• مارکوس مکگیل، دکتر یمینی رانکود
• ترجمۀ فرهنگ راد
لنفوم (لنفوما) نوعی سرطان سیستم لنفاوی است. لنفوم به نوعی از سلولهای سفید خون به نام لنفوسیت آسیب میزند. این سلولها به مقابله با بیماریها در بدن کمک میکنند. آنها نقشی مهم در سیستم ایمنی بدن بر عهده دارند.
از آنجا که لنفوم در جریان خون حضور دارد، میتواند به نقاط مختلف بدن گسترش یابد یا متاستاز دهد.
لنفوم در هر سنی امکان بروز دارد اما یکی از شایعترین علل سرطان در کودکان و بزرگسالان جوان در سنین 15 تا 24 سال است. این نوع سرطان در اغلب موارد قابل درمان است.
در سطح ایالات متحد آمریکا، ریسک مادامالعمر ابتلا به لنفوم غیر هاجکین 2.1 درصد است. ریسک ابتلا به لنفوم هاجکین در حدود 0.2 درصد برآورد میشود.
مطالب این مقاله:
• لنفوم چیست؟
• علایم
• علل و ریسک فاکتورها
• تست و تشخیص
• درمان و دورنما
لنفوم چیست؟
سرطان هنگامی بروز میکند که سلولهای غیر نرمالی که ایجاد شده و گسترش مییابند خلاف دنبال کردن رویۀ معمول چرخۀ سلول نرمال نمیمیرند و در عوض به شکل غیر قابل کنترل رشد میکنند.
لنفوم سرطانی است که در سلولهای سفید خون یا لنفوسیتها آغاز میشود.
طبقهبندی سرطانهای لنفاوی بر مبنای نوع سلولهای ایمنی آسیب دیده انجام میشود. دو نوع اصلی این سرطان شامل لنفوم هاجکین و لنفوم غیر هاجکین است. در کنار این دو نوع اصلی انواع زیرنوعها وجود دارد.
لنفوم غیر هاجکین، که شایعترین نوع این سرطان است به سلولهای B و T آسیب میزند. لنفوم غیر هاجکین برای 90 درصد موارد لنفوم لحاظ میشود و این شامل 4 درصد کل تمامی انواع سرطان در ایالات متحد آمریکا است.
لنفوم هاجکین کلاسیک با حضور سلولهایی که به نام سلولهای رید - استرنبرگ شناخته میشوند، مشخص میگردد. دیگر زیرنوعهای این سرطان به انواع مختلفی از سلولها صدمه میزند.
هاجکین در هر سنی برای فرد امکان بروز دارد، اما در اغلب موارد کودکان و بزرگسالان زیر 25 سال را مبتلا میکند. این نوع سرطان در مردان بیش از زنان شایع است. در اغلب موارد، سرطان مزبور درمانپذیر است، اما درمان و پیشآگهی آن در میان زیرنوعها متفاوت است.
علایم
نشانهها و علایم لنفوم شبیه به نشانهها و علایم مربوط به ناخوشیهایی همچون بیماریهای ویروسی و سرماخوردگی است، اما در این بیماری علایم مزبور بیش از آنچه به صورت متعارف انتظار میرود، ادامه پیدا میکنند.
برخی از بیماران اساساً فاقد علامتند اما برخی دیگر ممکن است متوجه بروز ورم در گرههای لنفاوی شوند. این گرهها در اطراف بدن و اغلب در ناحیۀ گردن، کشالۀ ران، شکم و زیر بغل جایگیر شدهاند.
ورم گرهها به طور معمول فاقد درد است اما درد هنگامی بروز میکند که غدد بزرگ شده به دستگاهها، استخوانها و دیگر ساختارهای بدن فشار وارد میکنند. این درد ممکن است با درد پشت اشتباه گرفته شود.
امکان تورم گرههای لنفی در طول بروز عفونتهای رایج مثل سرماخوردگی وجود دارد اما در لنفوم این تورم از بین نمیرود. در صورتی که تورم لنف بر اثر عفونت باشد در عین حال احتمال همراه بودن با درد نیز وجود دارد.
همپوشانی یا مشابهت علایم ممکن است به بروز تشخیص خطا منجر گردد.
هر کسی که دچار تورم ادامهدار گرههای لنفاوی باشد باید به پزشک مراجعه کند.
دیگر علایم هر دو نوع اصلی لنفوم شامل موارد زیر است:
• تب ادامهدار که با عفونت همراه نیست
• تعریق شبانه، تب، و لرز
• کاهش وزن و فقدان اشتها
• خارش غیر متعارف
• خستگی مزمن پایدار، خستگی غیر معمول، یا احساس فقدان انرژی
• احساس درد در گرههای لنفی پس از نوشیدن مشروب
علایم دیگری که میتوانند نشان دهندۀ لنفوم غیر هاجکین باشند عبارتند از:
• سرفۀ مداوم
• تنگی نفس
• احساس درد یا وجود ورم در ناحیۀ شکم
اگر گره لنفی بزرگ شده به ستون فقرات یا طناب نخاعی فشار آورده باشد درد، ضعف، فلج یا حسهای دگرگون شده به لحاظ دیگر امکان بروز دارند.
لنفوم میتواند از طریق گرههای لنفی به سرعت و از طریق سیستم لنفاوی به دیگر نقاط بدن گسترش یابد. زمانی که لنفوسیتهای سرطانی به درون بافتها گسترش یافته باشند توانایی بدن برای مقابله با عفونت تضعیف میشود.
علل و ریسک فاکتورها
علت دقیق بروز لنفوم شناخته شده نیست، اما چند ریسک فاکتور برای این بیماری وجود دارد.
لنفوم غیر هاجکین
ریسک فاکتورهای لنفوم غیر هاجکین شامل موارد زیر است:
• سن: اغلب لنفومها در مردم زیر 60 سال و مسنتر بروز میکنند اما احتمال ابتلا به برخی انواع این بیماری در کودکان و بزرگسالان جوان بیشتر است.
• جنس: برخی انواع این سرطان در زنان بیشتر شایع است حال آنکه احتمال ابتلاء مردان به بعضی انواع دیگر آن بیشتر است.
• نژاد و قومیت و محدودۀ جغرافیایی: در سطح ایالات متحد آمریکا، آمریکایی آفریقایی تبار و آمریکاییهای آسیایی نسب کمتر از آمریکاییان سفیدپوست در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و بیمای مورد بحث در کشورهای توسعه یافته بیش از دیگر کشورها شایع است.
• مواد شیمیایی و اشعه: اشعۀ هستهای و برخی مواد مورد استفاده در کشاورزی با لنفوم غیر هاجکین مرتبط شدهاند.
• کمبود ایمنی: فرد دچار ضعف سیستم ایمنی در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارد. لنفوم ممکن است برای مثال به علت HIV، ایدز و داروهای مصرف شده پس از پیوند اعضاء رخ دهد.
• بیماری خودایمنی: این مورد زمانی بروز مییابد که سیستم ایمنی به سلولهای خود بدن حملهور میشود. مثالهایی در این مورد شامل ارتریت روماتوئید و بیماری سلیاک است.
•عفو نت: برخی انواع عفونتهای ویروسی و باکتریایی که لنفوسیتها را دگرگون میکنند ریسک این بیماری را بالا میبرد، که به عنوان مثال میتوان از ویروس اپشتین - بار نام برد که سبب بروز تب گلاندولار میشود.
• ایمپلنتهای پستان: این عمل میتواند سبب لنفوم آناپلاستیک سلول بزرگ در بافت پستان شود.
• وزن بدن و رژیم غذایی: چاقی در توسعۀ لنوفم تأثیرگذار شناخته شده است، اگرچه برای تأیید این ارتباط به مطالعات بیشتری نیاز است.
لنفوم هاجکین
ریسک فاکتورهای لنفوم هاجکین شامل موارد زیر است:
• مونونوکلئوز عفونی: عفونت ایجاد شده توسط ویروس اپشتین - بار میتواند سبب مونونوکلئوز شود، که ریسک بروز لنفوم را افزایش میدهد.
• سن: مردم در سنین 20 تا 30 و مردم بالای 55 سال در ریسک بالاتری قرار دارند.
• جنس: شیوع این سرطان در مردان اندکی بیشتر است.
• محدودۀ جغرافیایی: لنفوم هاجکین در ایالات متحد آمریکا، کانادا و شما اروپا بیشتر شایع است. میزان شیوع این سرطان در آسیا کمتر از نقاط دیگر دنیا است.
• خانواده: اگر یکی از برادران یا خواهران در خانوادهای مبتلا به این بیماری باشد، ریسک آن اندکی بالاتر است، و در میان دوقلوهای همسان این ریسک در بالاترین میزان خود قرار دارد.
• ثروت و دارایی: مردم دارای بالاترین وضعیت اقتصادی اجتماعی در ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• عفونت HIV: این ویروس میتواند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و ریسک بروز لنفوم را افزایش دهد.
گسترش لنفوم
بافت لنفاوی در سراسر بدن وجود دارد، و سلولهای سرطانی به آسانی قادرند از محل اولیۀ شکلگیری خود به دیگر بافتها و دستگاه، شامل آنهایی که در خارج از سیستم لنفاوی قرار دارند گسترش پیدا کنند.
لنفوم در اغلب اوقات به کبد، مغز استخوان، یا ریهها گسترش پیدا میکند.
در لنفوم هاجکین این گسترش معمولاً پس از یک گره لنفی به گره لنفی بعدی سرایت میکند.
در لنفوم غیر هاجکین تومورها میتوانند در گرههای لنفی متفاوت بروز کرده برخی گرهها را نادیده پشت سر بگذارند.
تست و تشخیص
هیچ نوع غربالگری روتین برای لنفوم وجود ندارد. اگر فردی دچار علایم عفونت ویروسی مداوم باشد باید به دکتر مراجعه کند.
دکتر در مورد تاریخچۀ پزشکی فردی و خانوادگی بیمار سؤال میکند و تلاش مینماید تا عوامل محتمل دیگر را از تشخیص خارج کند.
پزشک در عین حال یک معاینۀ فیزیکی در مورد بیمار انجام میدهد، که شامل بررسی شکم و چانه، گردن، کشالۀ ران و زیر بغل است، یعنی جاهایی که امکان بروز ورم وجود دارد. دکتر به جستجوی نشانههای عفونت در نقاط مجاور گرههای لنفی میپردازد زیرا این مورد را میتوان در اغلب موارد تورم ملاحظه کرد.
تستهای لنفوم
تستها وجود یا عدم وجود لنفوم را تأیید میکنند.
تستهای خون و بیوپسی میتوانند وجود لنفوم و تفاوت انواع آن را مشخص کنند.
بیوپسی شامل گرفتن نمونۀ بافت لنف برای بررسی آن در آزمایشگاه است. در این مورد جراح ممکن است یک لنف کامل یا بخشی از آن را بردارد. در برخی موارد امکان استفاده از سرنگ برای برداشتن نمونۀ لنف وجود دارد. ممکن است بیوپسی مغز استخوان نیاز باشد. انجام بیوپسی مغز استخوان مستلزم استفاده از بیحسی موضعی، داروی آرامبخش، یا بیهوشی عمومی است.
بیوپسیها و دیگر آزمایشها مرحلۀ سرطان را مشخص میکنند تا پزشکان بدانند که آیا سرطان به دیگر نقاط بدن گسترش یافته است یا خیر.
تستهای تصویربرداری مثل CT اسکن یا MRI، عکسبرداری اشعۀ ایکس قفسۀ سینه، شکم، و لگن، اسکن اولتراسوند یا PET اسکن در این مورد قابل استفاده است.
نمونهگیری از مایع نخاعی که در آن یک سوزن بلند تحت شرایط بیحسی موضعی برای برداشتن نمونۀ مایع نخاعی مورد استفاده قرار میگیرد.
مرحلهبندی سرطان به نوع سرطان، نرخ رشد آن و مشخصات سلولی بستگی دارد. در مرحلۀ صفر یا I سرطان به یک ناحیۀ کوچک محدود شده است. در مرحلۀ چهار سرطان به دستگاههای دوردست نسبت به منطقۀ اولیۀ شکلگیری سرطان گسترش یافته است.
لنفوم در عین حال ممکن است به عنوان کاهل یا تنبل و محدود به یک مکان، یا مهاجم و گسترش یابنده به دیگر قسمتهای بدن توصیف شود.
درمان و دورنما
درمان لنفوم به نوع آن و مرحلۀ گسترش سرطان بستگی دارد. لنفوم کاهل (تنبل) یا لنفوم دارای رشد کند ممکن است به انتظار هشیارانه و نه درمان، نیاز داشته باشد.
اگر درمان ضروری باشد شامل موارد زیر است:
• درمان بیولوژیکی: این درمان نوعی درمان دارویی است که سیستم ایمنی را به حمله به سلولهای سرطانی تحریک میکند و این کار را از طریق داخل کردن میکروارگانیسمهای زنده به داخل بدن انجام میدهد.
• درمان آنتیبادی: آنتیبادیهای صناعی برای مقابله با آنتیژنهای سرطانی به داخل بدن تزریق میشود.
• شیمی درمانی: دارودرمانی تهاجمی برای کشتن سلولهای سرطانی مورد استفاده قرار میگیرد.
• رادیوایمنوتراپی: این نوع درمان دوزهای پرقدرت رادیواکتو را برای نابودسازی سلولهای B و سلولهای T سرطانی مستقیماً به درون آنها میفرستد.
• اشعه درمانی: این نوع درمان برای تمرکز بر نواحی کوچک سرطانی استفاده میشود.
• پیوند سلول بنیادی: این نوع درمان میتواند به تجدید ذخیرۀ مغز استخوان آسیب دیده در پی دوز بالای شیمی درمانی یا اشعه درمانی منجر شود.
• استروئیدها: این داروها ممکن است برای درمان لنفوم تزریق گردد.
• جراحی: جراحی ممکن است در مواردی برای برداشتن طحال یا دیگر دستگاههای صدمه دیدۀ بدن بر اثر گسترش لنفوم مورد استفاده قرار گیرد.
دورنما
در صورت درمان بیش از دو سوم مردم دارای تشخیص ابتلا به لنفوم غیر هاجکین در مرحلۀ 1 دستکم تا پنج سال زنده میمانند.
در مورد لنفوم هاجکین مرحلۀ 1، فقط حدود 85 درصد بیمارانی که در معرض درمان قرار گرفتهاند دستکم 5 سال زنده میمانند.
توسل به کمکهای پزشکی در صورت مشاهدۀ علایم و نشانههای غیر نرمال اهمیت دارد زیرا این کار میتواند به تشخیص زودرس سرطان منجر شود و شانس درمان موفقیتآمیز را افزایش دهد.
Source:
Lymphoma: Types, causes, and treatment
Last updated Thu 27 July 2017
By Markus MacGill
Reviewed by Yamini Ranchod, PhD, MS
نظرات (0)