کیست تخمدان - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست
• ترجمه هستی فراست‌فر

کیست تخمدان هنگامی ایجاد می‌شود که مایع، درون یک غشاء نازک داخل تخمدان انباشته می‌شود. اندازۀ این کیست ممکن است متفاوت بوده و به کوچکی یک نخود تا به بزرگی یک پرتقال باشد.
کیست یک ساختار کیسه مانند سربسته است که توسط یک غشاء از بافت‌های اطراف جدا می‌شود. کیست نوعی بستۀ غیر نرمال پر از مایع و شبیه به تاول است. کیست شامل مایع و مواد گازدار یا نیمه جامد است. قسمت خارجی یا بخش کپسولی کیست دیوارۀ کیست نامیده می‌شود.
کیست با آبسه تفاوت دارد زیرا خلاف آبسه فاقد چرک است. کیسۀ پر از چرک آبسه نامیده می‌شود.
اغلب کیست‌های تخمدان کوچک و بی‌ضرر هستند. آتها اغلب در طول سال‌های باروری ظاهر می‌شوند، اما امکان ایجاد آنها در هر سنی وجود دارد.
اغلب اوقات نشانه یا علامتی در کار نیست، اما گاهی از اوقات وجود کیست تخمدان باعث ایجاد درد و خونریزی می‌شود. اگر کیست بیش از 5 سانتی‌متر قطر داشته باشد نیاز است تا از راه جراحی برداشته شود.

 مطالب این مقاله:
• علل کیست تخمدان
• نشانه‌ها و علایم کیست تخمدان
• درمان کیست تخمدان
• جراحی کیست تخمدان
• تشخیص کیست تخمدان
• پیشگیری از کیست تخمدان

علل کیست تخمدان
دو نوع اصلی کیست تخمدان وجود دارد:
• کیست‌های تخمدان عملکردی - این شایع‌ترین نوع کیست تخمدان است. اینها کیست‌هایی بی‌ضرر، ناشی از بخشی از چرخۀ نرمال عادت ماهانۀ زنان بوده و عمر کوتاهی دارند.
• کیست‌های آسیب‌شناختی (پاتولوژیک) - اینها کیست‌هایی هستند که درون تخمدان‌ها رشد می‌کنند. آنها ممکن است خوش‌خیم (بی‌ضرر) یا بدخیم (سرطانی) باشند.
علل بروز هر یک از این انواع کیست متفاوت است.

کیست‌های تخمدان عملکردی
دو نوع کیست تخمدان عملکردی وجود دارد.
1) کیست‌های فولیکولار
کیست‌های تخمدان فولیکولار شایع‌ترین انواع کیست تخمدان هستند. هر زنی دو تخمدان دارد. هر تخمک از یک تخمدان به درون زهدان می‌رود که در آنجا می‌تواند توسط اسپرم مرد بارور شود. تخمک در فولیکول شکل می‌گیرد، که حاوی مایعی برای حفاظت تخمک در حال رشد است. وقتی تخمک رها می‌شود فولیکول می‌ترکد.
در برخی موارد فولیکول یا پس از رها کردن تخمک مایعش را نمی‌ریزد و کوچک نمی‌شود یا اساساً تخمک را رها نمی‌کند. فولیکول دارای مایع متورم می‌شود، و به کیست تخمدان فولیکولار تبدیل می‌شود.
یک کیست به صورت نرمال در هر زمانی می‌تواند ظاهر می‌شود و به طور نرمال در طول چند هفته از بین می‌رود.

2) کیست تخمدان لوتئال
این نوع کیست کمتر شایع است. تخمک پس از رها شدن، بافتی را که به عنوان کورپوس لوتئوم یا جسم زرد شناخته می‌شود، ترک می‌کند. کیست‌های لوتئال می‌توانند در هنگامی که جسم زرد با خون پر می‌شود شکل بگیرند. این نوع کیست به طور معمول در طول چند ماه از بین می‏‌رود. به هر جهت، گاهی از اوقات امکان تقسیم، یا پارگی آن وجود دارد که سبب درد ناگهانی و بروز خونریزی داخلی می‌شود.

کیست‌های آسیب‌شناختی
دو نوع کیست آسیب‌شناختی یا پاتولوژیک وجود دارد:

1) کیست‌های درموئید (تراتوماس کیستیک)
کیست درموئید معمولاً خوش‌خیــــم است. آنها از سلول‌هایی شکل می‌گیرند که تخمک‌ها را می‌سازند. این کیست‌ها باید توسط عمل جراحی برداشته شوند. کیست‌های درموئید شایع‌ترین نوع کیست‌ها پاتولوژیک در زنان زیر سنین 30 سال محسوب می‌شوند.

2) کیستادنوما
کیستادنوماها کیست‌های تخمدان هستند که از سلول‌هایی شکل می‌گیرند که بخش بیرونی تخمدان را می‌پوشانند. برخی از آنها پر از ماده‌ای متراکم و مخاط‌شکل هستند در حالی که بقیه دارای مایعی آبکی‌اند.
گذشته از رشد درون تخمدان کیستادنوماها معمولاً با یک پایه یا ساقه به تخمدان متصلند. با قرار داشتن در خارج از تخمدان، آنها می‌توانند به میزان زیادی بزرگ شوند. این کیست‌ها به ندرت سرطانی هستند اما با وجود این باید با عمل جراحی از بدن خارج شوند.
کیستادنوماها بیشتر در میان زنان در سنین بالای 40 شایع هستند.

نشانه‌ها و علایم کیست تخمدان
اغلب کیست‌ها فاقد علامتند. اگر علایمی وجود داشته باشد آنها همیشه برای شناسایی کیست تخمدان مفید نیستند زیرا اختلالات دیگری مثل اندومتریوز نیز علایم مشابهی ایجاد می‌کنند.
علایم کیست تخمدان می‏تواند شامل موارد زیر باشد:
• عادت ماهانۀ نامنظم و احتمالاً دردناک: پریود ممکن است سبک‌تر یا سنگین‌تر از گذشته باشد.
• درد در ناحیۀ لگن: این درد ممکن است دردی مداوم یا نوعی درد کسالت‌آور متناوب باشد که به کمر و کشالۀ ران سرایت می‌کند. درد مزبور ممکن است درست پیش از پریود یا در پایان آن بروز کند.
• دیسپرونیا (دیسپارونیا): این درد لگن است که در طول مقاربت جنسی بروز می‌کند. برخی از زنان ممکن است پس از سکس در ناحیۀ شکم دچار درد یا ناراحتی شوند.
• مشکلات روده: این شامل بروز درد در هنگام دفع مدفوع، فشار روی روده‌ها بوده یا به صورت نیاز مداوم به دفع مدفوع بروز می‌کند.
• مشکلات ناحیۀ شکم: ممکن است نفخ، ورم، یا احساس سنگینی در ناحیۀ شکم وجود داشته باشد.
• مشکلات ادراری: زنان ممکن است مشکلاتی برای تخلیۀ کامل مثانه داشته باشند یا به صورت مکرر به ادرار کردن نیاز پیدا کنند.
• ناهنجاری‌های هورمونی: در موارد نادر، بدن مقادیر غیر نرمالی از هورمون تولید می‌کند، که نتیجۀ آن تغییراتی در پستان‌ها و رشد موی بدن است.
برخی علایم ممکن است شبیه به علایم مربوط به بارداری باشد، که برای مثال می‌توان به حساسیت پستان‌ها و تهوع اشاره کرد.

عوارض کیست تخمدان
کیست تخمدان اغلب اوقات باعث بروز مشکلاتی نمی‌شود اما گاهی از اوقات ممکن است که به بروز عوارضی منجر گردد.
• پیچ‌خوردگی: پایۀ تخمدان ممکن است در صورت رشد کیست روی آن دچار حالت پیچ‌خوردگی شود. این وضعیت می‌تواند باعث توقف جریان خون به کیست شده و سبب ایجاد درد شدید در ناحیۀ زیر شکم شود.
• ترکیدن کیست: اگر کیست بترکد، بیمار دچار درد شدید در ناحیۀ زیر شکم خواهد شد. اگر کیست عفونی شود، درد شدیدتر خواهد بود. در عین حال امکان خونریزی نیز وجود دارد. علایم در این مورد مشابه موارد آپاندیسیت یا دیورتیکولیت خواهد بود.
• سرطان: در موارد نادر، کیست ممکن است یکی از علایم اولیۀ سرطان تخمدان باشد.

درمان کیست تخمدان
درمان بستگی دارد به:
• سن فرد
• آیا زن وارد دورۀ یائسگی زندگی شده است یا خیر
• اندازه و نمای کیست
• آیا علایمی وجود دارد یا خیر

انتظار هشیارانه (مشاهده)
گاهی از اوقات انتظار هشیارانه (حالت گوش به زنگ) توصیه می‌شود، به ویژه اگر کیست کوچک بود، کیست کارکردی (در ابعاد 2 تا 5 سانتی‌متر) باشد و زن وارد دورۀ یائسگی نشده باشد.
یک اسکن اولتراسوند پس از یک ماه یا بیشتر برای بررسی رفع کیست یا ماندگاری آن انجام می‌شود.

قرص‌های پیشگیری از بارداری
برای کاهش ریسک توسعۀ کیست‌های جدید در چرخه‌های عادت ماهانۀ بعدی، دکتر ممکن است که مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری را تجویز کند. قرص‌های ضد بارداری خوراکی در عین حال می‌توانند خطر ایجاد سرطان تخمدان را نیز کاهش دهند.

جراحی
جراحی ممکن است تجویز شود اگر:
• علایمی وجود داشته باشد
• کیست بزرگ بوده یا در حال رشد به نظر برسد
• کیست مشابه کیست عملکردی به نظر نیاید
• کیست در طول 2 تا 3 چرخۀ عادت ماهانه دوام داشته باشد.
دو نوع جراحی در این مورد استفاده می‌شود:
• لاپاراسکپی یا جراحی سوراخ کلید: جراح از ابزارهای بسیار کوچک برای خـارج کردن کیست‌ها از طریق یک شکاف کوچک استفاده می‌کند. در اغلب موارد، بیمار می‌تواند در همان روز انجام عمل راهی خانه شود. این نوع جراحی به طور معمول به باروری در زنان آسیبی نمی‌زند، و زمان بهبود یا ریکاوری در آن بسیار کوتاه است.
• لاپاراتومی: این نوع جراحی ممـکن است در صورت سرطانی بودن کیست تجویز شود. شکاف نسبتاً بزرگی در ناحیۀ بالای خط موی شرمگاهی ایجاد می‌شود. کیست برداشته شده و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیمار حداقل به مدت 2 روز در بیمارستان بستری خواهد شد.

درمان سرطان
اگر احتمال سرطانی بودن کیست مطرح باشد، برای آزمایش امکان انجام بیوپسی وجود دارد.
اگر نتایج حاصل از بیوپسی دال بر سرطانی بودن کیست باشد، نیاز به برداشتن دستگاه‌های دیگری در بدن مثل تخمدان‌ها و رحم وجود دارد.

تشخیص کیست تخمدان
اغلب کیست‌های تخمدان هیچ نشانه یا علامتی ندارند، بنابراین در بیشتر اوقات تشخیص داده نمی‌شوند.
گاهی از اوقات کیست فاقد علامت یا نشانه ممکن است در طول یک معاینۀ نامرتبط لگن یا اسکن سونوگرافی تشخیص داده شود.
هدف از تشخیص ارزیابی شکل، اندازه و ترکیب کیست و این موضوع است که آیا کیست پر از مایع است یا مواد جامد.
تست‌های تشخیصی در این مورد شامل موارد زیر است:
• اسکن اولتراسوند
• تست خون
• تست بارداری
• لاپاراسکپی

پیشگیری از کیست تخمدان
هیچ راهی برای پیشگیری از رشد کیست تخمدان وجود ندارد.
به هر جهت، معاینۀ منظم لگن به درمان زودهنگام در صورت نیاز کمک خواهد کرد. این کار در اغلب اوقات مانع بروز عوارض می‌شود./

Source:
Medical News Today
Everything you need to know about ovarian cysts
Last updated Tue 27 June 2017
By Christian Nordqvist