تریی علل تشدید COPD عفونت‌ها و تنفس هوای آلوده است.
- انجام واکسیناسیون پنومونی (ذات‌الریه) و زدن واکسن سالانة آنفولانزا
- تقاضای امداد فوری پزشکی در صورت وجود علایم و نشانه‌های عفونت، نظیر تب و زردی یا خلط متمایل به رنگ سبز.
- استفاده از داروهای تجویز شده نظیر برونکودیلاتورها برای باز نگه داشتن راه‌های هوایی در حد امکان، کورتیکوستروئیدها برای کاهش التهاب و درمان با اکسیژن.
برخی از افراد دچار COPD ممکن است پیوند ریه انجام دهند. بر مبنای نظر کلینیک کلیولند / Cleveland Clinic، نرخ بقاء 5 ساله برای پیوند یک ریه در مورد COPD، 43.2 درصد است. فرد برای پیوند باید دارای مقیاس‌های لازم باشد و نیز یک اهداکنندة ریة دارای سازگاری برای وی وجود داشته باشد.

دورنما
از آنجا که هیچ درمانی برای COPD وجود ندارد، مرحلة آخر COPD می‌تواند نشانگر پیش‌آگهی ضعیفی در مورد طول عمر باشد.
دیگر اختلالات سلامت می‌توانند پیش‌‌آگهی مزبور را بدتر کنند. مثال‌هایی در این مورد شامل بیماری قلبی، نارسایی احتقانی قلب و بیماری‌های اسکلتی عضلانی است.
بدون تنفس امکان ادامة زندگی برای هیچ‌کس وجود ندارد. وجود یک دستگاه تهویه می‌تواند به تنفس کمک کند اما نمی‌تواند ریه‌های صدمه دیده را ترمیم کند.
عفونت‌های شدید نظیر پنومونی، ممکن است امکان بهبود را برای ریه‌ها از میان ببرند. در عین حال ممکن است افراد با مشکل وجود دی‌اکسید کربن بیش از حد در بدن خود مواجه شوند. این وضعیت می‌تواند فرد را دچار گیجی و پریشان‌گویی کند، و نیز می‌تواند سبب اسیدی شدن خون گردد، که عارضة بسیار خطرناکی است.
پزشک می‌تواند به بیمار دچار مرحلة نهایی COPD ایده‌هایی در مورد طول عمر مورد انتظار ارائه دهد زیرا عوامل متعددی در این مورد دخالت دارند./