سرطان دهان - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز - شیکاگو
• ترجمه محمدقاسم رافعی

سرطان دهان یا اُرال کانسر، می‎تواند در هر بخش دهان، سطح زبان، لب‎ها، داخل گونه‎ها، در لثه‎ها، در سقف و کف دهان، لوزه‎ها، و غدد بزاقی بروز کند. سرطان دهان نوعی از سرطان‌های سر و گردن است و اغلب به روشی مشابه دیگر مورد این گروه از سرطان‌ها تحت درمان قرار می‎گیرد.
سرطان دهان اغلب پس از سن 40 سالگی اتفاق می‎افتد و ریسک بروز آن در مردان بیش از دو برابر آن در زنان است.

مطالب این مقاله:
• علایم
• درمان
• مراحل
• علل
• تشخیص
• دورنما

علایم
در مراحل اولیه این سرطان اغلب فاقد علامت یا نشانه است اما سیگاری‎ها و مشروب‎خورهای قهار باید به طور منظم از سوی دندان‌پزشک مورد بررسی قرار گیرند زیر آنان می‎توانند علایم اولیه این سرطان را تشخیص دهند.
نشانه‌ها و علایم در این مورد عبارتند از:
• بروز لکه‎هایی در جدار داخلی دهان یا روی زبان که معمولاً به رنگ قرمز یا قرمز و سفید ظاهر می‎شوند
• اولسرها یا زخم‎های دهان که التیام پیدا نمی‎کنند
• بروز موارد ورمی که بیش از سه هفته ادامه دارند
• بروز توده یا سفتی پوست یا دیوارۀ داخلی دهان
• احساس درد در هنگام بلع
• از دست دادن دندان بدون هیچ علت مشخص
• عدم جایگیری مناسب دندان مصنوعی
• درد یا خشکی فک
• گلو درد
• احساس اینکه گویی چیزی به گلو چسبیده است
• دردناک شدن زبان
• خشونت صدا
• احساس درد در گردن یا گوش که برطرف نمی‎شود
داشتن هر یک از این علایم به این معنی نیست که فرد دچار سرطان دهان شده است، اما در صورت بروز آنها فرد باید از سوی پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

درمان
درمان سرطان پستان به محدودۀ شکل‎گیری آن و مرحلۀ سرطان، سلامت عمومی فرد و ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد. احتمال آن هست که استفادۀ ترکیبی از درمان‎ها ضروری باشد.

جراحی
برداشتن تومور توسط جراحی شامل خارج کردن تومور و بخشی از بافت سالم اطراف آن است. تومورهای کوچک به جراحی کوچکی نیاز دارند اما در مورد تومورهای بزرگ‎تر، جراحی ممکن است شامل برداشتن بخشی از زبان یا استخوان فک باشد.
اگر سرطان به گره‎های لنفی در گردن گسترش یافته باشد، گره‎های لنفی سرطانی و بافت‎های مرتبط در گردن توسط عمل جراحی برداشته خواهند شد.
اگر جراحی باعث ایجاد تغییر شکل نمایان در صورت یا بروز اختلال در قدرت تکلم بیمار یا هر دو مورد، شود، جراحی ترمیمی در دستور کار قرار خواهد گرفت. این نوع جراحی شامل استفاده از پیوند پوست، عضله، یا استخوان از دیگر نقاط بدن برای دهان است. نیاز به ایمپلنت دندان نیز مطرح است.

اشعه درمانی
سرطان‎های دهان به ویژه در برابر اشعه درمانی حساسند، که برای معیوب کردن DNA درون سلول‎های سرطانی و نابود کردن توانایی بازتولید آنها از اجزاء پرانرژی اشعۀ ایکس یا اشعه استفاده می‎کند.
تابش پرتوی خارجی اشعه را از خارج به بخش آسیب دیده هدایت می‌کند در حالی که براکی‎تراپی، دانه‎ها و سیم‎های رادیواکتیو را می‎توان در نزدیکی تومور در داخل دهان جایگیر کرد.
براکی‎تراپی اغلب برای درمان بیماران دچار سرطان زبان در مراحل اولیه مورد استفاده قرار می‎گیرد.
سیم‎ها یا سوزن‎های رادیواکتیو مستقیماً به داخل تومور فرستاده می‎شوند و یک دوز اشعه را وارد تومور می‎کنند. این عمل معمولاً در شرایط بیهوشی عمومی انجام می‎شود. یک دورۀ درمان به طور معمول از 1 تا 8 روز طول می‎کشد.
بیماری که دچار سرطان در مراحل اولیه باشد ممکن است فقط به اشعه درمانی نیاز پیدا کند، اما در عین حال احتمال تلفیق این نوع درمان با جراحی، شیمی درمانی، یا هر دو، با هدف پیشگیری از برگشت سرطان وجود دارد.
اشعه درمانی ممکن است قادر باشد تا سرطان را در شرایطی که بیمار در مراحل اولیۀ سرطان دهان قرار داشته باشد از بین ببرد.
عوارض جانبی اشعه درمانی در دهان شامل موارد زیر است:
• پوسیدگی دندان
• زخم دهان
• خونریزی لثه
• خشکی فک
• خستگی مفرط
• واکنش‌های پوستی شبیه به موارد سوختگی

