بلادونا - کاربردها و خطرها

• جنا فلچر، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه فرهنگ راد

علی‎رغم بسیار سمی بودنش، مردم از بلادونا در سراسر تاریخ به طرق مختلف استفاده کرده‎اند.
اگرچه در گذشته از بلادونا به عنوان زهر استفاده می‎شد، دانشمندان امروزه از عصارۀ مواد شیمیایی این گیاه برای مصارف پزشکی استفاده می‎کنند. این مواد شیمیایی وقتی تحت نظارت پزشک مصرف شود، می‎توانند در درمان طیف گسترده‎ای از بیماری‎ها، از تکرر ادرار بیش از حد گرفته تا سندرم روده تحریک‎پذیر (IBS)، مؤثر باشد.

مطالب این مقاله:
• بلادونا چیست؟
• کاربردهای پزشکی
• داروی جایگزین
• دورنما

بلادونا چیست؟
بلادونا (اتروپا بلادونا) یک گیاه سمی بومی بخش‎هایی از آسیا و اروپا است. بلادونا گاهی اوقات زیر نام شب‎تاب کُشنده شناخته می‎شود.
بلادونا تخم‌های ریز سیاه‎رنگی تولید می‎کند که نباید آنها را خورد. خوردن دانه‎های بلادونا یا برگ‌هایش می‎تواند مرگ‎آفرین باشد. مشابه پیچک سمی، در صورت تماس پوست با برگ‎های بلادونا فرد دچار راش‌های پوستی می‎شود.
در دوران قدیم، مردم از بلادونا برای ترکیبات سمی آن استفاده می‎کردند، چه به عنوان زهر خوراکی و چه زهری که به نوک تیر یا نیزه مالیده می‌شد.
برخی پژوهشگران معتقدند که شکسپیر در نمایشنامۀ خود به نام "رومئو و ژولیت" به بلادونا اشاره دارد. این امکان هست که بلادونا همان سمی بوده باشد که ژولیت برای مرگ نوشید.
به مرور زمان، مردم از بلادونا برای مصارف بهداشتی و پزشکی استفاده کردند. برای مثال، دکترهای قرون وسطی از بلادونا به عنوان آنتی‌سپتیک پیش از جراحی استفاده می‎کردند.
در طول عصر رنسانس در ایتالیا، که از قرون 14 تا 16 میلادی ادامه داشت، زنان آلامُد (شیک‌پوش) آبِ میوۀ بلادونا را برای درشت کردن مردمک چشم خود می‌نوشیدند. بلادونا نام خود را از این عمل زنان عصر رنسانس گرفته که در ایتالیایی به معنی "زن زیبا" است.
در دوران مدرن، متخصصان چشم اغلب بلادونا را برای گشاد کردن مردمک چشم در هنگام معاینۀ چشم مراجعان مورد استفاده قرار می‎دهند.
دیگر کاربردهای اخیر بلادونا فروش آن به صورت کرم‎ها و مکمل‎های غیر نسخه‎ای است. علی‎رغم دسترسی بازاری به آن به مردم قویاً توصیه می‎شود که بلادونا را با احتیاط بسیار و زیر نظر پزشک مورد استفاده قرار دهند.

کاربردهای پزشکی
وقتی بلادونا در دوزهای متناسب استفاده شود برای استفاده به عنوان یک داروی متعارف ایمن است.
به یاد داشتن این موضوع مهم است که جویدن حتی مقادیر اندک برگ یا دانۀ بلادونا می‎تواند کُشنده باشد. بچه‎های کوچک و خردسالان به طور مشخص در معرض خطرند. به همین دلیل باید در هنگام نگه‌داری بلادونا پرهیزهای لازم را مراعات کرد.

اسکوپولامین و اتروپین
بلادونا دارای دو جزء شیمیایی است که برای مصارف پزشکی استفاده می‎شوند.
جزء شیمیایی اول اسکوپولامین است که بدواً برای کاهش ترشحات بدن مورد استفاده قرار می‎گیرد. این ماده همچنین برای کاهش اسید معده مناسب است و می‎توان هم در مورد تهوع و هم ریفلاکس اسید از آن استفاده کرد.
اسکوپولامین همچنین برای کنترل ضربان قلب و شُلی عضلانی کاربرد دارد.
دومین جزء شیمیایی بلادونا اتروپین است. مشابه اسکوپولامین، اتروپین را نیز می‎توان برای کاهش ترشحات بدن به کار برد، اما اتروپین در مورد شلی عضلانی و کنترل ضربان قلب هم‎اندازۀ اسکوپولامین مؤثر نیست.
همچنین اتروپین برای گشاد کردن مردمک چشم کاربرد دارد. در برخی موارد، از اتروپین به عنوان پادزهر در مورد نیش حشرات و سلاح‎های شیمیایی استفاده می‎شود.
وقتی که این اجزاء استخراج می‎شوند، به صورت منفرد یا دوتایی با دیگر داروها برای کمک به درمان برخی بیماری‎ها و اختلالات پزشکی مورد استفاده قرار می‎گیرند. برخی از اهداف درمانی آنها عبارتند از:
• بیماری حرکت
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• زخم‎های معده
• تکرر ادرار شبانۀ بیش از حد
• دیورتیکولیت
• بیماری پارکینسون
• بیماری چشم صورتی
وقتی به عنوان بخشی از یک داروی تجویزی گرفته می‎شود، بلادونا عمدتاً ایمن تلقی می‎گردد. اما همانند هر داروی دیگری، بلادونا نیز عوارض جانبی خود را دارد، و مردم باید در هنگام مصرف آن بسیار دقیق عمل کنند.
همانند هر داروی بالقوه مضر دیگری، فرد باید پیش از مصرف هر فرآوردۀ حاوی بلادونا با پزشک مشورت کند.

داروی جایگزین
مثل بسیاری از گیاهان و عصاره‎های شناخته شده، بلادونا به عنوان داروی جایگزین و مکمل به صورت غیر نسخه‎ای به فروش می‎رسد.
خلاف داروهای رسمی، FDA مکمل‎ها را تحت تنظیمات نظارتی خود قرار نمی‎دهد، که این بدان معنی است که مشتقات بلادونا برای تعیین میزان ایمنی و اثربخشی مورد ادعای تولیدکنندگان آن آزمایش نمی‎شوند.
شرکت‌‏های تولید کنندۀ محصولات حاوی بلادونا می‎گویند که بلادونا می‎تواند اختلالات متعددی شامل فهرست زیر را بهبود بخشد:
• سرماخوردگی
• تب
• سیاه سرفه
• تب یونجه
• گوش درد
• آسم
• بیماری حرکت
• آنفولانزا
• سرفه و گلود درد
• درد پشت و مفاصل
• درد ارتریت
• گرفتگی‏‌ها یا دردهای شبه کولیک در معده یا مجاری صفراوی
• مشکلات عصبی
• نقرس
• التهاب
• بیماری پارکینسون
• انواع هموروئید
بلادونا در ترکیبات انواع کرم، برخی مایعات، پمادها، و در برخی موارد در بعضی شیاف‌ها وجود دارد.
در مورد اثربخشی بلادونا در درمان هر یک از بیماری‎های مزبور تحقیقات علمی اندکی وجود دارد. بنابراین لحاظ کردن عوارض جانبی بلادونا پیش از استفاده از آن به عنوان مکمل، بسیار مهم است.

خطرات و عوارض جانبی
بلادونا دارویی سمی با پیشینۀ تاریخی مصرف به عنوان زهر تلقی می‎شود. علی‎رغم فروش غیر نسخه‎ای به عنوان مکمل، احتمالاً برای مصرف ایمن نیست. در عین حال به خاطر داشتن این موضوع اهمیت دارد که FDA کیفیت بلادونا و خلوص مکمل‎های آن را پایش نمی‎کند.
برخی عوارض جانبی در پیوند با مصرف بلادونا را باید مد نظر قرار داد که عبارتند از:
• خشکی دهان
• سرخی و خشکی پوست
• از دست رفتن توانایی تعریق
• گرفتگی‌های عضلانی
• تاری دید
• اتساع مردمک چشم
• هذیان
• ناتوانی در ادرار کردن
• تشنج
• حمله
• کما
زنان باردار یا شیرده بیشتر در معرض خطرند، زیرا برخی عوارض جانبی بلادونا می‎تواند بر جنین نیز تأثیر بگذارد، و نیز امکان دارد که باعث قطع تولید شیر شود.
در کنار عوارض جانبی، بلادونا می‎تواند سبب وخامت برخی بیماری‎ها شود. این موارد شامل اختلالاتی است که دست بر قضا شرکت‎های تولید کننده مدعی مفید بودن بلادونا برای آنها هستند!
بیماری‎هایی که امکان تشدید آنها با استفاده از بلادونا وجود دارد عبارتند از:
• ریفلاکس اسید
• تب
• افزایش ضربان قلب
• عفونت‎های دستگاه گوارش
• فشار خون بالا
• یبوست
• مشکلات ادراری
بلادونا با برخی داروها از جمله داروهای مورد مصرف در انواع آلرژی و افسردگی دارای فعل و انفعال منفی است. عوارض جانبی ناشی از این فعل و انفعال منفی شامل ضربان قلب و انواع راش است.

دورنما
بلادونا می‎تواند به عنوان یک مکمل گیاهی یا بخشی از درمان ایمن باشد اما فقط هنگامی که تحت نظارت و مراقبت پزشک مصرف شود. برخی عوارض جانبی وجود دارد که باید پیش از مصرف بلادونا مورد ملاحظه قرار گیرند.
برای آزمایش اثربخشی بلادونا و ریسک‎هایش به مطالعات بیشتری نیاز است. مردم پیش از استفاده از بلادونا به عنوان یک جایگزین یا مکمل درمانی باید به دقت در مورد گزینه‎های موجود فکر کنند.

Source:
Belladonna: Uses and risks
Written by Jenna Fletcher Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT
Last reviewed: Sat 1 July 2017