کیست تخمدان - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست
• ترجمه هستی فراست‎فر

کیست تخمدان هنگامی ایجاد می‎شود که مایع، درون یک غشاء نازک داخل تخمدان انباشته می‎شود. اندازۀ این کیست ممکن است متفاوت بوده و به کوچکی یک نخود تا به بزرگی یک پرتقال باشد.
کیست یک ساختار کیسه مانند سربسته است که توسط یک غشاء از بافت‌های اطراف جدا می‎شود. کیست نوعی بستۀ غیر نرمال پر از مایع و شبیه به تاول است. کیست شامل مایع و مواد گازدار یا نیمه جامد است. قسمت خارجی یا بخش کپسولی کیست دیوارۀ کیست نامیده می‎شود.
کیست با آبسه تفاوت دارد زیرا خلاف آبسه فاقد چرک است. کیسۀ پر از چرک آبسه نامیده می‎شود.
اغلب کیست‎های تخمدان کوچک و بی‌ضرر هستند. آتها اغلب در طول سال‎های باروری ظاهر می‌شوند، اما امکان ایجاد آنها در هر سنی وجود دارد.
اغلب اوقات نشانه یا علامتی در کار نیست، اما گاهی از اوقات وجود کیست تخمدان باعث ایجاد درد و خونریزی می‎شود. اگر کیست بیش از 5 سانتی‎متر قطر داشته باشد نیاز است تا از راه جراحی برداشته شود.

 مطالب این مقاله:
• علل
• نشانه‎ها و علایم
• درمان
• جراحی
• تشخیص
• پیشگیری

علل
دو نوع اصلی کیست تخمدان وجود دارد:
• کیست‎های تخمدان عملکردی - این شایع‎ترین نوع کیست تخمدان است. اینها کیست‎هایی بی‌ضرر، ناشی از بخشی از چرخۀ نرمال عادت ماهانۀ زنان بوده و عمر کوتاهی دارند.
• کیست‌های آسیب‌شناختی (پاتولوژیک) - اینها کیست‎هایی هستند که درون تخمدان‎ها رشد می‎کنند. آنها ممکن است خوش‎خیم (بی‌ضرر) یا بدخیم (سرطانی) باشند.
علل بروز هر یک از این انواع کیست متفاوت است.

کیست‎های تخمدان عملکردی
دو نوع کیست تخمدان عملکردی وجود دارد.
1) کیست‌های فولیکولار
کیست‌های تخمدان فولیکولار شایع‎ترین انواع کیست تخمدان هستند. هر زنی دو تخمدان دارد. هر تخمک از یک تخمدان به درون زهدان می‎رود که در آنجا می‎تواند توسط اسپرم مرد بارور شود. تخمک در فولیکول شکل می‎گیرد، که حاوی مایعی برای حفاظت تخمک در حال رشد است. وقتی تخمک رها می‎شود فولیکول می‌ترکد.
در برخی موارد فولیکول یا پس از رها کردن تخمک مایعش را نمی‎ریزد و کوچک نمی‎شود یا اساساً تخمک را رها نمی‎کند. فولیکول دارای مایع متورم می‎شود، و به کیست تخمدان فولیکولار تبدیل می‎شود.
یک کیست به صورت نرمال در هر زمانی می‌تواند ظاهر می‎شود و به طور نرمال در طول چند هفته از بین می‎رود.

2) کیست تخمدان لوتئال
این نوع کیست کمتر شایع است. تخمک پس از رها شدن، بافتی را که به عنوان کورپوس لوتئوم یا جسم زرد شناخته می‎شود، ترک می‎کند. کیست‌های لوتئال می‎توانند در هنگامی که جسم زرد با خون پر می‎شود شکل بگیرند. این نوع کیست به طور معمول در طول چند ماه از بین می‏‌رود. به هر جهت، گاهی از اوقات امکان تقسیم، یا پارگی آن وجود دارد که سبب درد ناگهانی و بروز خونریزی داخلی می‎شود.

کیست‎های آسیب‌شناختی
دو نوع کیست آسیب‌شناختی یا پاتولوژیک وجود دارد:

1) کیست‌های درموئید (تراتوماس کیستیک)
کیست درموئید معمولاً خوش‌خیــــم است. آنها از سلول‎هایی شکل می‎گیرند که تخمک‎ها را می‎سازند. این کیست‎ها باید توسط عمل جراحی برداشته شوند. کیست‎های درموئید شایع‎ترین نوع کیست‎ها پاتولوژیک در زنان زیر سنین 30 سال محسوب می‎شوند.

2) کیستادنوما
کیستادنوماها کیست‌های تخمدان هستند که از سلول‎هایی شکل می‎گیرند که بخش بیرونی تخمدان را می‎پوشانند. برخی از آنها پر از ماده‎ای متراکم و مخاط‌شکل هستند در حالی که بقیه دارای مایعی آبکی‎اند.
گذشته از رشد درون تخمدان کیستادنوماها معمولاً با یک پایه یا ساقه به تخمدان متصلند. با قرار داشتن در خارج از تخمدان، آنها می‎توانند به میزان زیادی بزرگ شوند. این کیست‌ها به ندرت سرطانی هستند اما با وجود این باید با عمل جراحی از بدن خارج شوند.
کیستادنوماها بیشتر در میان زنان در سنین بالای 40 شایع هستند.

نشانه‌ها و علایم
اغلب کیست‌ها فاقد علامتند. اگر علایمی وجود داشته باشد آنها همیشه برای شناسایی کیست تخمدان مفید نیستند زیرا اختلالات دیگری مثل اندومتریوز نیز علایم مشابهی ایجاد می‎کنند.
علایم کیست تخمدان می‏تواند شامل موارد زیر باشد:
• عادت ماهانۀ نامنظم و احتمالاً دردناک: پریود ممکن است سبک‎تر یا سنگین‎تر از گذشته باشد.
• درد در ناحیۀ لگن: این درد ممکن است دردی مداوم یا نوعی درد کسالت‎آور متناوب باشد که به کمر و کشالۀ ران سرایت می‎کند. درد مزبور ممکن است درست پیش از پریود یا در پایان آن بروز کند.
• دیسپرونیا (دیسپارونیا): این درد لگن است که در طول مقاربت جنسی بروز می‎کند. برخی از زنان ممکن است پس از سکس در ناحیۀ شکم دچار درد یا ناراحتی شوند.
• مشکلات روده: این شامل بروز درد در هنگام دفع مدفوع، فشار روی روده‎ها بوده یا به صورت نیاز مداوم به دفع مدفوع بروز می‎کند.
• مشکلات ناحیۀ شکم: ممکن است نفخ، ورم، یا احساس سنگینی در ناحیۀ شکم وجود داشته باشد.
• مشکلات ادراری: زنان ممکن است مشکلاتی برای تخلیۀ کامل مثانه داشته باشند یا به صورت مکرر به ادرار کردن نیاز پیدا کنند.
• ناهنجاری‎های هورمونی: در موارد نادر، بدن مقادیر غیر نرمالی از هورمون تولید می‎کند، که نتیجۀ آن تغییراتی در پستان‎ها و رشد موی بدن است.
برخی علایم ممکن است شبیه به علایم مربوط به بارداری باشد، که برای مثال می‎توان به حساسیت پستان‎ها و تهوع اشاره کرد.

عوارض
کیست تخمدان اغلب اوقات باعث بروز مشکلاتی نمی‎شود اما گاهی از اوقات ممکن است که به بروز عوارضی منجر گردد.
• پیچ‌خوردگی: پایۀ تخمدان ممکن است در صورت رشد کیست روی آن دچار حالت پیچ‌خوردگی شود. این وضعیت می‎تواند باعث توقف جریان خون به کیست شده و سبب ایجاد درد شدید در ناحیۀ زیر شکم شود.
• ترکیدن کیست: اگر کیست بترکد، بیمار دچار درد شدید در ناحیۀ زیر شکم خواهد شد. اگر کیست عفونی شود، درد شدیدتر خواهد بود. در عین حال امکان خونریزی نیز وجود دارد. علایم در این مورد مشابه موارد آپاندیسیت یا دیورتیکولیت خواهد بود.
• سرطان: در موارد نادر، کیست ممکن است یکی از علایم اولیۀ سرطان تخمدان باشد.

درمان
درمان بستگی دارد به:
• سن فرد
• آیا زن وارد دورۀ یائسگی زندگی شده است یا خیر
• اندازه و نمای کیست
• آیا علایمی وجود دارد یا خیر

انتظار هشیارانه (مشاهده)
گاهی از اوقات انتظار هشیارانه (حالت گوش به زنگ) توصیه می‎شود، به ویژه اگر کیست کوچک بود، کیست کارکردی (در ابعاد 2 تا 5 سانتی‎متر) باشد و زن وارد دورۀ یائسگی نشده باشد.
یک اسکن اولتراسوند پس از یک ماه یا بیشتر برای بررسی رفع کیست یا ماندگاری آن انجام می‎شود.

قرص‌های پیشگیری از بارداری
برای کاهش ریسک توسعۀ کیست‌های جدید در چرخه‌های عادت ماهانۀ بعدی، دکتر ممکن است که مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری را تجویز کند. قرص‌های ضد بارداری خوراکی در عین حال می‎توانند خطر ایجاد سرطان تخمدان را نیز کاهش دهند.

جراحی
جراحی ممکن است تجویز شود اگر:
• علایمی وجود داشته باشد
• کیست بزرگ بوده یا در حال رشد به نظر برسد
• کیست مشابه کیست عملکردی به نظر نیاید
• کیست در طول 2 تا 3 چرخۀ عادت ماهانه دوام داشته باشد.
دو نوع جراحی در این مورد استفاده می‎شود:
• لاپاراسکپی یا جراحی سوراخ کلید: جراح از ابزارهای بسیار کوچک برای خـارج کردن کیست‎ها از طریق یک شکاف کوچک استفاده می‎کند. در اغلب موارد، بیمار می‎تواند در همان روز انجام عمل راهی خانه شود. این نوع جراحی به طور معمول به باروری در زنان آسیبی نمی‎زند، و زمان بهبود یا ریکاوری در آن بسیار کوتاه است.
• لاپاراتومی: این نوع جراحی ممـکن است در صورت سرطانی بودن کیست تجویز شود. شکاف نسبتاً بزرگی در ناحیۀ بالای خط موی شرمگاهی ایجاد می‎شود. کیست برداشته شده و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‎شود. بیمار حداقل به مدت 2 روز در بیمارستان بستری خواهد شد.

درمان سرطان
اگر احتمال سرطانی بودن کیست مطرح باشد، برای آزمایش امکان انجام بیوپسی وجود دارد.
اگر نتایج حاصل از بیوپسی دال بر سرطانی بودن کیست باشد، نیاز به برداشتن دستگاه‌های دیگری در بدن مثل تخمدان‎ها و رحم وجود دارد.

تشخیص
اغلب کیست‎های تخمدان هیچ نشانه یا علامتی ندارند، بنابراین در بیشتر اوقات تشخیص داده نمی‎شوند.
گاهی از اوقات کیست فاقد علامت یا نشانه ممکن است در طول یک معاینۀ نامرتبط لگن یا اسکن سونوگرافی تشخیص داده شود.
هدف از تشخیص ارزیابی شکل، اندازه و ترکیب کیست و این موضوع است که آیا کیست پر از مایع است یا مواد جامد.
تست‎های تشخیصی در این مورد شامل موارد زیر است:
• اسکن اولتراسوند
• تست خون
• تست بارداری
• لاپاراسکپی

پیشگیری
هیچ راهی برای پیشگیری از رشد کیست تخمدان وجود ندارد.
به هر جهت، معاینۀ منظم لگن به درمان زودهنگام در صورت نیاز کمک خواهد کرد. این کار در اغلب اوقات مانع بروز عوارض می‌شود./

Source:
Everything you need to know about ovarian cysts
Last updated Tue 27 June 2017
By Christian Nordqvist