رحم بزرگ یا بزرگ شدن زهدان – علل، علایم، و درمان

• لنا باروم، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه هستی فراست‎فر

رحم زنان در شکل طبیعی خود هم‌اندازۀ یک دست مشت شده است اما می‌تواند در طول بارداری به اندازۀ یک توپ فوتبال بزرگ شود. گذشته از بارداری دلایل متعددی دیگری برای گشاد یا بزرگ شدن رحم زنان وجود دارد.
بزرگ شدن رحم ممکن است نتیجۀ یک اختلال پزشکی باشد که نه فقط سبب بزرگ شدن رحم بلکه باعث ایجاد خونریزی‌های دردناک در آن می‌شود. اختلالی که سبب بزرگ شدن یا گشادی رحم می‌شود نیازمند درمان است.

مطالب این مقاله:
• علل و ریسک فاکتورها
• علایم
• درمان

علل و ریسک فاکتورها
زنان ممکن است از بزرگ بودن رحم خود بی‎خبر باشند. اغلب اوقات، این مشکل در زنان در هنگام معاینۀ ناحیۀ لگن مشخص می‌شود.
این امکان وجود دارد که زن متوجه پُف کردگی ناحیۀ زیر شکم خود شود یا تنگ شدن لباس را به تنش احساس کند، اما در اغلب موارد تشخیص بزرگ بودن زهدان به صورت غیر مترقبه صورت می‎گیرد.
دلایل متعددی برای بزرگ شدن رحم زنان وجود دارد. بزرگ شدن رحم در زنان یائسه بیشتر شایع است، اما زنان در سنین باروری نیز ممکن است دچار این وضعیت شوند.

فیبروئید
فیبروئیدها یکی از شایع‌ترین علل مسبب بزرگ شدن رحم هستند و خوشبختانه آنها سرطانی نیستند.
فیبروئیدها توده‌های کوچکی هستند که می‌توانند وزنی معادل چند پوند پیدا کنند. فیبروئیدها در دیوارۀ رحم یافت می‌شوند.
بر مبنای اعلام ادارۀ بهداشت زنان (OWH) دپارتمان خدمات بهداشت و انسان، بین 20 تا 80 درصد زنان پیش از 50 سالگی دچار فیبروئید می‌شوند. فیبروئیدها بیشترین شیوع را در سال‌های 40 تا اوایل سال‌های پنجاه زندگی زنان دارند.
فیبروئیدها ممکن است بدون علامت باشند یا ممکن است سبب بروز درد و چرخه‌های عادت ماهانۀ سنگین شوند.
فیبروئیدها همچنین سبب بروز فشار بر مثانه و مقعد زنان می‌شوند، که این وضعیت موجب تکرر ادرار و فشار مقعدی می‌گردد. اگر فیبروئید بیش از حد بزرگ شود، ممکن است باعث بزرگ شدن رحم گردد.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:
توده‌های ادنکسال یا توده‌های ضمایم رحم

ادنومیوز
ادنومیوز یک اختلال غیر سرطانی است که علایمی مشابه فیبروئید دارد. ادنومیوز باعث می‌شود جدار رحم به طور مستقیم در عضلۀ دیوارۀ رحم جاسازی شود. در طول چرخۀ عادت ماهانه، سلول‌های عضله خونریزی می‌کنند که این سبب بروز درد و ورم می‌شود.
ادنومیوم (ادنومیوما) بخش متورم دیوار رحم است. در خلال معاینه، ادنومیوم شبیه به فیبروئید به نظر می‌رسد، و حتی ممکن است در اولتراسوند به اشتباه به عنوان فیبروئید تشخیص داده شود.
ادنومیوز ممکن است سبب بروز هیچ علامتی نشود. در موارد شدید دیگر، ادنومیوز می‌تواند سبب خونریزی سنگین و گرفتگی در طول عادت ماهانه گردد.
یک مطالعه بر روی 985 زن در نشریۀ "باروری انسان" گزارش داده که ادنومیوز در تقریباً 20 درصد نمونه‎های مطالعه وجود داشته است.
به هر جهت، تمامی نمونه‌های مطالعه در یک کلینیک زنان بر مبنای علایم پیشتر موجود پذیرش شده بودند. بنابراین این امکان وجود دارد که میزان شیوع ادنومیوز در جمعیت عمومی بیشتر باشد.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) نیز می‌تواند سبب بزگ شدن رحم شود. PCOS نتیجۀ عدم تعادل هورمونی در قاعدگی و ریزش جدار اندومتریال رحم است. بر مبنای اعلام OWH از هر 10 زن در دوران باروری یک نفر مبتلا به PCOS است.
بدن به طور معمول در طول چرخۀ عادت ماهانه ریزش اندومتریال را تجربه می‎کند، اما در برخی زنان، جدار مزبور به طور کامل ریزش خود را متوقف نکرده و با چرخۀ ماهانۀ زنان دچار تداخل می‌شود.
انباشت جدار اندومتریال سبب التهاب و بزرگ شدن رحم می‌شود.

