گاز واژینال یا باد مهبلی - علل شایع و پیشگیری

• جنیفر هوآیزن، دکتر استیسی آر. سمپسون
• ترجمه هستی فراست‎فر

گاز واژینال هنگامی ایجاد می‎شود که هوا در واژن (مهبل) محبوس می‎شود. این یک وضعیت شایع است و معمولاً به هیچ خطری مرتبط به سلامت ارتباطی ندارد. به هر جهت، در موارد نادر گاز واژینال می‎تواند نشانه‎ای از اختلالات جدی‎تر مثل فیستول‌های واژنی باشد که بر اثر وجود ارتباط غیر نرمال میان دو دستگاه بدن ایجاد می‎شوند و نیاز به درمان پزشکی دارند.
مطالب این مقاله:
• گاز واژینال چیست؟
• علل طبیعی شایع
• پیشگیری
• فیستول‎ها
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم

گاز واژینال چیست؟
همیشه مقداری هوا در واژن وجود دارد اما گاز واژینال هنگامی بروز می‎کند که حباب‎های بزرگ‎تر هوا در واژن محبوس می‌شوند و به آرامی به سر و صدا می‎افتند یا اینکه هوا به صورت ناگهانی رها می‌شود.
گاز واژینال معمولاً باعث ایجاد سر و صدای قابل توجهی می‎گردد زیرا هوای محبوس شده از طریق کانال واژینال به لرزش درمی‎آید. خروج این هوا می‎تواند صدایی شبیه به صدای نفخ شکم ایجاد کند.

علل طبیعی شایع
هر گاه چیزی وارد واژن شود هوا نیز می‎تواند وارد آنجا شده و محبوس گردد.
در اغلب موارد، گاز واژینال خطری برای سلامت محسوب نمی‎شود. برخی علل شایع مسبب گاز واژینال شامل موارد زیر است:

اختلال عملکرد کف لگن یا بیماری‎ها
تحقیقات بسیار اندکی در مورد گاز واژینال انجام شده است، احتمالاً به این دلیل که این وضعیت خطرناک یا مضر نیست و فقط گاهی از اوقات سبب ایجاد شرمندگی می‎شود. به هر جهت، برخی اختلالات ناحیۀ لگن به طریقی یا افزایش خطر گاز واژینال مرتبط دانسته شده‎اند.
اختلالات شایع و عوامل مرتبط به گاز واژینال شامل موارد زیرند:
• بی‎اختیاری ادراری
• پرولاپس دستگاه لگنی
• بی‎اختیاری مدفوع
• ضعف عضلات کف لگن به علت زایمان، اضافه وزن، سن، یا فشار بیش از حد روده

فعالیت جنسی
در خلال فعالیت جنسی، هوا به آسانی ممکن است درون واژن به دام بیفتد. واژن بر اثر تحریک جنسی منبسط و منقبض می‎شود که این وضعیت ورود هوای بیشتری را به درون آن ممکن می‎سازد.
هر گاه آلت تناسلی مرد یا هر چیز دیگری وارد واژن می‎شود، ریسک این احتباس هوا در آنجا وجود دارد. وقتی هوای مزبور آزاد می‎شود، می‏تواند سبب احساس و سر و صدای مورد اشاره گردد.
در برخی موارد نادر، حباب‎های هوا زیر دیافراگم به دام می‎افتند، که که این سبب ایجاد درد در قسمت فوقانی شکم و درد قفسۀ سینه می‎شود.

محصولات بهداشتی زنانه
محصولاتی مثل تامپون‏‌ها که استفاده از آنها مستلزم ورودشان به داخل واژن است، می‎توانند باعث حبس شدن هوا در داخل واژن شوند.
این هوا با خارج کردن وسایل مورد اشاره یا در هنگام فعالیت‎های فیزیکی یا کششی می‏تواند آزاد شود.

تنش عضلانی
برخی فعالیت‎ها مثل فعالیت جنسی یا معاینات زنان و زایمان، می‎تواند سبب تنش عضلات لگنی شود. این موضوع می‎تواند سبب حبس حباب‌های هوا در درون واژن گردد.
سرفه کردن و نیز ورزش می‎توانند باعث ایجاد تنش در عضلات لگن شوند، که این سبب ایجاد فشار بر هوای موجود در واژن و تخلیۀ آن می‎شود.

تمرینات کششی
برخی ورزش‎ها مثل یوگا که انجام آنها مستلزم حرکات کششی ناحیۀ لگن است، اغلب باعث باز یا شل شدن واژن می‎شوند که این امکان ورود هوای بیشتر را به درون واژن ایجاد می‎کند.
در کوران تغییر حرکت یا وضعیت، هوای محبوش شده در این محدوده می‎تواند به صورت ناگهانی آزاد و خارج شود.

معاینات یا اقدامات زنان و زایمان
معاینات فیزیکی و وارد کردن اسپکیولوم در خلال معاینات زنان و دیگر اقدامات پزشکی در این مورد می‎توانند سبب حبس هوا در داخل واژن شوند.
این هوا ممکن است وقتی دکتر ابزار را از واژن خارج کرده و به معاینه پایان می‎دهد از درون واژن رها شود.

پیشگیری
در بسیاری مواقع هیچ راه واقعی برای پیشگیری از گاز واژینال وجود ندارد اما در عین حال نیازی نیز به این کار نیست. معمولاً تنها علایم گاز واژینال سر و صدا و حس حبس هوایی است که از واژن خارج می‎شود که به طور معمولاً با درد همراه نیست.
اگر گاز واژینال به صورت طبیعی برطرف نشود، در حالت راکد قرار گرفتن، مخصوصاً در هنگام ادرار کردن، می‎تواند به خروج هوای محبوس شده کمک کند. اگر گاز واژینال نتیجۀ تنش باشد، سعی در آرام‎بخشی و تمرین تنفس عمیق می‏تواند به رفع مشکل کمک کند.
اگر گاز واژینال مسأله‎ساز شود فرد می‎تواند با اجتناب از فعالیت‎های جنسی و تمرینات فیزیکی موجب بروز این گاز از دستش خلاص گردد. اجتناب از کاربرد محصولات بهداشتی زنانه مثل تامپون‎ها می‎تواند به کاهش ریسک ایجاد گاز واژینال کمک کند.
اگرچه زایمان به روش سزارین و جراحی لگن هر دو به افزایش ریسک گاز واژینال مرتبط شده‎اند، یک مطالعه در سال 2012 پی برده است که اغلب موارد گاز واژینال پس از زایمان طبیعی ایجاد می‎شود.
اگرچه توسط تحقیقات مستقیم مورد حمایت قرار نگرفته است، یک مطالعۀ محدود پی برده است که کاربرد پیساری، یک دستگاه دوار که برای کمک به تقویت بافت آسیب دیده بر اثر پرولاپس لگن در داخل واژن قرار داده می‎شود، علایم گاز واژینال را کاهش می‎دهد.
تمرینات کیگل که به عنوان بهبود دهندۀ عضلات کف لگن شناخته می‌شوند، نیز ممکن است احتمال بروز گاز واژینال را کاهش دهد.

فیستول‎ها
فیستول‎ها وقتی ایجاد می‎شوند که یک دهلیز مجوف و غیر نرمال در میان دو دستگاه به طور معمول نامتصل بدن توسعه پیدا می‎کند. فیستول‎ها ممکن است هنگام شکل‎گیری زخم‎های بافتی یا شکسته شدن آنها ایجاد گردند. فیستول‌های واژینال می‎توانند سبب ایجاد گاز واژینال شوند.
فیستول‎ها ممکن است بین واژن و چند دستگاه دیگر ناحیۀ لگنی شکل بگیرند. علایم همراه فیستول‎ها به اندازه و محدودۀ فیستول و دستگاه‌های درگیر بستگی دارد.
انواع محتمل فیستول واژینال شامل موارد زیر است:

فیستول وزیکوواژینال
فیستول وزیکوواژینال هنگامی ایجاد می‎شود که بین واژن و مثانه اتصالی ایجاد می‎گردد.
حداقل سه میلیون زن در کشورهای در حال توسعه دچار فیستول وزیکوواژینال درمان نشده هستند. این اختلال به طور معمول با وضع حمل دچار انسداد و جراحات جراحی زنان و زایمان همراه است.
در کشورهای توسعه یافته این عارضه شیوع بسیار کمتری دارد، اگرچه تخمین زده می‎شود که به 3 تا 5 درصد سرطان‎ها شامل واژن، سرویکس و رحم (جدار اندومتریال) مرتبط است.
شایع‎ترین علامت فیستول وزیکوواژینال ترشح آبکی و نشت ادامه‏دار ادرار است. فیستول‌های بزرگ می‎توانند درد و ناراحتی ایجاد کنند.

فیستول یوریتروواژینال
این فیستول هنگامی ایجاد می‎شود که ارتباطی میان واژن و لولۀ مثانه پدید می‎آید، ساختار لوله مانندی (که به‌طور معمول یکی از آنها در هر طرف بدن وجود دارد) که ادرار را برای خروج از بدن از کلیه‎ها به مثانه منتقل می‎کند.
اکثر موارد فیستول‎های یوریتروواژینال بر اثر صدمات ناشی از جراحی زنان مثل هیسترکتومی بروز می‎کند.
شایع‎ترین علامت این اختلال نشت مداوم ادرار از واژن و ناراحتی ناحیۀ شکم است.

فیستول یورتروواژینال
فیستول یورتروواژینال نتیجۀ اتصال میان واژن و مجرای ادرار است، ساختار لوله‎مانندی که مثانه را به خارج بدن متصل می‎کند.
شایع‎ترین علایم این نوع فیستول نشت ادامه‎دار ادرار از واژن است که بر اثر وارد آمدن فشار به ناحیۀ شکم تشدید می‎شود.

فیستول انتروواژینال
فیستول انتروواژینال هنگامی شکل می‎گیرد که یک دریچۀ نامعمول بین واژن و رودۀ کوچک پدید می‎آید.
این اختلال می‏تواند نتیجۀ یک جراحی شکمی لگنی یا یک بیماری روده التهابی مثل بیماری کرون باشد. علایم شامل عبور گاز از واژن و درد شکم است.

فیستول رکتوواژینال
این نوع فیستول زمانی ایجاد می‎شود که یک اتصال نامعمول میان واژن و راست روده پدید می‎آید.
علل شایع عبارتند از:
• بیماری‌های التهابی روده مثل بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
• زایمان طولانی یا دچار انسداد و مشکل
• آسیب‌دیدگی در خلال جراحی یا عوارض پس از جراحی مثل عفونت
• اشعه درمانی شامل ناحیۀ لگن
• تومورهای سرطانی
شایع‎ترین علایم فیستول رکتوواژینال شامل التهاب، عبور گاز یا مدفوع از طریق واژن و ایجاد بوی ناخوشایند است.

فیستول کولوواژینال
این فیستول وقتی شکل می‎گیرد که یک فضای باز غیر نرمال میان واژن و رودۀ بزرگ ایجاد می‌شود.
این اختلال مورد نادری تلقی می‎گردد و به طور بالقوه به عنوان یکی از عوارض جراحی‎های ناحیۀ لگن شامل هیسترکتومی بروز می‎کند. فیستول مزبور در عین حال ممکن است به سبب اختلالات گوارشی مثل دیورتیکولیت روده بزرگ، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو بروز یابد.
شایع‎ترین علایم فیستول کولوواژینال شامل موارد زیر است:
• ایجاد معبر برای مدفوع یا نشت مدفوع یا گاز از راه واژن
• ترشح بدبوی واژینال که ممکن است تغییر رنگ یافته باشد
• عفونت‎های چندگانه یا برگشت کنندۀ دستگاه ادراری یا واژینال
• درد و التهاب در ناحیۀ بین واژن، کولون، و بافت‎های واژینال بیرونی
• احساس درد در هنگام فعالیت جنسی

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در موارد نادر گاز واژینال می‎تواند نشانه‎ای از اختلال جدی‎تری باشد که نیازمند توجهات پزشکی است. وجود فیستول میان واژن و دیگر دستگاه‌های ناحیۀ شکمی لگنی اختلالی مرتبط به ایجاد گاز واژینال است که باید مورد پیگیری پزشکی قرار گیرد.
در صورتی که گاز واژینال به دنبال یا همراه هر یک از موارد زیر بروز یابد، فرد باید به پزشک مراجعه کند:
• زایمان، به ویژه در صورتی که زایمان اخیراً صورت گرفته یا وضع حمل دشواری بوده باشد
• اشعه درمانی شامل ناحیۀ لگن
• جراحی‎های زنان، لگن، یا ناحیۀ شکم
• احساس درد یا ناراحتی
• نشت ادرار یا افزایش ترشحات واژنی
• وجود مدفوع یا دیگر مواد زائد
• وجود بوی نامطبوع
• خون
• التهاب یا ورم بافت‎های واژینال
زنان در صورتی که گاز واژینال در سراسر روز ادامه داشته و مرتبط به فعالیت‎های مرتبط به ایجاد گاز واژینال مثل فعالیت جنسی یا حرکات کششی نباشد باید به پزشک مراجعه کند.

Source:
Vaginal gas: Common causes and prevention
Last reviewed Thu 28 September 2017
By Jennifer Huizen
Reviewed by Stacey R. Sampson, DO