• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلینویز - شیکاگو
• ترجمه محمدقاسم رافعی
سرطان دهان یا اُرال کانسر، میتواند در هر بخش دهان، سطح زبان، لبها، داخل گونهها، در لثهها، در سقف و کف دهان، لوزهها، و غدد بزاقی بروز کند. سرطان دهان نوعی از سرطانهای سر و گردن است و اغلب به روشی مشابه دیگر مورد این گروه از سرطانها تحت درمان قرار میگیرد.
سرطان دهان اغلب پس از سن 40 سالگی اتفاق میافتد و ریسک بروز آن در مردان بیش از دو برابر آن در زنان است.
مطالب این مقاله:
• علایم
• درمان
• مراحل
• علل
• تشخیص
• دورنما
علایم
در مراحل اولیه این سرطان اغلب فاقد علامت یا نشانه است اما سیگاریها و مشروبخورهای قهار باید به طور منظم از سوی دندانپزشک مورد بررسی قرار گیرند زیر آنان میتوانند علایم اولیه این سرطان را تشخیص دهند.
نشانهها و علایم در این مورد عبارتند از:
• بروز لکههایی در جدار داخلی دهان یا روی زبان که معمولاً به رنگ قرمز یا قرمز و سفید ظاهر میشوند
• اولسرها یا زخمهای دهان که التیام پیدا نمیکنند
• بروز موارد ورمی که بیش از سه هفته ادامه دارند
• بروز توده یا سفتی پوست یا دیوارۀ داخلی دهان
• احساس درد در هنگام بلع
• از دست دادن دندان بدون هیچ علت مشخص
• عدم جایگیری مناسب دندان مصنوعی
• درد یا خشکی فک
• گلو درد
• احساس اینکه گویی چیزی به گلو چسبیده است
• دردناک شدن زبان
• خشونت صدا
• احساس درد در گردن یا گوش که برطرف نمیشود
داشتن هر یک از این علایم به این معنی نیست که فرد دچار سرطان دهان شده است، اما در صورت بروز آنها فرد باید از سوی پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
درمان
درمان سرطان پستان به محدودۀ شکلگیری آن و مرحلۀ سرطان، سلامت عمومی فرد و ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد. احتمال آن هست که استفادۀ ترکیبی از درمانها ضروری باشد.
جراحی
برداشتن تومور توسط جراحی شامل خارج کردن تومور و بخشی از بافت سالم اطراف آن است. تومورهای کوچک به جراحی کوچکی نیاز دارند اما در مورد تومورهای بزرگتر، جراحی ممکن است شامل برداشتن بخشی از زبان یا استخوان فک باشد.
اگر سرطان به گرههای لنفی در گردن گسترش یافته باشد، گرههای لنفی سرطانی و بافتهای مرتبط در گردن توسط عمل جراحی برداشته خواهند شد.
اگر جراحی باعث ایجاد تغییر شکل نمایان در صورت یا بروز اختلال در قدرت تکلم بیمار یا هر دو مورد، شود، جراحی ترمیمی در دستور کار قرار خواهد گرفت. این نوع جراحی شامل استفاده از پیوند پوست، عضله، یا استخوان از دیگر نقاط بدن برای دهان است. نیاز به ایمپلنت دندان نیز مطرح است.
اشعه درمانی
سرطانهای دهان به ویژه در برابر اشعه درمانی حساسند، که برای معیوب کردن DNA درون سلولهای سرطانی و نابود کردن توانایی بازتولید آنها از اجزاء پرانرژی اشعۀ ایکس یا اشعه استفاده میکند.
تابش پرتوی خارجی اشعه را از خارج به بخش آسیب دیده هدایت میکند در حالی که براکیتراپی، دانهها و سیمهای رادیواکتیو را میتوان در نزدیکی تومور در داخل دهان جایگیر کرد.
براکیتراپی اغلب برای درمان بیماران دچار سرطان زبان در مراحل اولیه مورد استفاده قرار میگیرد.
سیمها یا سوزنهای رادیواکتیو مستقیماً به داخل تومور فرستاده میشوند و یک دوز اشعه را وارد تومور میکنند. این عمل معمولاً در شرایط بیهوشی عمومی انجام میشود. یک دورۀ درمان به طور معمول از 1 تا 8 روز طول میکشد.
بیماری که دچار سرطان در مراحل اولیه باشد ممکن است فقط به اشعه درمانی نیاز پیدا کند، اما در عین حال احتمال تلفیق این نوع درمان با جراحی، شیمی درمانی، یا هر دو، با هدف پیشگیری از برگشت سرطان وجود دارد.
اشعه درمانی ممکن است قادر باشد تا سرطان را در شرایطی که بیمار در مراحل اولیۀ سرطان دهان قرار داشته باشد از بین ببرد.
عوارض جانبی اشعه درمانی در دهان شامل موارد زیر است:
• پوسیدگی دندان
• زخم دهان
• خونریزی لثه
• خشکی فک
• خستگی مفرط
• واکنشهای پوستی شبیه به موارد سوختگی
شیمی درمانی
سرطانهای پیشرفته ممکن است با استفاده از تلفیق شیمی درمانی و اشعه درمانی درمان شوند، به ویژه اگر شانس قابل توجهی برای برگشت سرطان وجود داشته باشد.
داروهای شیمی درمانی گاهی از اوقات میتوانند به بافتهای سالم آسیب برسانند.
عوارض جانبی زیر در شیمی درمانی امکان بروز دارند:
• خستگی مفرط
• استفراغ
• تهوع
• ریزش مو
• تضعیف سیستم ایمنی بدن، افزایش ریسک بروز عفونت
این عوارض به طور معمول پس از خاتمۀ درمان از بین میروند.
دارودرمانی هدفمند
دارودرمانی هدفمند از داروهای موسوم به آنتیبادیهای مونوکلونال برای تغییر جنبههایی از سلولهای سرطانی که به رشد آنها کمک میکنند، استفاده مینماید.
سیتوکسیمب یا اربیتاکس برای برخی سرطانهای سر و گردن استفاده میشود. داروهای هدفمند ممکن است با شیمی درمانی یا اشعه درمانی تلفیق شوند.
عوارض جانبی خفیف مندرج در زیر در این نوع درمان احتمال بروز دارند:
• تهوع
• اسهال
• از نفس افتادن بیمار
• التهاب چشم، یا ورم ملتحمه
در حدود 3 درصد از بیماران نسبت به سیتوکسمب دچار واکنش آلرژیک هستند.
مراحل
سرطانها اغلب بر مبنای موارد مندرج در زیر مرحلهبندی میشوند:
• مرحله 1: تومور کمتر از 2.5 سانتیمتر بوده و به گرههای لنفی مجاور سرایت نکرده است
• مرحله 2: تومور اندازهای بین 2.5 تا 5 سانتیمتر دارد و به گرههای لنفی مجاور سرایت نکرده است
• مرحله 3: یا تومور بیشتر از 5 سانتیمتر عرض داشته اما گسترش نیافته است، یا اینکه تومور به یک گره لنفاوی مجاور در همان سمت گردن که تومور قرار دارد گسترش یافته، و بیش از 2.5 سانتیمتر عرض ندارد
• مرحله 4: سرطان به بافتهای اطراف دهان، لبها، و احتمالاً گرههای لنفاوی آسیب زده؛ یا اینکه به دیگر نقاط بدن گسترش یافته است.
مرحلۀ سرطان نوع درمان مورد استفاده برای آن و نیز احتمال بهبود را مشخص میکند.
علل
سرطان به طور کلی وقتی رخ میدهد که به فرمان یک جهش ژنتیکی سلولها دچار رشد خارج از کنترل میشوند. در صورت عدم درمان، سرطان دهان در یک قسمت از دهان آغاز شده، سپس به دیگر بخشهای دهان گسترش یافته، راه خود را به سمت سر و گردن و دیگر نقاط بدن ادامه میدهد. سلولهای دهان به طور معمول در سلولهای سنگفرشی که جدار داخلی لبها و داخل دهان را تشکیل میدهند آغاز میشود. این نوع سرطان کارسینومای (کارسینوم) سلول سنگفرشی نامیده میشود.
علت دقیق بروز جهش مزبور مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهند برخی ریسک فاکتورها شانس ایجاد سرطان دهان را افزایش میدهند.
ریسک فاکتورها
مصرف سیگار و الکل ریسک فاکتورهای عمدۀ سرطان دهان محسوب میشوند.
احتمال بروز سرطان دهان در افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری است، و مردمی که هم سیگار میکشند و هم مشروب الکلی میخورند تا 30 بار بیشتر از افراد فاقد این دو عادت و اعتیاد در خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارند.
دیگر ریسک فاکتورها عبارتند از:
• قرار گرفتن لبها در معرض اشعۀ فرابنفش آفتاب، چراغهای آفتابی یا تختهای برنزه کردن
• رژیم غذایی با گوشت قرمز زیاد، گوشتهای فرآوری شده و غذاهای سرخ شده
• بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، یک اختلال گوارشی که در آن اسید معده به مری برمیگردد
• عفونت پاپیلوماویروس انسانی (HPV)
• سابقۀ اشعه درمانی، یا رادیوتراپی در ناحیۀ سر، گردن یا هر دو
• جویدن مدام آجیل بیتل، یک عادت عمومی که در بخشهایی از جنوب شرقی آسیا رواج دارد
• قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی به ویژه آزبست، اسید سولفوریک و فرمالدئید
خدمات ملی بهداشت بریتانیا (NHS) مینویسد که شانس کمی وجود دارد که دندان شکسته یا ساییده شده ریسک سرطان دهان را افزایش دهد. NHS مردم را به رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان شامل مسواک زدن منظم برای کاهش ریسک تشویق میکند.
تشخیص
احتمال انجام بیوپسی وجود دارد که در آن نمونۀ کوچکـی از بافت برای بررسی سلولهای سرطانی برداشته میشود. گاهی از اوقات "بیوپسی برس" مقدمتاً انجام میشود که در آن سلولها به شکل بدون درد با استفاده از برس در یک طرف جمع میشود.
اگر تشخیص سرطان دهان محرز شود، قدم بعدی تعیین مرحلۀ پیشرفت سرطان است.
تستها در این مورد شامل موارد زیر است:
• اندوسکپی، که در آن یک اسکوپ مجهز به چراغ به داخل گلو فرستاده میشود تا میزان پیشرفت سرطان مشخص گردد
• تستهای تصویربرداری مثل اشعۀ ایکس، CT اسکن، و MRI با مشخص کردن مرحلۀ سرطان گزینههای درمانی و پیشبینی پیشآگهی بیماری را مشخص میکنند.
دورنما
فردی که مبتلا به سرطان دهان مرحله 1 تشخیص داده شود 83 درصد شانس زنده ماندن به مدت بیش از 5 سال را دارد. در حدود 31 درصد موارد تشخیص سرطان دهان مربوط به این مرحله است.
برای کسانی که سرطان در آنان به دیگر بخشهای بدن سرایت کرده است شانس بقاء به مدت بیش از 5 سال 38 درصد است.
عوارض
سرطان دهان میتواند پیچیده شود و بر دورنما یا چشمانداز وضعیت تأثیر منفی بگذارد.
دیسفاژی یا مشکلات بلع، عمدهترین عارضۀ سرطان دهان است. بلع به طور معمول یک فرآیند خودکار است، اما جراحی یا رادیوتراپی میتواند بر عملکرد زبان، دهان یا گلو تأثیر منفی بگذارد.
دیسفاژی میتواند به سوءتغذیه و حرکت غذا در مسیر خطا منجر شود که به بروز خفگی، عفونتهای ریه یا پنومی آسپیراسیون منجر میشود.
اگر تستها نشان دهند که غذا در حال ورود به ریۀ بیمار است، یک دورۀ کوتاه تغذیۀ با لولۀ معده انجام میشود و در طول آن به بیمار آموزش داده میشود که عمل بلع خود را بهبود بخشد. در صورتی که بیمار مکرراً دچار مشکلاتی در این مورد شود احتمالاً نیاز به دنبال کردن رژیمهای غذایی خاص خواهد داشت.
بروز مشکلات تکلم در سرطان دهان شایع است، اما گفتار درمانگر میتواند تمریناتی برای بیمار تدارک ببیند که باعث بهبود حرکات صوتی در وی میشود.
افسردگی، تحریکپذیری، یأس، و اضطراب نیز امکان بروز دارند. ارتباط با گروههای متشکل از بیماران سرطانی و افراد دارای وضعیتهای مشابه و گروههای حمایتی به بهبود شرایط جسمی و روحی بیمار کمک خواهد کرد.
پیشگیری
شماری از تغییرات مربوط به سبک زندگی میتواند ریسک سرطان دهان را کاهش دهد. این تغییرات عبارتند از:
• ترک مصرف سیگار و دخانیات
• ترک مصرف الکل یا رعایت اعتدال در این کار
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در درازمدت و استفاده از ضد آفتاب برای لبها
• اجتناب از مصرف غذاهای بیمصرف، چربیهای اشباع شده و گوشتهای فراوری شده
شواهد نشان میدهند که خطر ابتلا به هر نوع سرطان در میان افرادی که منظماً ورزش کرده و از رژیمهای غذایی سالم پیروی میکنند کمتر است./
Source:
What you should know about mouth cancer
Last updated Thu 21 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine
نظرات (0)