سرطان اندومتریال
بر مبنای اعلام انستیتو ملی سرطان (NCI)، سرطان اندومتریال بیشترین شیوع را در میان زنان 55 تا 64 ساله دارد. این انستیتو تخمین می‌زند که در سال 2017، تعداد 62.380 مورد جدید از این سرطان تشخیص داده خواهد شد.
یکی از علایم سرطان اندومتریال بزرگ شدن رحم است، اگرچه این علامت می‌تواند نشان دهندۀ مرحلۀ پیشرفتۀ سرطان باشد.

یائسگی
پیش‌یائسگی، که مرحلۀ پیش از ورود زنان به دورۀ یائسگی محسوب می‌شود، دیگر علت بزرگ شدن رحم در زنان بر اثر نوسانات سطوح هورمونی است.
ناپایداری سطح هورمون‌ها در طول این دوره از زندگی زنان می‌تواند سبب بزرگ شدن رحم شود. در اغلب اوقات، رحم پس از ورود زنان به دورۀ یائسگی به اندازۀ طبیعی خود برمی‌گردد.

کیست‌های تخمدان
کیست‌های تخمدان، کیسه‎های پر از مایعی هستند که روی سطح تخمدان یا در داخل آن رشد می‌کنند. در اغلب موارد کیست‌های تخمدان خطرناک نیستند.
اما اگر کیست‌های تخمدان بیش از حد بزرگ شوند، می‌توانند باعث گشاد شدن رحم شوند، و همچنین پیامدهای جدی در پی داشته باشند.

علایم
در کنار اندازۀ فیزیکی رحم بزرگ شده ممکن است سبب بروز علایم زیر شود:
• ناهنجاری‎های چرخۀ قاعدگی مثل خونریزی و گرفتگی‎های شدید
• بروز توده در قسمت پایین شکم
• ایجاد آنمی بر اثر خونریزی شدید عادت ماهانه
• ضعف و رنگ پریدگی عمومی
• افزایش وزن در ناحیۀ کمر بر اثر رشد بیش از حد رحم
• علایم ایجاد فشار بر ناحیۀ رحم و ساختارهای اطراف آن
• ایجاد گرفتگی در ناحیۀ لگن
• یبوست
• ورم و گرفتگی در ناحیۀ ساق پاها
• درد پشت
• تکرر ادرار و فوریت ادراری
• ترشحات آبکی
• خونریزی پس از دورۀ یائسگی
• احساس درد در طول ارتباط جنسی
علایم رحم بزرگ شده می‌تواند بر مبنای علت بروز این اختلال بسیار متفاوت باشد.

تشخیص
بسیاری از زنان از داشتن رحم بزرگ شده در مورد خود بی‎خبرند. معمولاً دکتر در هنگام انجام معاینات فیزیکی زنان یا با استفاده از تست‌های تصویربرداری موفق به کشف وجود این موضوع می‌شود.
در اغلب موارد رحم بزرگ شده یک وضعیت خوش‌خیم است و به درمان نیازی ندارد مگر اینکه زن دچار علایم و درد شدید باشد.

عوارض
بزرگ شدن رحم می‌تواند به بروز عوارضی منجر گردد اگر علایم اصلی اختلال تشدید شده یا بدون درمان به حال خود گذاشته شوند.
پیامدها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• هیسترکتومی (برداشتن کل رحم یا بخشی از آن)
• از دست دادن توان باروری
• سقط جنین و دیگر عوارض بارداری
• بروز عفونت بر اثر التهاب رحم

درمان
در اغلب موارد علل بزرگ شدن رحم نیازی به درمان ندارد، با وجود این برخی زنان برای تسکین درد نیازمند مصرف دارو هستند. قرص‌های کنترل بارداری و دستگاه‌های داخل رحمی (IUDs) حاوی پروژسترون می‌توانند علایم خونریزی سنگین قاعدگی را کاهش دهند.
در موارد بسیار شدید برخی از زنان نیازمند انجام هیسترکتومی هستند.
در صورت سرطان رحم، برداشتن رحم، لوله‎های فالوپ، و تخمدان‌ها از طریق جراحی ممکن است در طول دورۀ درمان توصیه شود. در پی انجام جراحی، زنان ممکن است تحت شیمی درمانی و اشعه درمانی قرار گیرند.

جمع‎بندی
رحم بزرگ شده معمولاً نشانه‌ای از یک اختلال جدی در سلامت زنان نیست. دکترها برای تعیین علت دقیق بزرگ شدن رحم از اولتراسوند و CT اسکن استفاده می‌کنند.
در اغلب اوقات، در مواجهه با بزرگ شدن رحم به هیچ درمانی نیاز نیست و دکترها صرفاً به پایش علت بزرگ شدن رحم اکتفا می‌کنند. در عین انجام چند تست برای از تشخیص خارج کردن سرطان رحم وجود دارد.
این موضوع اهمیت دارد که معاینۀ منظم ناحیۀ لگنی توسط متخصص زنان برای کشف هر مسألۀ احتمالاً موجود و پیشگیری از عوارض احتمالی انجام گیرد.

Source:
Medical News Today
Enlarged uterus: Causes, symptoms, and treatment
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT
Last reviewed Tue 8 August 2017
By Lana Barhum