• جون جانسون، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه هستی فراستفر
اوفورکتومی یک عمل جراحی برای برداشتن یکی از دو تخمدان زنان یا هر دوی آنها است. این جراحی معمولاً برای پیشگیری یا درمان برخی اختلالات مثل سرطان تخمدان یا اندومتریوز انجام می‌شود.
اوفورکتومی با خطرات و عوارض خاص خود همراه است، بنابراین فرد باید پیش از اقدام به عمل جراحی در مورد تمامی گزینه‌ها و تبعات آنها با پزشک مشورت کند.
عمل جراحی اوفورکتومی فقط چند ساعت طول میکشد اما زمان ریکاوری در آن متفاوت است. مراقبت از خود بخش مهمی از ریکاوری محسوب می‌شود و برای پیشگیری از عوارض ناخواسته ضروری است که فرد پیشاپیش در مورد مقتضیات و شرایط ریکاوری با پزشک مشورت کند.
[مطالب این مقاله:]
• مرور اجمالی
• انواع
• اقدام
• زمان ریکاوری
• عوارض جانبی
• دورنما
اوفورکتومی چیست؟
اصطلاح اوفورکتومی برای تشریح جراحی برداشتن تخمدان (یکی از آنها یا هر دو) به کار میرود. این جراحی در عین حال اُواریکتومی نیز نامیده می‌شود.
این جراحی میتواند فقط برای برداشتن تخمدان(ها) انجام شود، یا ممکن است بخشی از هیسترکتومی باشد، که عمل برداشتن رحم و احتمالاً بخشی از ساختارهای اطراف آن است.
دلایل مختلفی شامل موارد زیر برای انجام اوفورکتومی وجود دارد:
• درمان رشد غیر نرمال بافت در اندومتریوز
• کاهش ریسک بارداری خارج از رحم
• درمان بیماری التهابی لگن (PID)
• خارج کردن کیستهای تخمدان، آبسهها، یا سلول‌های سرطانی در تخمدان‌ها
• خارج کردن منبع استروژن، که میتواند محرک برخی انواع سرطان مثل سرطان پستان باشد
زنان حامل ژن BRCA1 یا BRCA2 احتمال بیشتری دارد که دچار برخی از انواع سرطان شوند و ممکن است گزینۀ انجام اوفورکتومی را به عنوان یک مقیاس پیشگیرانه انتخاب کنند.
انواع اوفورکتومی
اوفورکتومی اصطلاحی با مفهوم وسیع برای یک اقدام پزشکی است که در آن یک تخمدان یا هر دو تخمدان زن برداشته می‌شود، اما اوفورکتومی انواع مختلفی دارد که هر یک از آنها را میتوان انجام داد.
• اوفورکتومی یک‌طرفه: برداشتن یک تخمدان است، و معمولاً هنگامی انجام می‌شود که زن کماکان مایل است تا در آینده باردار شود.
• اوفورکتومی دوطرفه: برداشتن هر دو تخمدان است که برای پیشگیری از گسترش اختلالات یا سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.
• سالپینگو - اوفورکتومی: برداشتن لولههای تخمبر (فالوپ) همراه تخمدان است که اغلب برای مداوای سرطان یا دیگر اختلالات انجام می‌شود.
• اوفورکتومی پروفیلاکتیک: همچنین تحت عنوان اوفورکتومی پیشگیرانه نیز شناخته می‌شود و عملی است که برای کاهش خطر بیماری در آینده صورت میگیرد.
آنچه انتظار میرود
فرد همیشه باید در مورد آنچه در طول عمل و پس از آن میگذرد با پزشک مشورت کند.
پیش از زمانبندی برای انجام جراحی انجام چند تست محتمل است:
• معاینات فیزیکی
• تستهای خون
• تستهای ادرار
• CT اسکن
• اولتراسوند
اوفورکتومی با استفاده از دو روش جراحی باز کردن شکم یا جراحی لاپاراسکپی انجام می‌شود. هر دو روش بیش از چند ساعت وقت نیاز ندارند اما پس از خاتمۀ آنها ممکن است بیمار نیازمند بستری ماندن در بیمارستان (یک شب تا چندین شب) باشد.
جراحی شکم باز
در این نوع جراحی، یک برش جراحی در شکم ایجاد شده و سپس عضلات ناحیۀ شکم به دقت از هم جدا میشوند.
برای پیشگیری از خونریزی رگهای خونی به طور موقتی مسدود میگردند. جراح تخمدان(ها) را بیرون آورده و شکاف جراحی را میبندد.
جراحی لاپاراسکپی
در طول این عمل، یک وسیلۀ باریک طناب مانند به درون شکاف ریزی در نزدیکی ناف فرستاده می‌شود. دوربینی کوچک به جراح اجازه میدهد تا تخمدان(ها) را ببیند و از بدن خارج کند.
جراحی اوفورکتومی جای زخم کمتری روی بدن به جا می‌گذارد و نیز دورۀ ریکاوری بیمار در آن کوتاهتر از جراحی شکم باز است.
پس از جراحی
پس از انجام جراحی مفیدتر آن خواهد بود که همراه بیمار وی را به خانه ببرد و نیز در روزهای اول پس از انجام جراحی درستتر آن است که مراقبت از وی بر عهدۀ پرستار باشد.
اغلب موارد جراحی نیازمند دوری 2 تا 3 هفتهای بیمار از محیط کار هستند. دوره‌های منظم چکاپ به دکتر اجازه میدهد تا وضعیت بیمار را پایش کند و در صورت نیاز فرآیند ریکاوری وی را تغییر دهد.
ریکاوری چقدر زمان میبرد؟
ریکاوری در اوفورکتومی بر مبنای برخی عوامل مثل روش مورد استفاده برای انجام آن، متفاوت است. جراحی لاپاراسکپی ممکن است فقط به یک روز ماندن در بیمارستان نیاز داشته باشد، اما جراحی شکم باز به طور معمول نیاز به 2 روز یا بیشتر بستری بودن بیمار در بیمارستان دارد.
توصیههای مربوط به ریکاوری بسته به بیمار، متفاوت است اما برخی نکات راهنمای کلی در این مورد شامل موارد زیر است:
• استراحت در طول زمان پیش از جراحی و دورۀ ریکاوری
• ریلکس کردن و داشتن تنفس عمیق
• اجتناب از بلند کردن اشیاء سنگین یا ورزش
• اجتناب از برقراری ارتباط جنسی
• اجتناب از استفاده از تامپون در طول ریکاوری
• رعایت تغییرات غذایی و مصرف دارو برای یبوست در صورت نیاز
• اجتناب از خطر بروز عفونت مثل اقدام به دوش گرفتن و پوشیدن لباسهای تنگ یا لباسهای ساخته شده از پارچههای سنتتیک
دکترها در عین حال به بیماران خود روشهای مراقبت از محل برش جراحی شامل نظافت منظم، خشک نگه داشتن ناحیه، و پایش نشانه‌های مربوط به عفونت را آموزش میدهند.
ریسکها و پیامدها
اگرچه اوفورکتومی اغلب برای کمک به درمان یا پیشگیری بیماریها انجام می‌شود، این عمل میتواند زنان را در معرض خطر برخی مشکلات قرار دهد.
پیامدهای جدی در این مورد نادرند اما مردمی که سیگار میشکند، زنان چاق، یا زنان مبتلا به دیابت ممکن است در ریسک بالاتری برای ابتلا به پیامدهای جراحی قرار داشته باشند.
زنانی که در گذشته سابقۀ جراحی لگن یا عفونتهای جدی را داشتهاند نیز در مورد پیامدهای مورد اشاره آسیب‌پذیرتر هستند.
زنانی که هر دو تخمدان آنها برداشته می‌شود دیگر قادر به باردار شدن نخواهند بود. زنی که مایل است باردار شود یا در ملاحظات مربوط به آیندۀ خود باردار شدن را در مد نظر دارد باید در مورد گزینه‌های جایگزین اوفورکتومی با پزشک مشورت کند.
نشانه‌های عوارض
گزارش موارد بروز هر گونه نشانه عوارض به دکتر در اسرع وقت اهمیت حیاتی دارد. این نشانه‌ها و علایم شامل موارد زیرند:
• تب
• خونریزی یا ترشح در مقادیر غیر نرمال
• بروز سرخی و ورم در ناحیۀ مجاور محل برش جراحی
• احساس گرمای بیش از حد در ناحیۀ برش جراحی
• تهوع و استفراغی که بیش از چند روز ادامه پیدا کنند
• دشواری در ادرار کردن
• درد مزمن در ناحیۀ شکم
• تنگی نفس یا درد در قفسۀ سینه
• نوسانات خلقی
• افسردگی
ریسکهای جراحی
خود جراحی نیز دارای ریسکهایی است که شامل موارد زیر است:
• خونریزی بیش از حد یا لخته شدن خون
• عفونت
• بافت جراحت یا جای زخم
• آسیب دیدن عصب
• پارگی تومور
• جراحت دستگاه ادراری یا دیگر دستگاه‌های بدن
• بروز فتق به دلیل تضعیف عضلات شکمی
در موارد نادر، زنان ممکن است پس از بیهوشی دچار مشکلات قلبی یا سیستم تنفسی شوند.
تغییرات هورمونی
زنانی که پیش از یائسگی هر دو تخمدان آنها برداشته می‌شود معمولاً هورمونهایی را برای کاهش خطر بروز علایم یائسگی یا دیگر اختلالات دریافت میکنند. به هر حال، درمان هورمونی با عوارض جانبی شامل نوسانات خلقی، تهوع و سردرد همراه است.
زنان میتوانند اجازه دهند که بدن بدون گرفتن درمان هورمونی راه خود را به سوی یائسگی ادامه دهد. بهترین راه در این مورد مشاوره با پزشک در مورد هر گونه عواقب مربوط به تغییرات هورمونی پس از اوفورکتومی است. برخی از زنان با استفاده از هورمونها درمان میشوند، اما همۀ آنها نامزد مناسبی برای درمان هورمونی نیستند.
استئوپوروزیس
اوفورکتومی دوطرفه در عین حال ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را در زنان افزایش دهد، اختلالی که باعث ضعیف و شکننده شدن استخوانها می‌شود. دلیل بروز این اختلال این است که پس از اوفورکتومی بدن دیگر مقدار زیادی استروژن تولید نمیکند.
طول عمر
زنانی که تخمدانهای خود را دستکم تا سن پنجاه سالگی حفظ میکنند ممکن است در مقایسه با زنانی که پیش از سن 50 اوفورکتومی دوطرفه انجام میدهند بیشتر عمر کنند.
یک مطالعه ثبت کرده است که اگرچه اوفورکتومی دوطرفه میتواند خطر مرگ بر اثر سرطان تخمدان و سرطان پستان را در برخی موارد کاهش دهد، در عین حال میتواند خطر مرگ بر اثر علل دیگر را افزایش دهد.
در هر حال، جراحی ممکن است در مورد زنان دارای جهش ژن BRCA1 یا BRCA2 بهترین گزینه باشد.
یر مبنای یک مرور در "نشریه انکولوژی بالینی"، زنان دارای این ژنها که تخمدانهای آنها برداشته شده است دارای 80 درصد ریسک کمتر برای مرگ بر اثر سرطانهای خاص و 77 درصد ریسک کمتر برای مرگ به هر علت هستند.
این موضوع حیاتی است که پیش از انتخاب اوفورکتومی هر زنی در مورد تاریخچۀ شخصی خود و دیگر گزینه‌های موجود با پزشک مشورت کند.
دورنما
در بسیاری از موارد اوفورکتومی یک اقدام پزشکی منجی حیات زنان محسوب می‌شود. به هر جهت، زنان دارای تخمدان و رحم سالم از لحاظ دیگر باید به طور کامل در مورد گزینه‌های پیش روی خود با دکتر بحث کنند، زیرا این جراحی با برخی ریسکها همراه است.
زنان باید برای ریکاوری پس از جراحی زمان زیادی را اختصاص دهند زیرا ریکاوری در این مورد بازههای زمانی متفاوتی دارد. زنان باید استفاده از مراقب و افرادی را برای انجام کارهای روزمرۀ منزل از جمله آشپزی در مد نظر قرار دهند.
زنانی که فقط یک تخمدان آنها برداشته می‌شود و کماکان رحم خود را دارند ممکن است دستخوش تغییرات کوچکی شوند، زیرا هورمونها و عادت ماهانۀ آنها نسبتاً همانی که بود باقی میماند. زنانی که هر دو تخمدان آنها برداشته می‌شود دستخوش بیشترین تغییرات میشوند./
Source:
Medical News Today
Oophorectomy: Everything you need to know
Last reviewed Tue 9 January 2018
By Jon Johnson
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT
