رودیولا روزیا یا ریشه قطبی - فواید، عوارض جانبی و دوز مصرف

• جنیفر بِری، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه محمدقاسم رافعی

رودیولا روزیا (رودیولا روزا) یک گیاه گل‎دار است که در اقلیم‎های سرد و مرتفع اروپا و آسیا رشد می‎کند. دیگر نام‌‏های این گیاه شامل ریشۀ قطبی، ریشۀ طلایی، تاج پادشاه، و ریشۀ رُز است.
رودیولا روزیا در طب سنتی و مشخصاً در روسیه، اسکاندیناوی، و دیگر نواحی سرد و کوهپایه‎ای سالیان سال است که مورد استفاده قرار می‎گیرد. برخی مردم معتقدند که این گیاه می‎تواند اضطراب، افسردگی، خستگی مزمن، آنمی و انواع سردرد را درمان کند.
مطالعات قابل توجهی در مورد این گیاه انجام شده است. در حالی که برخی نتایج امیدبخش بوده‏اند، بسیاری از مطالعات در ابعاد کوچک انجام شده، دچار سوگیری بوده یا ترکیب‌بندی درستی نداشته‌اند. بر این مبنا خبرگان می‎گویند که تحقیق بیشتری مورد نیاز است تا بتوان تعیین کرد که رودیولا روزیا چقدر مؤثر است، و اینکه باید به برنامۀ درمانی اضافه شود یا خیر.
در این اثناء رودیولا روزیا ریسک پایینی برای ایجاد عوارض جانبی دارد و به نظر می‎رسد که برای بسیاری از اختلالات مورد اشاره فوایدی داشته باشد. بنابراین رودیولا روزیا یک گزینۀ طبیعی است که می‎توان برای به محک زدن کاربردهای فرض شده در موردش آن را امتحان کرد.
مطالب این مقاله:
• فواید محتمل برای سلامت، و شواهد
• چگونه مصرف می‎شود؟
• ریسک‎ها و عوارض جانبی
• پیام همراه

فواید محتمل برای سلامت، و شواهد
شواهد مبنی بر ادعاهای مرتبط به سلامت ناشی از مصرف رودیولا روزیا متفاوتند. آنچه در ادامه می‎آید برخی از کاربردهای عامه‌پسند و چیزی است که تحقیقات در مورد هر یک از آنها عنوان می‎کنند. فواید سلامت این ریشۀ گیاه احتمالاً به خواص ضد التهابی موجود در آن مرتبط است.

استرس
یکی از شناخته‎ترین ادعاهای مربوط به رودیولا روزیا به قدرت آن به عنوان ماده‎ای اشاره دارد که به بدن در انطباق با استرس کمک می‌کند، و از لحاظ دیگر به عنوان یک آداپتوژن شناخته می‎شود.
به هر جهت قابلیت‎های ویژه و کیفیات آن به واسطۀ استفاده از مطالعات علمی دارای طراحی مناسب به اثبات نرسیده است.
گزارشی منتشر شده در "مرور طب جایگزین" پی برده است که رودیولا روزیا به عنوان یک آداپتوژن نویدبخش به نظر می‎رسد. بر مبنای شواهد برگرفته از چند مطالعه در مقیاس کوچک، نویسندگان عنوان می‌کنند که عصاره‌های این گیاه برای سلامت روانی و عملکرد قلب مفید است.
یک مقالۀ دیگر مربوط به سال 2005 رودیولا روزیا را به عنوان نوعی "آداپتوژن همه‌کاره" توصیف می‎کند، و می‎گوید که این گیاه می‎تواند مقاومت در برابر استرس را افزایش دهد. به طور مشخص، نویسندگان مطالعه می‎گویند که گیاه مزبور به عنوان یک درمان محتمل برای کاهش سطح هورمون‎های استرس و مشکلات قلبی ناشی از استرس نویدبخش به نظر می‎رسد.