شیمی درمانی
سرطان‌های پیشرفته ممکن است با استفاده از تلفیق شیمی درمانی و اشعه درمانی درمان شوند، به ویژه اگر شانس قابل توجهی برای برگشت سرطان وجود داشته باشد.
داروهای شیمی درمانی گاهی از اوقات می‎توانند به بافت‎های سالم آسیب برسانند.
عوارض جانبی زیر در شیمی درمانی امکان بروز دارند:
• خستگی مفرط
• استفراغ
• تهوع
• ریزش مو
• تضعیف سیستم ایمنی بدن، افزایش ریسک بروز عفونت
این عوارض به طور معمول پس از خاتمۀ درمان از بین می‎روند.

دارودرمانی هدفمند
دارودرمانی هدفمند از داروهای موسوم به آنتی‎بادی‎های مونوکلونال برای تغییر جنبه‎هایی از سلول‎های سرطانی که به رشد آنها کمک می‎کنند، استفاده می‎نماید.
سیتوکسیمب یا اربیتاکس برای برخی سرطان‌های سر و گردن استفاده می‎شود. داروهای هدفمند ممکن است با شیمی درمانی یا اشعه درمانی تلفیق شوند.
عوارض جانبی خفیف مندرج در زیر در این نوع درمان احتمال بروز دارند:
• تهوع
• اسهال
• از نفس افتادن بیمار
• التهاب چشم، یا ورم ملتحمه
در حدود 3 درصد از بیماران نسبت به سیتوکسمب دچار واکنش آلرژیک هستند.

مراحل
سرطان‎ها اغلب بر مبنای موارد مندرج در زیر مرحله‎بندی می‎شوند:
• مرحله 1: تومور کمتر از 2.5 سانتی‎متر بوده و به گره‎های لنفی مجاور سرایت نکرده است
• مرحله 2: تومور اندازه‎ای بین 2.5 تا 5 سانتی‎متر دارد و به گره‎های لنفی مجاور سرایت نکرده است
• مرحله 3: یا تومور بیشتر از 5 سانتی‎متر عرض داشته اما گسترش نیافته است، یا اینکه تومور به یک گره لنفاوی مجاور در همان سمت گردن که تومور قرار دارد گسترش یافته، و بیش از 2.5 سانتی‎متر عرض ندارد
• مرحله 4: سرطان به بافت‎های اطراف دهان، لب‎ها، و احتمالاً گره‎های لنفاوی آسیب زده؛ یا اینکه به دیگر نقاط بدن گسترش یافته است.
مرحلۀ سرطان نوع درمان مورد استفاده برای آن و نیز احتمال بهبود را مشخص می‎کند.

علل
سرطان به طور کلی وقتی رخ می‎دهد که به فرمان یک جهش ژنتیکی سلول‎ها دچار رشد خارج از کنترل می‎شوند. در صورت عدم درمان، سرطان دهان در یک قسمت از دهان آغاز شده، سپس به دیگر بخش‌های دهان گسترش یافته، راه خود را به سمت سر و گردن و دیگر نقاط بدن ادامه می‎دهد. سلول‎های دهان به طور معمول در سلول‎های سنگفرشی که جدار داخلی لب‎ها و داخل دهان را تشکیل می‎دهند آغاز می‎شود. این نوع سرطان کارسینومای (کارسینوم) سلول سنگفرشی نامیده می‎شود.
علت دقیق بروز جهش مزبور مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‎دهند برخی ریسک فاکتورها شانس ایجاد سرطان دهان را افزایش می‎دهند.

ریسک فاکتورها
مصرف سیگار و الکل ریسک فاکتورهای عمدۀ سرطان دهان محسوب می‎شوند.
احتمال بروز سرطان دهان در افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری است، و مردمی که هم سیگار می‌کشند و هم مشروب الکلی می‎خورند تا 30 بار بیشتر از افراد فاقد این دو عادت و اعتیاد در خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارند.
دیگر ریسک فاکتورها عبارتند از:
• قرار گرفتن لب‎ها در معرض اشعۀ فرابنفش آفتاب، چراغ‎های آفتابی یا تخت‎های برنزه کردن
• رژیم غذایی با گوشت قرمز زیاد، گوشت‌های فرآوری شده و غذاهای سرخ شده
• بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، یک اختلال گوارشی که در آن اسید معده به مری برمی‎گردد
• عفونت پاپیلوماویروس انسانی (HPV)
• سابقۀ اشعه درمانی، یا رادیوتراپی در ناحیۀ سر، گردن یا هر دو
• جویدن مدام آجیل بیتل، یک عادت عمومی که در بخش‌هایی از جنوب شرقی آسیا رواج دارد
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی به ویژه آزبست، اسید سولفوریک و فرمالدئید
خدمات ملی بهداشت بریتانیا (NHS) می‎نویسد که شانس کمی وجود دارد که دندان شکسته یا ساییده شده ریسک سرطان دهان را افزایش دهد. NHS مردم را به رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان شامل مسواک زدن منظم برای کاهش ریسک تشویق می‎کند.

تشخیص
احتمال انجام بیوپسی وجود دارد که در آن نمونۀ کوچکـی از بافت برای بررسی سلول‎های سرطانی برداشته می‎شود. گاهی از اوقات "بیوپسی برس" مقدمتاً انجام می‎شود که در آن سلول‎ها به شکل بدون درد با استفاده از برس در یک طرف جمع می‎شود.
اگر تشخیص سرطان دهان محرز شود، قدم بعدی تعیین مرحلۀ پیشرفت سرطان است.
تست‎ها در این مورد شامل موارد زیر است:
• اندوسکپی، که در آن یک اسکوپ مجهز به چراغ به داخل گلو فرستاده می‎شود تا میزان پیشرفت سرطان مشخص گردد
• تست‎های تصویربرداری مثل اشعۀ ایکس، CT اسکن، و MRI با مشخص کردن مرحلۀ سرطان گزینه‎های درمانی و پیش‎بینی پیش‌آگهی بیماری را مشخص می‎کنند.

دورنما
فردی که مبتلا به سرطان دهان مرحله 1 تشخیص داده شود 83 درصد شانس زنده ماندن به مدت بیش از 5 سال را دارد. در حدود 31 درصد موارد تشخیص سرطان دهان مربوط به این مرحله است.
برای کسانی که سرطان در آنان به دیگر بخش‌های بدن سرایت کرده است شانس بقاء به مدت بیش از 5 سال 38 درصد است.

عوارض
سرطان دهان می‎تواند پیچیده شود و بر دورنما یا چشم‎انداز وضعیت تأثیر منفی بگذارد.
دیسفاژی یا مشکلات بلع، عمده‎ترین عارضۀ سرطان دهان است. بلع به طور معمول یک فرآیند خودکار است، اما جراحی یا رادیوتراپی می‎تواند بر عملکرد زبان، دهان یا گلو تأثیر منفی بگذارد.
دیسفاژی می‌‏تواند به سوءتغذیه و حرکت غذا در مسیر خطا منجر شود که به بروز خفگی، عفونت‎های ریه یا پنومی آسپیراسیون منجر می‎شود.
اگر تست‎ها نشان دهند که غذا در حال ورود به ریۀ بیمار است، یک دورۀ کوتاه تغذیۀ با لولۀ معده انجام می‎شود و در طول آن به بیمار آموزش داده می‌شود که عمل بلع خود را بهبود بخشد. در صورتی که بیمار مکرراً دچار مشکلاتی در این مورد شود احتمالاً نیاز به دنبال کردن رژیم‌های غذایی خاص خواهد داشت.
بروز مشکلات تکلم در سرطان دهان شایع است، اما گفتار درمانگر می‎تواند تمریناتی برای بیمار تدارک ببیند که باعث بهبود حرکات صوتی در وی می‌شود.
افسردگی، تحریک‎پذیری، یأس، و اضطراب نیز امکان بروز دارند. ارتباط با گروه‎های متشکل از بیماران سرطانی و افراد دارای وضعیت‎های مشابه و گروه‎های حمایتی به بهبود شرایط جسمی و روحی بیمار کمک خواهد کرد.

پیشگیری
شماری از تغییرات مربوط به سبک زندگی می‎تواند ریسک سرطان دهان را کاهش دهد. این تغییرات عبارتند از:
• ترک مصرف سیگار و دخانیات
• ترک مصرف الکل یا رعایت اعتدال در این کار
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در درازمدت و استفاده از ضد آفتاب برای لب‎ها
• اجتناب از مصرف غذاهای بی‌مصرف، چربی‎های اشباع شده و گوشت‎های فراوری شده
شواهد نشان می‎دهند که خطر ابتلا به هر نوع سرطان در میان افرادی که منظماً ورزش کرده و از رژیم‌های غذایی سالم پیروی می‎کنند کمتر است./

Source:
What you should know about mouth cancer
Last updated Thu 21 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine