• سای کرافت
• زیر نظر: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلینویز – شیکاگو
• ترجمه هستی فراست‌فر
هیرسوتیسم به موهای زرد یا رنگی اشاره دارد که بر صورت و بدن برخی از زنان میرویند. این موها گاهی از اوقات به مشکلات پزشکی مرتبطند.
اغلب زنان بر روی صورت و بدن خود موهایی نازک، کمرنگ و به سختی قابل رویت دارند اما در برخی مواقع این مو ممکن است زبرتر و قابل رویت‌تر شود.
در حدود نیمی از تمامی موارد هیرسوتیسم به علت میزان بالای هورمون "مردانه" اندروژن است. زنان به طور نرمال میزان کمی اندروژن دارند اما مقدار آن یکسان نیست و مقادیر بالاتر این هورمون میتواند باعث تحریک بیش از حد فولیکولهای مو شده و به رشد بیش از حد مو منجر گردد.
هیرسوتیسم تعریف واحدی ندارد اما گمان میرود که این وضعیت مبتلابه 5 تا 10 درصد کل زنان باشد و میزان شیوع آن با بالا رفتن سن به ویژه پس از یائسگی افزایش پیدا می‌کند.
[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان
• رویکردهای زیبایی‌شناختی
• پیشگیری
علایم
زنان دچار خفیف‌ترین شکل هیرسوتیسم ممکن است متوجه رویش قابل توجه موی رسیده، یا مویی مشابه همان که بر جمجمه میروید، بر روی لب بالایی، چانه، بناگوش و اطراف نوک پستان یا بخش تحتانی شکم خود شود.
هیرسوتیسم شدیدتر سبب رویش موی رسیده بر ناحیۀ فوقانی پشت، شانهها، جناغ سینه و قسمت فوقانی شکم می‌شود. هیرسوتیسم معمولاً در طول دورۀ بلوغ آغاز می‌شود. اگر هیرسوتیسم پیش یا پس از بلوغ شروع شود، علت آن میتواند هورمونی باشد و زنان باید برای ارزیابی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنند.
در کنار مقادیر زیاد مو، زنان ممکن است دچار علایم دیگری مثل پوست چرب، آکنه، ریزش مو، یا ریزش مو در خط فرق سر، بزرگ شدن کلیتوریس و بم شدن صدا شوند.
علل
هیرسوتیسم میتواند بر اثر افزایش میزان هورمون اندروژن یا حساسیت بیش از حد فولیکولهای مو نسبت به اندروژن ایجاد شود. اگرچه اندروژن‌ها هورمونهای "مردانه" تلقی می‌شوند، زنان نیز البته در مقادیر کمتر این هورمون‌ها را دارند.
هورمونهای مردانه مثل تستوسترون رویش مو را تحریک میکنند، ابعاد بدن را افزایش میدهند، و رشد و تجمع رنگدانه‌های مو را تشدید میکنند.
سطح بالای انسولین در گردش خون زنان ممکن است باعث تقویت رشد هیرسوتیسم شود، زیرا میتواند سلول‌های تخمدان را در راستای تولید بیشتر اندروژن‌ها تحریک کند. این وضعیت میتواند زنان دچار مقاومت به انسولین را تحت تأثیر قرار دهد.
مقادیر بالای انسولین همچنین ممکن است گیرندۀ عامل رشد شبه انسولین را در همان سلول‌ها فعال کند. مشابه مورد بالا نتیجۀ کار افزایش تولید اندروژن خواهد بود.
از آنجا که دیابت اغلب اوقات با چاقی همراه است این نیز ممکن است به عنوان یک ریسک فاکتور مطرح باشد و همچنین این احتمال هست که بالا بودن میزان کلسترول نیز نقشی داشته باشد.
هیرسوتیسم میتواند به عنوان عارضۀ جانبی برخی داروها برورز کند. برای مثال درمان اندروژن، تستوسترون یا دیهیدرواپیاندروسترون (DHEA) یا داروی دانازول میتوانند تقویت کنندۀ بروز هیرسوتیسم باشند.
DHEA هورمونی است که به صورت طبیعی توسط بدن انسان تولید می‌شود و برخی از اوقات به عنوان مکمل برای مقابله با برخی عوارض مرتبط به سن مثل استئوپوروزیس مورد استفاده قرار میگیرد. دانازول یک استروئید صناعی است که برای تخفیف علایم اندومتریوز استفاده می‌شود. هر دوی این داروها میتوانند به عنوان یک عارضۀ جانبی باعث افزایش تستوسترون شوند.
رشد بیش از حد مو در زنان دارای سطح نرمال اندروژن، عادت ماهانۀ منظم و فاقد اختلالات زیربنایی دیگر، هیرسوتیسم بدون علت مشخیص نامیده می‌شود. این بدان معنی است که هیچ علت قابل شناسایی برای اختلال مزبور وجود ندارد. هیرسوتیسم مورد اشاره در برخی جمعیتهای قومی شیوع بیشتری دارد.
هیرسوتیسم همیشۀ اوقات نشان دهندۀ یک ناهنجاری پزشکی مهم نیست. به هر جهت اگر هیرسوتیسم پیش از بلوغ آغاز شود، اگر با دیگر روندهای مرتبط به مردان مثل عمیق شدن صدا همراهی گردد یا اگر به علت وجود یک تومور ایجاد شده باشد، فرد باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. هیرسوتیسم ناشی از تومور بیشتر احتمال دارد که شدیدتر بوده و به شکل ناگهانیتر بروز یابد.
تشخیص
پزشک به تاریخچۀ پزشکی زن و به ویژه وضعیت چرخۀ عادت ماهانه در وی دقیق می‌شود. اگر بیمار دارای الگوی عادت ماهانۀ نرمال باشد، آنگاه هیرسوتیسم به احتمال زیاد ژنتیکی یا وراثتی است.
اگر عادت ماهانۀ زن منظم نباشد، و اگر پریودهای وی همیشه نامنظم بوده باشند علت هیرسوتیسم میتواند سندرم تخمدان پلیکیستیک باشد.
اگر هیرسوتیسم و بینظمی عادت ماهانه مشکلاتی مربوط به دورۀ اخیر باشند و اگر زن دچار قطع عادت ماهانه شده باشد، آنگاه تستهایی برای بررسی اختلالات جدیتر مثل وجود تومور در تخمدان، غدد فوق کلیوی یا غدۀ هیپوفیز در دستور کار قرار خواهند گرفت.
در موارد هیرسوتیسم خفیف و عدم وجود علایم دیگر دال بر تولید بیش از حد اندروژن، این احتمال هست که نیازی به انجام تستهای اضافی نباشد.
در صورت نیاز به تستهای تکمیلی چند آزمایش خون در این مورد در دسترس است.
از طریق اندازه‌گیری هورمونهای تستوسترون و DHEA، این تستها میتوانند نشانههای وجود احتمالی سندرم تخمدان پلیکیستیک، تومورهای تخمدان، تومورهای غدد فوق کلیوی، یا تومورهای تحریک کنندۀ غدد فوق کلیوی را بررسی کنند.
تستهای مزبور در عین حال میتوانند کمبودهای هورمون غدۀ فوق کلیوی را که میتواند سبب رشد بیش از غدههای فوق کلیوی شود، کشف کنند.
احتمال اندازه‌گیری وضعیت هورمون پرولاکتین برای بررسی نشانههای تومور در غدۀ هیپوفیز وجود دارد.
احتمال آزمایش کردن میزان قند خون و کلسترول نیز مطرح است.
بسته به نتایج به دست آمده از تستهای مزبور احتمال انجام تستهای تکمیلی برای یافتن علت افزایش میزان اندروژن وجود دارد که از طریق ارزیابی عملکرد غدۀ فوق کلیوی و غدۀ هیپوفیز صورت میگیرد.
در برخی مواقع برای بیمار از تست MRI یا CT اسکن جهت بررسی غدد فوق کلیوی و از اولتراسوند برای تخمدانها استفاده می‌شود.
درمان
اگر علت دقیق بروز هیرسوتیسم مشخص شود، دکتر میتواند درمان متناسب با علت را به بیمار توصیه کند.
اگر سطح انسولین در بیمار بالا باشد، کاهش میزان انسولین میتواند به کاهش میزان هیرسوتیسم منجر شود.
در مورد زنان دچار اضافه وزن، کاهش وزن میتواند باعث کاهش سطح اندروژن و لاجرم کاهش میزان هیرسوتیسم شود.
رویکردهای زیبایی‌شناختی
هیرسوتیسم میتواند موردی پریشان کننده باشد اما باید دانست درمان‌های زیبایی و پزشکی برای کمک به کاهش میزان اندروژن یا تأثیر آن بر فولیکولهای مو در دسترس است.
چیدن، اصلاح کردن، موممالی، نرم کننده‌های شیمیایی مو و کرمهای موزُدا همگی درمان‌های مؤثری در مورد اشکال خفیف هیرسوتیسم محسوب می‌شوند، اما آنها در عین حال میتوانند سبب تحریک پوست شوند و برای دسترسی به نتیجۀ پایدار نیاز به تکرار دارند. برای مثال موممالی نیاز به آن دارد که هر 4 تا 6 هفته یک بار تکرار شود.
تکنیکهای موزدایی لیزری از نور لیزر برای ایجاد گرما در فولیکولهای مو استفاده میکنند، که باعث نابودی توانایی رشد مو درون فولیکول می‌شود.
درمان لیزر در مورد برخی از انواع پوست مؤثرتر از انواع دیگر است و مانع از شکلگیری فولیکولهای جدید نمیشود. این روش پرهزینه و زمانبر است و باید توسط متخصص کارآزموده مثل درماتولوژیستها یا جراحان پلاستیک انجام شود. این روش به زمانی بیش از سایر روش‌ها مثل اصلاح یا استفاده از کرم موزدا نیاز دارد.
الکترولیز با استفاده از جریان الکتریسیته و ایجاد گرما در فولیکولها مانع از رشد مو توسط فولیکولها می‌شود. الکترولیز نسبت به لیزر درمانی از محبوبیت کمتری برخوردار است زیرا احتمال اینکه نواحی کوچکی از جای زخم بر روی پوست به جا بگذارد بیشتر است.
برخی داروها میتوانند تأثیر هورمون اندروژن را بر روی پوست بدن تغییر دهند.
ترکیب قرص‌های کنترل بارداری که حاوی استروژن و پروژسترون هستند میتواند اثرات عضلانی استروژن و پروژسترون را معکوس کند و تولید تستوسترون توسط تخمدان را کاهش دهد. هیرسوتیسم ممکن است به دنبال 6 تا 12 ماه استفادۀ مداوم از قرص‌های کنترل بارداری بهبود یابد. این داروها باید بر مبنای تجویز پزشک به صورت روزانه مصرف شوند.
داروهای ضد اندروژن را میتوان به تنهایی یا در کنار قرص‌های کنترل بارداری به کار برد.
پرمصرف‌ترین دارو در این مورد اسپیرونولاکتون یا الداکتون است اما داروهای دیگری نیز در دسترسند. استفاده از داروی ضد اندروژن در دوران بارداری ایمن نیست.
پیشگیری
همیشۀ اوقات امکان پیشگیری از هیرسوتیسم وجود ندارد، اما رژیم غذایی سالم و ورزش منظم میتواند به کنترل وزن در محدودۀ سالم کمک کند و ریسک افزایش کلسترول و ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
اجتناب از مصرف داروهای غیر ضروری و داروهای مسبب هیرسوتیسم نیز میتواند ریسک ابتلا به این اختلال را کاهش دهد./
Source:
What is hirsutism?
Last updated Mon 11 July 2016
By Sy Kraft
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine
