• لوری اسمیت، دکتر کارن ریچاردسون گیل
• ترجمه هامیک رادیان
جمجمۀ نوزاد مثل جمجمۀ افراد بزرگسال سخت و محکم نیست. این جمجمه نرم است و از بخش‌های استخوانی ساخته شده که در خطوط اتصال یا درز جمجمه به هم میرسند. همچنان که بچه رشد میکند این قطعات نرم جمجمه به هم متصل و سخت می‌شوند.
به هر جهت، در برخی موارد ممکن است نوزاد یک تودۀ مایع خون‌آلود در جمجمه داشته باشد که روی قسمتی از جمجمه که نخست از زهدان بیرون میآید به چشم میخورد. این وضعیت را کاپوت ساکسیدنوم یا به شکل خلاصه کاپوت مینامند.
در کنار ورم جمجمه، ممکن است نوعی کبودی روی خود جمجمه یا صورت بچه - بسته به اینکه کدام قسمت زودتر از زهدان خارج می‌شوند - وجود داشته باشد.
مطالب این مقاله:
• علل و ریسک فاکتورها
• علایم
• عوارض
• تشخیص
• درمان
علل و ریسک فاکتورها
کاپوت ساکسیدنوم اغلب اوقات بر اثر فشار ایجاد شده بر سر نوزاد در زمان عبور از گردن رحم به درون مجرای واژینال رخ میدهد. این فشار توسط دیوار واژن و تنش و فشار رحم به وجود میآید.
وضعیت دیگری به نام سفالوهماتوم (سفالوهماتوما) نیز امکان بروز دارد. این وضعیت با کاپوت ساکسیدنوم متفاوت است زیرا مایعی که در این مورد جمع می‌شود اغلب اوقات در قسمت عمقیتری از جمجمه بروز میکند و غالباً ترکیبی از خون رگهای خونی آسیب دیده است.
سفالوهماتوم به دلیل فشار استخوانهای لگن مادر بر جمجمۀ بچه در طول وضع حمل و نیز بر اثر کاربرد ابزارهای مورد استفاده برای زایمان مثل فورسپس (انبر جراحی) ایجاد می‌شود.
هر دو وضعیت همیشه بر اثر ریسک فاکتورهای خاص بروز نمیکنند بلکه امکان وقوع آنها بر مبنای دلایل جداگانه در طول تولد وجود دارد. در واقع این امکان وجود دارد که در موارد نادر، زمانی که هنوز بچه در رحم قرار دارد، بروز یابند.
هم کاپوت ساکسیدنوم و هم سفالوهماتوما در اسکن اولتراسوند اواخر بارداری قابل شناسایی هستند. این دو اختلال ممکن است وقتی غشاها پیش از وقت دچار پارگی می‌شوند بروز یابند، که این باعث محروم شدن نوزاد از محیط انعطاف‌پذیری می‌شود که در زمان حضور در رحم به آن نیاز دارد.
سفالوهماتوم همچنین در مواقع کمبود مقدار مایع آمنیوتیک نیز مشاهده شده است. این وضعیت زیر عنوان الیگوهیدرامنیوس شناخته می‌شود.
برخی ریسک فاکتورها که خطر بروز کاپوت ساکسیدنوم را افزایش میدهند شامل موارد زیر هستند:
• زایمان دشوار یا طولانی
• پارگی زودرس غشاها
• کمبود میزان مایع آمنیوتیک در رحم
• اولین زایمان مادر
• انقباضات براکستون - هیکس
• برخی پوزیشها یا حالات قرارگیری جنین، مثل سرپایین بودن آن
• وضع حملهای نیازمند استفاده از ابزار جراحی مثل فورسپس یا واکیوم
به هر جهت، وقتی کاپوت بر اثر تحویل خلاء کمکی در زایمان ایجاد می‌شود، به آن زیر عنوان شینون اشاره میگردد و کاپوت ساکسیدنوم واقعی محسوب نمیشود.
سفالوهماتوما وضعیتی است که در زنان دارای مشخصات زیر به صورت شایعتری دیده می‌شود:
• دارای بچۀ مذکر
• زنان در حال اولین زایمان
• زنان در حال وضع حمل نوزادان بزرگ جثه، که ممکن است ابعاد بدنی آنها برای میزان باز شدن لگن خیلی بزرگ باشد
• زنانی که زایمان آنها نیازمند استفاده از ابزار جراحی مثل فورسپس یا واکیوم است
• اگر به جمجمۀ نوزاد در حال زایمان الکترود متصل شده باشد
• زنان دارای زایمان طولانی
این وضعیت همچنین بیشتر محتمل است برای نوزادانی بروز کند که در هنگام زایمان مادر سر آنها در وضعیت مناسبی قرار ندارد.
علایم
وقتی نوزاد با کاپوت ساکسیدنوم متولد شود، والدین ممکن است متوجه وجود ورمی در جمجمه یا نمای پف کرده درست پس از تولد نوزاد شوند. این وضعیت بیش از همه محتمل است که در ناحیۀ فرق سر یا جایی که استخوانهای جمجمه به هم میرسند بروز کند.
کبودی جمجمه یکی دیگر از علایم محتمل کاپوت است. در برخی موارد احتمال کبودی صورت نیز وجود دارد.
نوزادان متولد شده با سفالوهماتوم ممکن است دچار برآمدگی (و نه کبودی) جمجمه شوند. در مواردی که ناحیۀ برآمده به لمس حساس است، که این مورد شایعی است، یک شکستگی جمجمه وجود دارد.
در طول زایمان طبیعی، فشار می‌تواند سبب اصطکاک تکههای نرم و استخوانی جمجمه در ناحیۀ خط فاصل یا درز جمجمه شود. این موضوع می‌تواند حالتی مخروطی شکل در سر نوزاد ایجاد کند. این وضعیت عموماً مولدینگ یا قالب‌گیری خوانده می‌شود.
در زمینه بیماری‌های کودکان بیشتر بخوانیم:
راش پوشک -
علت، درمان، مداوای خانگی، و طب مکمل
عوارض
در اغلب موارد کاپوت ساکسیدنوم بدون هر گونه عوارضی خودبهخود رفع می‌شود. به هر حال در برخی مواقع امکان بروز عوارض زیر وجود دارد:
• آلوپسی: بر اثر فشار وارد شده بر جمجمه امکان مرگ برخی بافتهای اطراف وجود دارد و در نتیجه ممکن است ریزش مو رخ دهد. در اغلب موارد، موها مجدداً رشد نرمال خود را به دست میآورند، اگرچه در برخی موارد این ریزش مو دایمی خواهد بود.
• یرقان: کبودی ممکن است در برخی موارد بروز کند. این کبودی می‌تواند به شکستن گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه ایجاد بیلیروبین منجر گردد. این وضعیت باعث می‌شود تا نوزاد دچار زردی پوست و سفیدی دور مردمک چشم شود.
در موارد شدید یا درمان نشده، یرقان به بروز عوارض جدیتر شامل موارد زیر منجر میگردد:
• صدمۀ مغزی
• کاهش شنوایی
• فلج مغزی اتهتوئید که نوعی اختلال حرکتی است
• رشد غیر طبیعی مینای دندان
• خیرگی دایمی نگاه چشم به سمت بالا
• مرگ نوزاد
در برخی موارد سفالوهماتوم می‌تواند سبب بروز عوارضی مثل موارد زیر گردد:
• شکستگی جمجمه
• سخت شدن برآمدگی ایجاد شده روی جمجمه
• عفونت
• آنمی
• یرقان (بیش از مورد کاپوت ساکسیدنوم شایع است)
تشخیص
کاپوت ساکسیدنوم در اغلب اوقات بدون نیاز به تست‌های اضافی بر مبنای معاینۀ فیزیکی شناسایی می‌شود. اگر مورد نگران کننده‌تری وجود داشته باشد، امکان دارد که دکتر برای ارزیابی مشکلات جدیتر انجام تست‌های دیگری را توصیه کند.
در برخی موارد سفالوهماتوم امکان وجود شکستگی در جمجمه وجود دارد. در نتیجه، برای ارزیابی وضعیت استخوانهای جمجمه انجام عکسبرداری اشعه ایکس مورد نیاز است.
درمان
کاپوت ساکسیدنوم بدون نیاز به مداخلات پزشکی معمولاً در طول چندین روز پس از تولد نوزاد به خودی خود از بین میرود.
وقتی صدمات اضافی یا ریسک فاکتورهای دیگری در کار نباشد، مورد سفالوهماتوم نیز به طور معمول و بدون نیاز به مداخلۀ پزشکی در فاصلۀ 2 تا 6 هفته پس از زایمان از بین میرود.
مواردی وجود دارد که در آنها سفالوهماتوم سبب بروز مشکلات نگران کنندهتر مثل عفونت می‌شود، که ممکن است نیازمند استفاده از دارو یا حتی عمل جراحی باشند. برخی از اوقات، ممکن است سفالوهماتوم ادامه یافته و سخت شود که این وضعیت سبب ایجاد یک برآمدگی محکم می‌شود، اما این مورد نیز اغلب اوقات به مرور زمان از بین میرود.
درمان محتمل دیگر استفاده از کلاه ایمنی جمجمه است. در این روش روزانه 18 تا 20 ساعت یک کلاه به شکل کلاه ایمنی بر سر بچه میگذارند تا اینکه سر بچه به شکل دلخواه قالب‌گیری شود. به هر جهت نیاز به استفاده از این روش درمان برای سفالوهماتوم پایدار بسیار نادر است.
Source:
Caput succedaneum: Symptoms, causes, and outlook
Last reviewed Sun 13 August 2017
By Lori Smith BSN MSN CRNP
Reviewed by Karen Richardson Gill, MD, FAAP