عملکرد فیزیکی و روانی
برخی از مردم از رودیولا روزیا پیش از ورزش برای تقویت عملکرد فیزیکی خود استفاده می‎کنند یا اینکه آن را به عنوان راهی برای بهبود تمرکز و تفکر مصرف می‎نمایند. در عین حال ادعاهایی در این مورد مطرح است که رودیولا روزیا خستگی مزمن فیزیکی و ذهنی را کاهش می‎دهد.
برخی از مطالعات به این ادعاها پرداخته‎اند. جمع‎بندی آنها به قرار زیر است:
• یک مرور رودیولا روزیا را به عنوان کمک برای تقویت فیزیکی و عملکرد روانی نویدبخش دانسته است. نویسندگان مطالعه در جمع‎بندی خود می‌گویند که برای بررسی بیشتر و اثبات اثرات رودیولا روزیا به تحقیقات بیشتری نیاز است.
• یک مطالعه در سال 2009 پی برده است زنانی که از دوزهای بالای رودیولا روزیا مصرف می‎کنند سریع‎تر از زنانی می‎دوند که به آنها دارونما داده شده است. این مطالعه به بررسی 15 خانم در سنین دانشگاهی پرداخته بود.
• مطالعۀ دیگری عنوان می‎کند که گرفتن یک دوز استاندارد رودیولا روزیا می‎تواند به بهبود تمرکز و کاهش خستگی مزمن منجر شود. مطالعه بر روی 60 مرد و زن انجام شد که عصارۀ موسوم به SHR-5 مصرف می‎کردند. دوز مصرف شده برای دسترسی به اثرات مورد اشاره 576 میلی‎گرم در روز بود.
علی‎رغم این نتایج، یک مطالعۀ مروری در مقیاس بزرگ که در سال 2012 در "BMC طب مکمل و جایگزین" منتشر شد به بررسی 206 مطالعۀ انجام شده در مورد رودیولا روزیا و خستگی مزمن پرداخت و فقط 11 مورد آنها را دارای کیفیت مناسب ارزیابی کرد.
پنج مورد از این آزمون‎ها تأیید کرده بودند که رودیولا روزیا به بهبود علایم فیزیکی و روانی خستگی مزمن کمک می‌کند. اما مرور کنندگان عنوان می‎کنند که تمامی مطالعات در معرض ریسک بالای سوگیری قرار داشته‌اند یا دچار معایب ناشی از نفوذ سوگیری ناشناخته بوده‎اند.
مرور کنندگان جمع‌‏بندی می‎کنند که تحقیقات انجام شده روی رودیولا روزیا "متناقض و ناتمام" است. محققان انجام یک آزمون معتبر و بدون سوگیری را در مورد این گیاه پیش از مطرح کردن آن به عنوان درمانی برای خستگی مزمن پیشنهاد می‎دهند.

افسردگی و اضطراب
یک مطالعه شواهدی یافته است که نشان می‎دهند رودیولا روزیا می‎تواند علایم ناشی از اختلال اضطراب منتشر یا جنرالیزه را کاهش دهد. نمونه‎های مشمول این مطالعه 430 میلی‎گرم عصارۀ رودیولا روزیا را به مدت 10 هفته دریافت کرده بودند.
مطالعۀ دیگری که در "فیتومدیسین" منتشر شد پی برده است که رودیولا روزیا علایم افسردگی را کاهش می‎دهد، اما اثرات آن در این مورد خفیف است. این گیاه در کاهش علایم هم‎اندازۀ سرترالین (یک داروی نسخه‎ای ضد افسردگی) کارآیی نداشت، با وجود این اثرات جانبی آن کمتر بود.
نویسندگان این مطالعۀ انجام شده در سال 2015 جمع‎بندی می‎کنند، از آنجا که این گیاه توسط برخی از مردم بهتر تحمل می‎شود و فوایدی نیز دارد، بنابراین رودیولا روزیا می‎تواند برای افسردگی خفیف تا متوسط گزینۀ درمانی مناسبی باشد. مطالعۀ مزبور شامل 57 نمونه بود که به مدت 12 هفته از این گیاه استفاده کردند.

اختلالات خوردن ناشی از استرس
یک جزء فعال رودیولا روزیا به نام سالیدروساید برای اثرات آن در مورد پرخوری بررسی شد. این مطالعه که در "فیزیولوژی و رفتار" منتشر شده است، با استفاده از موش‎های صحرایی صورت گرفت. مطالعۀ مزبور که از عصارۀ خشک شدۀ رودیولا روزیا شامل 3.12 درصد سالیدروساید استفاده کرده بود پی برد که رودیولا روزیا می‎تواند به کاهش یا رفع اختلال پرخوری در حیوانات کمک کند.
موش‌های صحرایی مصرف کنندۀ رودیولا روزیا در عین حال کاهشی را در میزان هورمون استرس در خون نشان دادند. این هورمون نقشی در پرخوری بازی می‎کند.
مطالعۀ مشابه دیگری بر روی موش‎های صحرایی که در "نشریۀ سایکوفارماکولوژی" منتشر شد، تأیید کرده است که رودیولا روزیا می‎تواند آنورکسی القاء شده توسط استرس را کاهش دهد. نویسندگان مطالعۀ مزبور می‎گویند، یافته‎های آنها شواهدی در حمایت از ادعای مربوط به برخورداری این گیاه از ترکیبات ضد استرس به دست می‎دهد.

چگونه مصرف می‌شود؟
همانند بسیاری گیاهان دارویی دیگر، رودیولا روزیا در اشکال کپسول، قرص، پودر خشک، و عصارۀ مایع در دسترس است.
دوز مصرف و مقدار عصاره در برندهای مختلف و انواع تولیدات متفاوت است.
گیاهان دارویی و مکمل‎ها توسط FDA به عنوان غذا و نه دارو دسته‌بندی می‎شوند. در نتیجه دانستن اینکه چه دوزی از آنها باید مصرف شود و هر محصول حاوی چه مقدار از ترکیبات است همیشه روشن نیست. در عین حال ممکن است مسائلی مرتبط یه کیفیت یا خلوص محصول نیز مطرح باشد.
اگرچه برخی مطالعات دوزهای مورد استفاده برای مقاصد خاص را فهرست کرده‎اند، به نظر می‎رسد که رودیولا روزیا برای مداوای مشکلات مختلف باید در دوزهای متفاوتی مصرف شود. در مطالعۀ مروری "طب جایگزین"، نویسندگان مطالعه می‎گویند، دوز مصرغ ممکن است متفاوت بوده و به میزان عصارۀ استاندارد شدۀ موجود در محصول بستگی دارد.
به طور مشخص روزاوین یکی از ترکیباتی است که به عنوان دارندۀ اثرات کاهش استرس نامی برای خود دست و پا کرده است. نویسندۀ مرور مقادیر تقریبی زیر را عنوان می‎کند:
• روزانه 600-360 میلی‎گرم عصارۀ استاندارد با 1 درصد روزاوین
• 300-180 میلی‎گرم عصارۀ استاندارد با 2 درصد روزاوین
• 170-100 میلی‎گرم عصارۀ استاندارد با 3.6 درصد روزاوین

ریسک‎ها و اثرات جانبی
اگرچه اثرات دارویی آن تاکنون به اثبات رسیده است، مطالعات انجام شده در مورد رودیولا روزیا چنین به نظر می‎رسد که در مورد خفیف بودن اثرات جانبی این گیاه دارویی توافق نظر دارند.
اثرات جانبی مصرف رودیولا روزیا شامل موارد زیر است:
• سرگیجه
• خشکی دهان
• مشکلات خواب
• دلشوره
دلشوره یک مشکل خاص بروز یافته در میان کسانی است که در مقابل اضطراب آسیب‌پذیر هستند و دوزهای بالای مکمل مزبور را مصرف می‎کنند.
از آنجا که رودیولا روزیا دارای اثرات محرک نوع خفیف است، برای استفاده در مردم دچار اختلال دوقطبی یا افرادی که از دیگر مواد محرک استفاده می‎کنند، توصیه نمی‎شود.
یک مقاله عنوان می‎کند که مردم می‎توانند این گیاه دارویی را در شرایط معدۀ خالی 30 دقیقه پیش از صرف صبحانه یا ناهار مصرف کنند. اجتناب از مصرف آن در شامگاه می‏تواند به کاهش مشکلات خواب شبانه کمک کند.

پیام همراه
رودیولا روزیا دارای سنتی درازمدت در استفاده برای کمک به افزایش استقامت، تمرکز و سلامت روانی است.
مطالعات معتبر و بزرگ مقیاس برای بررسی اثرات مزبور وجود ندارد. به هر جهت، عدم وجود عوارض جانبی شدید در مورد این گیاه دارویی آن را به عنوان یک گزینۀ جذاب برای مردمی که در پی بهبود سلامت خویش در این موارد هستند، مطرح می‎کند.
همانند هر مکمل دیگری بهتر آن است که مردم پیش از مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنند.
مشکلاتی مانند خستگی مزمن و مشکل تمرکز گاهی از اوقات ممکن است علایم یک اختلال اصلی در فرد باشد که نیازمند تدابیر درمانی است. همچنین افسردگی و اضطراب می‎توانند به مشکلات جدی سلامت روانی تبدیل شوند که نیازمند مراقبت از سوی دکتر هستند.

Source:
Rhodiola rosea: Benefits, side effects, and dosage
Last reviewed Thu 5 October 2017
By Jennifer Berry
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT