بیماری هاشیموتو، شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید

• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان

بیماری هاشیموتو اختلالی است که در آن سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می‎کند، غده کوچکی که در پایه گلو زیر سیب آدم قرار دارد. غده تیروئید بخشی از سیستم غدد درون‌ریز است و هورمون‎هایی تولید می‎کند که در تنظیم و هماهنگی عملکردهای بدنی متعددی نقش دارند.
التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو که زیر عنوان تیروئیدیت لنفوسیتیک مزمن نیز شناخته می‎شود، اغلب به کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) منجر می‎شود. بیماری هاشیموتو شایع‌ترین علت بروز هیپوتیروئیدیسم در سطح ایالات متحد آمریکا است. بیماری هاشیموتو مقدمتاً مبتلابه زنان میانسال می‎شود اما در عین حال امکان بروز آن در زنان و مردان در هر سنی و نیز در کودکان وجود دارد.
پزشکان برای کمک به کشف بیماری هاشیموتو عملکرد تیروئید را تست می‎کنند. درمان بیماری هاشیموتو با جایگزینی هورمون تیروئید به طور معمول ساده و مؤثر است.

[مطالب این مقاله:]
علایم بیماری هاشیموتو
علل بیماری هاشیموتو
تشخیص بیماری هاشیموتو
درمان بیماری هاشیموتو

علایم بیماری هاشیموتو
افراد مبتلاء به بیماری هاشیموتو ممکن است در ابتدا نشانه‌ یا علامتی را تجربه نکنند یا ممکن است متوجه وجود ورمی در قسمت جلو گلو (گواتر) گردند. بیماری هاشیموتو به طور معمول به کندی و در طول سالیان متمادی پیشرفت کرده و باعث آسیب دیدگی مزمن تیروئید و به افت میزان هورمون تیروئید در خون منجر می‎شود. نشانه‎ها و علایم بیماری عمدتاً همان مواردی است که در کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) دیده می‌شود.
نشانه‎ها و علایم هیپوتیروئیدیسم شامل موارد زیر است:
• خستگی مفرط و حالت تنش
• افزایش حساسیت به سرما
• یبوست
• رنگ پریدگی و خشکی پوست
• پف کردن صورت
• شکنندگی ناخن‌ها
• ریزش مو
• بزرگ شدن زبان
• افزایش وزن غیر قابل توجیه
• درد، فروافتادگی یا خشکی عضلانی
• درد و خشکی مفاصل
• ضعف عضلانی
• خونریزی بیش از حد یا طولانی در عادت ماهانه (منوراژی)
• افسردگی
• خطای حافظه

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر کسی دچار نشانه‌ها و علایم فهرست زیر باشد باید به پزشک مراجعه کند:
• احساس خستگی بدون هیچ دلیل مشخصی
• خشکی پوست
• رنگ پریده و پف‌دار شدن صورت
• یبوست
فرد در عین حال باید برای تست‎های متناوب عملکرد تیروئید به پزشک مراجعه کند اگر:
• سابقه جراحی تیروئید داشته باشد
• سابقه درمان با یُد رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید داشته باشد
• در ناحیه سر، گردن و قسمت فوقانی قفسه سینه تحت اشعه درمانی قرار گرفته باشد
اگر میزان کلسترول خون فرد بالا باشد وی باید با پزشک مشورت کند زیرا این احتمال وجود دارد که علت آن هیپوتیروئیدیسم باشد؛ و اگر کسی در مورد هیپوتیروئیدیسم ناشی از بیماری هاشیموتو تحت هورمون درمانی قرار داشته باشد باید جدول زمانی ویزیت‎های پیگیری وضعیت بیمار را بر مبنای توصیه‌های پزشک رعایت کند. به مرور زمان این احتمال وجود دارد که دوز مناسب برای جایگزینی عملکرد تیروئید تغییر نماید.

علل بیماری هاشیموتو
بیماری هاشیموتو یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند که به غده تیروئید آسیب می‎زنند. پزشکان نمی‎دانند چه عاملی باعث حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید می‎شود. برخی دانشمندان بر این باورند که یک باکتری یا ویروس ممکن است محرک ایجاد چنین پاسخی در سیستم ایمنی باشد حال آنکه دانشمندان دیگری بر این اعتقادند که احتمال دارد در این مورد یک ریشه ژنتیکی وجود داشته باشد.
ترکیبی از عوامل شامل وراثت، جنس و سن احتمال ابتلاء به این بیماری را در فرد مشخص می‌کنند.

ریسک فاکتورهای بیماری هاشیموتو
عوامل فهرست زیر می‎توانند نقش تقویت کننده را در مورد ریسک ابتلاء فرد به بیماری هاشیموتو بازی کنند:
• جنس. احتمال ابتلاء به بیماری هاشیموتو در زنان بسیار بیشتر از مردان است.
• سن. احتمال ابتلاء به بیماری هاشیموتو در هر سنی وجود دارد اما بیشتر مواقع این بیماری در دوران میانسالی مردم را مبتلاء می‎کند.
• وراثت. احتمال ابتلاء به بیماری هاشیموتو در فرد بیشتر خواهد بود اگر در میان اعضاء خانواده وی کسی دچار بیماری تیروئیدی یا اختلالات خودایمنی دیگر وجود داشته باشد.
• دیگر بیماری‌های خودایمنی. ابتلاء به یک بیماری خودایمنی دیگر مثل ارتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا لوپوس، ریسک ابتلاء به بیماری هاشیموتو را در فرد افزایش می‌دهد.
• قرار گرفتن در معرض اشعه. مردیم که در معرض میزان بالای اشعه زیست محیطی قرار دارند بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری هاشیموتو هستند.

عوارض بیماری هاشیموتو
در صورت عدم درمان کم‎کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو می‎تواند به برخی مشکلات سلامت شامل فهرست زیر منجر شود:
• گواتر. تحریک مداوم تیروئید برای ترشح هورمون‎های بیشتر می‎تواند باعث بزرگ شدن این غده شود، وضعیتی که زیر عنوان گواتر شناخته می‌شود. هیپوتیروئیدیسم یکی از شایع‎ترین علل بروز گواتر است. اگرچه بیماری به طور معمول ناراحت کننده نیست، بزرگ شدن گواتر می‎تواند بر نمای ظاهری فرد تأثیر منفی بگذارد و در عملکردهایی مثل بلع و تنفس تأثیرات سوء بر جای بگذارد.
• مشکلات قلبی. بیماری هاشیموتو در عین حال ممکن است افزایش خطر ابتلاء به بیماری قلبی را در پی داشته باشد، مقدمتاً به این دلیل که میزان کلسترول LDL (موسوم به کلسترول بد) ممکن است در افراد دچار هیپوتیروئیدسم با افزایش مواجه شود. در صورت عدم درمان هیپوتیروئیدیسم می‎تواند به بزرگ شدن قلب منجر گردد و امکان بروز نارسایی قلبی مطرح است.
• مشکلات سلامت روانی. امکان ابتلاء به افسردگی در اوایل بیماری هاشیموتو مطرح است و این افسردگی ممکن است با گذشت زمان تشدید شود. بیماری هاشیموتو در عین حال می‎تواند به کاهش میل جنسی (لیبیدو) هم در زنان و هم در مردان منجر شود و نیز می‎تواند به کند شدن عملکرد ذهنی منجر گردد.
• میکسدما. این اختلال نادر و تهدید کننده زندگی ممکن است بر اثر هیپوتیروئیدیسم درازمدت و در نتیجه عدم درمان بیماری هاشیموتو بروز کند. نشانه‌ها و علایم میکسدما شامل خواب‎آلودگی است که با لتارژی عمیق و عدم هشیاری دنبال می‎شود.
کمای میکسدما ممکن است به تحریک قرار گرفتن در معرض هوای سرد، داروهای آرام‌بخش، عفونت یا دیگر استرس‎های متوجه بدن بروز کند. میکسدما نیاز به درمان اورژانسی دارد.
• نقایص مادرزادی. بچه‎های متولد شده از زنان دچار هیپویتیروئیدسم ناشی از بیماری هاشیموتو درمان نشده در مقایسه با زنان غیر مبتلاء به این بیماری ممکن است در معرض ریسک بالاتری از نقایص مادرزادی قرار داشته باشند. احتمال دارد که بین بارداری‎های در شرایط ابتلاء به هیپوتیرئیدیسم و نقایص مادرزادی مثل بیماری لب شکری ارتباط وجود داشته باشد.
ارتباطی نیز میان بارداری هیپوتروئیدی و مشکلات قلب، مغز و کلیه در نوزادان وجود دارد. اگر زنان برنامه‎ای برای باردار شدن دارند یا در اوایل دوره بارداری خود بسر می‎برند باید در مورد تست میزان تیروئید خود اقدام کنند.

تشخیص بیماری هاشیموتو
در کل اگر فرد دچار خستگی یا بی‌حالی افزایش یابنده، خشکی پوست، یبوست و خشونت صدا شود یا اگر سابقه مشکلات تیروئید یا گواتر داشته باشد، پزشک تست‎های لازم برای بیماری هاشیموتو را در دستور کار قرار خواهد داد.
تشخیص بیماری هاشیموتو بر مبنای نشانه‌ها و علایم مبتلابه فرد و نتایج تست‎های خون که سطح هورمون تیروئیدی و تولید هورمون تحریک تیروئید (TSH) را در غده هیپوفیز اندازه‌گیری می‎کند، صورت می‌گیرد.
• تست هورمون. آزمایش‌های خون می‎توانند مقدار هورمون‌های تولید شده توسط غدد تیروئید و هیپوفیز را تعیین کنند. اگر تیروئید دچار کم‎کاری باشد میزان هورمون تیروئیدی پایین خواهد بود. همزمان سطح TSH افزایش خواهد یافت زیرا غده هیپوفیز سعی می‎کند تا غده تیروئید را به تولید مقدار بیشتری از هورمون تیروئیدی تحریک کند.
• تست آنتی‌بادی. از آنجا که بیماری هاشیموتو یک اختــــلال خودایمنی است، به تولید مقادیر غیر نرمال آنتی‌بادی‎ها منجر می‎شود. یک تست خون می‎تواند وجود آنتی‎بادی‌های ضد تیروئید پراکسیداز (آنتی‌بادی‎های TPO) را تعیین کند، آنزیمی که به شکل نرمال در غده تیروئید وجود دارد و نقش مهمی در تولید هورمون‌های تیروئید بازی می‎کند.
در گذشته پزشکان قادر به کشف کم‌کاری تیروئید، که نشانگر اصلی بیماری هاشیموتو محسوب می‎شود، نبودند، تا زمانی که علایم به شکل قبل توجهی پیشرفت می‎کردند. اما اکنون با استفاده از تست حساس TSH پزشک می‎تواند اختلالات تیروئید را در مراحل اولیه و اغلب پیش از بروز علایم تشخیص دهد.
از آنجا که تست TSH بهترین تست غربالگری محسوب می‎شود، پزشک احتمالاً در مرحله نخست وضعیت TSH را بررسی کرده و سپس در صورت نیاز آن را با تست هورمون تیروئیدی دنبال خواهد کرد. تست‎های TSH همچنین نقش مهمی را در مدیریت بیماری هیپوتیروئیدیسم ایفا می‎کنند. این تست‌ها در عین حال راهنمایی برای تعیین دوز صحیح داروی مصرفی چه در مراحل اولیه بیماری و چه در ادامه آن، محسوب می‎شوند.

درمان بیماری هاشیموتو
درمان بیماری هاشیموتو می‎تواند شامل پایش وضعیت بیماری و کاربرد دارو باشد. اگر نشانه‎ای دال بر کمبود هورمون وجود نداشته و تیروئید فرد دارای عملکرد نرمال باشد پزشک ممکن است رویکرد مراقبت هشیارانه یا روش انتظار و مشاهده را در پیش گیرد. در صورت نیاز به مصرف دارو این احتمال مطرح است که فرد ناچار به مصرف دارو برای مابقی عمر خود باشد.

هورمون‌های شیمیایی
اگر بیماری هاشیموتو سبب بروز کمبود هورمون تیروئید شده باشد بیمار ممکن است به درمان جایگزینی هورمون نیاز یابد. این درمان به طور معمول شامل استفاده از دوز روزانه هورمون تیروئیدی لووتیروکسین (لووکسیل، سینتروئید و مابقی داروها) است.
لووتیروکسین سنتتیک مشابه تیروکسین یا نسخه طبیعی این هورمون است که توسط غده تیروئید تولید می‎شود. این داروی خوراکی میزان متناسب هورمون را تولید کرده و باعث معکوس شدن روند تمامی علایم ناشی از هیپوتیروئیدیسم می‎شود.
درمان با لووتیروکسین به طور معمول برای تمام عمر صورت می‎گیرد اما دوز مصرف دارو ممکن است در گذر زمان دچار تغییر شود، و پزشک احتمالاً هر 12 ماه یک بار مجدداً نسبت به اندازه‌گیری سطح TSH اقدام خواهد کرد.

پایش دوز دارو
برای تعیین دوز صحیح اولیه لووتیروکسین پزشک احتمالاً سطح TSH را چند هفته پس از آغاز درمان مورد بررسی قرار می‎دهد. مقادیر بالای هورمون تیروئیدی می‎تواند باعث شتاب گرفتن روند از دست دادن تراکم استخوان شود، که ممکن است به وخامت استئوپوروزیس منجر گردد یا خطر ابتلاء به پوکی استخوان را در فرد افزایش دهد. بیش‌درمانی با لووتیروکسین در عین حال می‎تواند سبب ایجاد اختلالاتی در ضربآهنگ قلب (آریتمی) شود.
اگر کسی دچار بیماری شریان کرونری یا هیپوتیروئیدیسم شدید باشد آنگاه امکان دارد که پزشک درمان را با تجویز دوز کم دارو آغاز کند و به تدریج این دوز را افزایش دهد. درمان هورمونی پیشرونده به قلب فرد بیمار امکان می‎دهد تا خود را با افزایش متابولیسم هماهنگ کند.
لووتیروکسین در صورت مناسب بودن دوز مصرف دارو در عمل باعث ایجاد هیچ عارضه جانبی نمی‎شود و دارویی نسبتاً ارزان محسوب می‎گردد. اگر کسی نسبت به تغییر برند سازنده دارو اقدام می‎کند باید پزشک از این موضوع باخبر باشد تا این اطمینان حاصل شود که بیمار کماکان از دوز درست دارو استفاده می‌کند.
همچنین فرد نباید مصرف دارو را متوقف کرده یا دوز تجویزی را نادیده بگیرد. اگر چنین کند نشانه‎ها و علایم بیماری به تدریج برگشت خواهند کرد.

اثرات مواد دیگر
برخی داروها، مکمل‎ها و بعضی غذاها می‎توانند در توانایی بدن برای جذب لووتیروکسین تأثیر منفی داشته باشند. به هر حال مصرف لووتیروکسین ساعاتی پیش از مصرف داروهای دیگر یا ساعاتی پس از مصرف آنها می‎تواند به رفع مشکل مزبور کمک کند. در صورتی که فرد بیمار مقادیر زیادی غذاهای حاوی فرآورده‎های سویا مصرف می‎کند یا دارای رژیم غذایی پرفیبر است یا در صورتی که هر یک از موارد فهرست زیر را مصرف می‌کند باید پزشک را نسبت به موضوع آگاه کند:
• مکمل‌های آهن، شامل مولتی‌ویتامین‌های حاوی آهن
• کولستیرامین (پریوالیت)، دارویی که برای کاهش میزان کلسترول خون به کار می‎رود
• هیدروکسید آلومینیم، که در برخی از آنتی‎اسیدها وجود دارد
• سوکرالفات، که دارویی برای اولسر است
• مکمل‎های کلسیم

آیا استفاده از ترکیبی از هورمون‌ها نیاز است؟
لووتیروکسین یک فرم شیمیایی T-4 طبیعی است. T-4 در بدن به T-3 تبدیل می‎شود. اگرچه اکثر بیماران صرفاً با مصرف لووتیروکسین درمان می‎شوند، برخی از مردم صرفاً با مصرف این دارو به شرایط نرمال نمی‌رسند.
محققان در این مورد تحقیق کرده‎اند که آبا تنظیم درمان استاندارد هیپوتیروئیدیسم با جایگزین کردن مقداری T-4 با مقادیر کمتری از T-3 مفید خواهد بود یا خیر. اما، اکثریت مطالعات انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که افزودن دوزهای T-3 مزیتی بر درمان با صرف استفاده از T-4 ندارد.
شواهدی در مورد مفید بودن T-3 برای برخی زیرگروه‌های بیماران، مثل مواردی که در آن مردم نسبت به عمل جراحی برداشتن تیروئید (تیروئیدکتومی) اقدام کرده‎اند، در دست است. پژوهش در این زمینه ادامه دارد.
T-3 را می‎توان به تنهایی مانند لیوتیرونین (سیتومل) یا در ترکیب با T-4 به صورت لیوتریکس (تیرولار) به بیماران داد. مصرف ترکیبی T-4 و T-3 به تولید مقادیر بیش از حد نرمال T-3 به ویژه کمی پس از مصرف دارو، خاتمه می‎دهد. این وضعیت می‌تواند به افزایش ضربان قلب، اضطراب و مشکلات خواب منجر شود.
اما در مورد کسانی که با مصرف صرف T-4 بهبود نیافته‎اند، افزودن سیتومل به درمان استاندارد لووتیروکسین به مدت سه تا شش ماه به شکل آزمایشی زمانی کافی برای مشخص شدن تأثیرات ترکیب دارویی مزبور در کمک به بیمار خواهد بود.

طب جایگزین
 درمان استاندارد بیماری هاشیموتو استفاده از لووتیروکسین است. به هر حال عصاره‌هایی در بازار دارویی هست که حاوی هورمون تیروئید مشتق از غدد تیروئیدی خوک‎ها است. این فرآورده‎ها، برای مثال تیروئید ارمور، حاوی لووتیروکسین و تری‌یدوتیرونین (T-3) هستند.
پزشکان در مورد عصاره‎های هورمون تیروئید مثل ارمور تیروئید دچار نگرانی‌هایی شامل موارد زیرند:
• تعادل T-4 و T-3 در حیوانات مشابه نوع انسان نیست.
• مقدار دقیق T-4 و T-3 در هر بسته عصاره طبیعی ممکن است متفاوت باشد که این ناهمگونی مقادیر به غیر قابل پیش‎بینی شدن میزان هورمون‎های مورد بحث در خون منجر می‎شود./

Source:
Mayo Clinic
Hashimoto's disease
March 03, 2018