انواع، علل، و درمان لنفوم (لنفوما)

• مارکوس مک‎گیل، دکتر یمینی رانکود
• ترجمۀ فرهنگ راد

لنفوم (لنفوما) نوعی سرطان سیستم لنفاوی است. لنفوم به نوعی از سلول‎های سفید خون به نام لنفوسیت آسیب می‎زند. این سلول‎ها به مقابله با بیماری‎ها در بدن کمک می‌کنند. آنها نقشی مهم در سیستم ایمنی بدن بر عهده دارند.
از آنجا که لنفوم در جریان خون حضور دارد، می‏تواند به نقاط مختلف بدن گسترش یابد یا متاستاز دهد.
لنفوم در هر سنی امکان بروز دارد اما یکی از شایع‎ترین علل سرطان در کودکان و بزرگسالان جوان در سنین 15 تا 24 سال است. این نوع سرطان در اغلب موارد قابل درمان است.
در سطح ایالات متحد آمریکا، ریسک مادام‎العمر ابتلا به لنفوم غیر هاجکین 2.1 درصد است. ریسک ابتلا به لنفوم هاجکین در حدود 0.2 درصد برآورد می‎شود.
مطالب این مقاله:
• لنفوم چیست؟
• علایم
• علل و ریسک فاکتورها
• تست و تشخیص
• درمان و دورنما

لنفوم چیست؟
سرطان هنگامی بروز می‎کند که سلول‎های غیر نرمالی که ایجاد شده و گسترش می‎یابند خلاف دنبال کردن رویۀ معمول چرخۀ سلول نرمال نمی‎میرند و در عوض به شکل غیر قابل کنترل رشد می‎کنند.
لنفوم سرطانی است که در سلول‎های سفید خون یا لنفوسیت‎ها آغاز می‎شود.
طبقه‎بندی سرطان‎های لنفاوی بر مبنای نوع سلول‎های ایمنی آسیب دیده انجام می‎شود. دو نوع اصلی این سرطان شامل لنفوم هاجکین و لنفوم غیر هاجکین است. در کنار این دو نوع اصلی انواع زیرنوع‎ها وجود دارد.
لنفوم غیر هاجکین، که شایع‏ترین نوع این سرطان است به سلول‎های B و T آسیب می‎زند. لنفوم غیر هاجکین برای 90 درصد موارد لنفوم لحاظ می‎شود و این شامل 4 درصد کل تمامی انواع سرطان در ایالات متحد آمریکا است.
لنفوم هاجکین کلاسیک با حضور سلول‎هایی که به نام سلول‎های رید - استرنبرگ شناخته می‎شوند، مشخص می‎گردد. دیگر زیرنوع‎های این سرطان به انواع مختلفی از سلول‎ها صدمه می‎زند.
هاجکین در هر سنی برای فرد امکان بروز دارد، اما در اغلب موارد کودکان و بزرگسالان زیر 25 سال را مبتلا می‎کند. این نوع سرطان در مردان بیش از زنان شایع است. در اغلب موارد، سرطان مزبور درمان‎پذیر است، اما درمان و پیش‎آگهی آن در میان زیرنوع‎ها متفاوت است.

علایم
نشانه‎ها و علایم لنفوم شبیه به نشانه‎ها و علایم مربوط به ناخوشی‎هایی همچون بیماری‎های ویروسی و سرماخوردگی است، اما در این بیماری علایم مزبور بیش از آنچه به صورت متعارف انتظار می‎رود، ادامه پیدا می‎کنند.
برخی از بیماران اساساً فاقد علامتند اما برخی دیگر ممکن است متوجه بروز ورم در گره‎های لنفاوی شوند. این گره‎ها در اطراف بدن و اغلب در ناحیۀ گردن، کشالۀ ران، شکم و زیر بغل جایگیر شده‎اند.
ورم گره‎ها به طور معمول فاقد درد است اما درد هنگامی بروز می‎کند که غدد بزرگ شده به دستگاه‎ها، استخوان‎ها و دیگر ساختارهای بدن فشار وارد می‎کنند. این درد ممکن است با درد پشت اشتباه گرفته شود.
امکان تورم گره‎های لنفی در طول بروز عفونت‎های رایج مثل سرماخوردگی وجود دارد اما در لنفوم این تورم از بین نمی‎رود. در صورتی که تورم لنف بر اثر عفونت باشد در عین حال احتمال همراه بودن با درد نیز وجود دارد.
همپوشانی یا مشابهت علایم ممکن است به بروز تشخیص خطا منجر گردد.
هر کسی که دچار تورم ادامه‏دار گره‏های لنفاوی باشد باید به پزشک مراجعه کند.
دیگر علایم هر دو نوع اصلی لنفوم شامل موارد زیر است:
• تب ادامه‎دار که با عفونت همراه نیست
• تعریق شبانه، تب، و لرز
• کاهش وزن و فقدان اشتها
• خارش غیر متعارف
• خستگی مزمن پایدار، خستگی غیر معمول، یا احساس فقدان انرژی
• احساس درد در گره‎های لنفی پس از نوشیدن مشروب
علایم دیگری که می‎توانند نشان دهندۀ لنفوم غیر هاجکین باشند عبارتند از:
• سرفۀ مداوم
• تنگی نفس
• احساس درد یا وجود ورم در ناحیۀ شکم
اگر گره لنفی بزرگ شده به ستون فقرات یا طناب نخاعی فشار آورده باشد درد، ضعف، فلج یا حس‎های دگرگون شده به لحاظ دیگر امکان بروز دارند.
لنفوم می‎تواند از طریق گره‎های لنفی به سرعت و از طریق سیستم لنفاوی به دیگر نقاط بدن گسترش یابد. زمانی که لنفوسیت‎های سرطانی به درون بافت‎ها گسترش یافته باشند توانایی بدن برای مقابله با عفونت تضعیف می‌شود.

علل و ریسک فاکتورها
علت دقیق بروز لنفوم شناخته شده نیست، اما چند ریسک فاکتور برای این بیماری وجود دارد.

لنفوم غیر هاجکین
ریسک فاکتورهای لنفوم غیر هاجکین شامل موارد زیر است:
• سن: اغلب لنفوم‎ها در مردم زیر 60 سال و مسن‎تر بروز می‎کنند اما احتمال ابتلا به برخی انواع این بیماری در کودکان و بزرگسالان جوان بیشتر است.
• جنس: برخی انواع این سرطان در زنان بیشتر شایع است حال آنکه احتمال ابتلاء مردان به بعضی انواع دیگر آن بیشتر است.
• نژاد و قومیت و محدودۀ جغرافیایی: در سطح ایالات متحد آمریکا، آمریکایی آفریقایی تبار و آمریکایی‏های آسیایی نسب کمتر از آمریکاییان سفیدپوست در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و بیمای مورد بحث در کشورهای توسعه یافته بیش از دیگر کشورها شایع است.
• مواد شیمیایی و اشعه: اشعۀ هسته‎ای و برخی مواد مورد استفاده در کشاورزی با لنفوم غیر هاجکین مرتبط شده‎اند.
• کمبود ایمنی: فرد دچار ضعف سیستم ایمنی در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارد. لنفوم ممکن است برای مثال به علت HIV، ایدز و داروهای مصرف شده پس از پیوند اعضاء رخ دهد.
• بیماری خودایمنی: این مورد زمانی بروز می‎یابد که سیستم ایمنی به سلول‌‏های خود بدن حمله‌‏ور می‎شود. مثال‎هایی در این مورد شامل ارتریت روماتوئید و بیماری سلیاک است.
•عفو نت: برخی انواع عفونت‎های ویروسی و باکتریایی که لنفوسیت‎ها را دگرگون می‎کنند ریسک این بیماری را بالا می‎برد، که به عنوان مثال می‎توان از ویروس اپشتین - بار نام برد که سبب بروز تب گلاندولار می‎شود.
• ایمپلنت‌های پستان: این عمل می‏‌تواند سبب لنفوم آناپلاستیک سلول بزرگ در بافت پستان شود.
• وزن بدن و رژیم غذایی: چاقی در توسعۀ لنوفم تأثیرگذار شناخته شده است، اگرچه برای تأیید این ارتباط به مطالعات بیشتری نیاز است.

لنفوم هاجکین
ریسک فاکتورهای لنفوم هاجکین شامل موارد زیر است:
• مونونوکلئوز عفونی: عفونت ایجاد شده توسط ویروس اپشتین - بار می‎تواند سبب مونونوکلئوز شود، که ریسک بروز لنفوم را افزایش می‎دهد.
• سن: مردم در سنین 20 تا 30 و مردم بالای 55 سال در ریسک بالاتری قرار دارند.
• جنس: شیوع این سرطان در مردان اندکی بیشتر است.
• محدودۀ جغرافیایی: لنفوم هاجکین در ایالات متحد آمریکا، کانادا و شما اروپا بیشتر شایع است. میزان شیوع این سرطان در آسیا کمتر از نقاط دیگر دنیا است.
• خانواده: اگر یکی از برادران یا خواهران در خانواده‎ای مبتلا به این بیماری باشد، ریسک آن اندکی بالاتر است، و در میان دوقلوهای همسان این ریسک در بالاترین میزان خود قرار دارد.
• ثروت و دارایی: مردم دارای بالاترین وضعیت اقتصادی اجتماعی در ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• عفونت HIV: این ویروس می‎تواند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و ریسک بروز لنفوم را افزایش دهد.

گسترش لنفوم
بافت لنفاوی در سراسر بدن وجود دارد، و سلول‎های سرطانی به آسانی قادرند از محل اولیۀ شکل‌گیری خود به دیگر بافت‎ها و دستگاه، شامل آنهایی که در خارج از سیستم لنفاوی قرار دارند گسترش پیدا کنند.
لنفوم در اغلب اوقات به کبد، مغز استخوان، یا ریه‎ها گسترش پیدا می‎کند.
در لنفوم هاجکین این گسترش معمولاً پس از یک گره لنفی به گره لنفی بعدی سرایت می‌کند.
در لنفوم غیر هاجکین تومورها می‎توانند در گره‎های لنفی متفاوت بروز کرده برخی گره‎ها را نادیده پشت سر بگذارند.

تست و تشخیص
هیچ نوع غربالگری روتین برای لنفوم وجود ندارد. اگر فردی دچار علایم عفونت ویروسی مداوم باشد باید به دکتر مراجعه کند.
دکتر در مورد تاریخچۀ پزشکی فردی و خانوادگی بیمار سؤال می‎کند و تلاش می‎نماید تا عوامل محتمل دیگر را از تشخیص خارج کند.
پزشک در عین حال یک معاینۀ فیزیکی در مورد بیمار انجام می‎دهد، که شامل بررسی شکم و چانه، گردن، کشالۀ ران و زیر بغل است، یعنی جاهایی که امکان بروز ورم وجود دارد. دکتر به جستجوی نشانه‌های عفونت در نقاط مجاور گره‏های لنفی می‌پردازد زیرا این مورد را می‎توان در اغلب موارد تورم ملاحظه کرد.

تست‎های لنفوم
تست‎ها وجود یا عدم وجود لنفوم را تأیید می‎کنند.
تست‎های خون و بیوپسی می‎توانند وجود لنفوم و تفاوت انواع آن را مشخص کنند.
بیوپسی شامل گرفتن نمونۀ بافت لنف برای بررسی آن در آزمایشگاه است. در این مورد جراح ممکن است یک لنف کامل یا بخشی از آن را بردارد. در برخی موارد امکان استفاده از سرنگ برای برداشتن نمونۀ لنف وجود دارد. ممکن است بیوپسی مغز استخوان نیاز باشد. انجام بیوپسی مغز استخوان مستلزم استفاده از بی‎حسی موضعی، داروی آرام‎بخش، یا بیهوشی عمومی است.
بیوپسی‎ها و دیگر آزمایش‎ها مرحلۀ سرطان را مشخص می‎کنند تا پزشکان بدانند که آیا سرطان به دیگر نقاط بدن گسترش یافته است یا خیر.
تست‌های تصویربرداری مثل CT اسکن یا MRI، عکسبرداری اشعۀ ایکس قفسۀ سینه، شکم، و لگن، اسکن اولتراسوند یا PET اسکن در این مورد قابل استفاده است.
نمونه‎گیری از مایع نخاعی که در آن یک سوزن بلند تحت شرایط بی‎حسی موضعی برای برداشتن نمونۀ مایع نخاعی مورد استفاده قرار می‎گیرد.
مرحله‎بندی سرطان به نوع سرطان، نرخ رشد آن و مشخصات سلولی بستگی دارد. در مرحلۀ صفر یا I سرطان به یک ناحیۀ کوچک محدود شده است. در مرحلۀ چهار سرطان به دستگاه‎های دوردست نسبت به منطقۀ اولیۀ شکل‎گیری سرطان گسترش یافته است.
لنفوم در عین حال ممکن است به عنوان کاهل یا تنبل و محدود به یک مکان، یا مهاجم و گسترش یابنده به دیگر قسمت‎های بدن توصیف شود.

درمان و دورنما
درمان لنفوم به نوع آن و مرحلۀ گسترش سرطان بستگی دارد. لنفوم کاهل (تنبل) یا لنفوم دارای رشد کند ممکن است به انتظار هشیارانه و نه درمان، نیاز داشته باشد.
اگر درمان ضروری باشد شامل موارد زیر است:
• درمان بیولوژیکی: این درمان نوعی درمان دارویی است که سیستم ایمنی را به حمله به سلول‎های سرطانی تحریک می‏کند و این کار را از طریق داخل کردن میکروارگانیسم‎های زنده به داخل بدن انجام می‎دهد.
• درمان آنتی‎بادی: آنتی‎بادی‎های صناعی برای مقابله با آنتی‎ژن‎های سرطانی به داخل بدن تزریق می‎شود.
• شیمی درمانی: دارودرمانی تهاجمی برای کشتن سلول‎های سرطانی مورد استفاده قرار می‎گیرد.
• رادیوایمنو‎‎تراپی: این نوع درمان دوزهای پرقدرت رادیواکتو را برای نابودسازی سلول‏های B و سلول‎های T سرطانی مستقیماً به درون آنها می‎فرستد.
• اشعه درمانی: این نوع درمان برای تمرکز بر نواحی کوچک سرطانی استفاده می‎شود.
• پیوند سلول بنیادی: این نوع درمان می‎تواند به تجدید ذخیرۀ مغز استخوان آسیب دیده در پی دوز بالای شیمی درمانی یا اشعه درمانی منجر شود.
• استروئیدها: این داروها ممکن است برای درمان لنفوم تزریق گردد.
• جراحی: جراحی ممکن است در مواردی برای برداشتن طحال یا دیگر دستگاه‎های صدمه دیدۀ بدن بر اثر گسترش لنفوم مورد استفاده قرار گیرد.

دورنما
در صورت درمان بیش از دو سوم مردم دارای تشخیص ابتلا به لنفوم غیر هاجکین در مرحلۀ 1 دستکم تا پنج سال زنده می‎مانند.
در مورد لنفوم هاجکین مرحلۀ 1، فقط حدود 85 درصد بیمارانی که در معرض درمان قرار گرفته‎اند دستکم 5 سال زنده می‎مانند.
توسل به کمک‎های پزشکی در صورت مشاهدۀ علایم و نشانه‌های غیر نرمال اهمیت دارد زیرا این کار می‎تواند به تشخیص زودرس سرطان منجر شود و شانس درمان موفقیت‎آمیز را افزایش دهد.

Source:
Lymphoma: Types, causes, and treatment
Last updated Thu 27 July 2017
By Markus MacGill
Reviewed by Yamini Ranchod, PhD, MS