• کریستین نوردکویست، دکتر گراهام راجرز
• ترجمه هامیک رادیان
اِدِم (اِدِما) ورم یا خیزی است که بر اثر حبس مقدار زیادی مایع در بافتهای بدن و مشخصاً زیر پوست ایجاد می‌شود.
عوامل مختلفی باعث بروز ادم می‌شود. برای مثال ادم ریوی به ریه‌ها آسیب می‌رساند در حالی که ادم پدال سبب آسیب رساندن به پا می‌شود.
ادم به طور معمول روند شکل‌گیری کندی دارد اما آغاز آن می‌تواند ناگهانی نیز باشد. ادم یک مشکل شایع است اما در عین حال ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلی جدی در بدن باشد.
[مطالب این مقاله:]
• ادم چیست؟
• علایم
• درمان
• انواع
• علل
• پیامدها
ادم چیست؟
ادم به ورم و حالت پف کردگی در بخش‌های مختلف بدن اشاره دارد.
ادم بیشترین شیوع را در پوست به ویژه در دست‌ها، بازوها، قوزک پا، ساق پا و رویۀ پا دارد. به هر جهت ادم همچنین می‌تواند به عضلات، روده و ناحیۀ شکم، ریه‌ها، چشمها و مغز آسیب برساند.
ادم بیشترین شیوع را در افراد مسن و زنان باردار دارد اما هر کسی ممکن است دچار آن شود.
علایم ادم
علایم ادم به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد اما در این مورد ورم، سفتی، و درد شایعند.
فرد مبتلا به ادم ممکن است دچار علایم زیر شود:
• کشیدگی، صیقلی شدن و تورم پوست
• پوست پس از چند ثانیه فشرده شدن در حالت تورفتگی باقی می‌ماند
• قوزک پا، صورت یا چشمها حالت پف کرده پیدا می‌کنند
• بخش‌های مختلفی از بدن دچار درد بوده و مفاصل خشک می‌شوند
• افزایش یا کاهش وزن بدن
• وریدهای ناحیۀ دست و گردن پُرتر به نظر می‌رسند
• ضربان قلب و فشار خون دچار افزایش می‌شود
• سردرد
• درد شکم
• تغییر عادات و عملکرد روده
• تهوع و استفراغ
• گیجی و لتارژی
• ناهنجاری‌های بینایی
علایم ادم به علت اصلی بروز آن، نوع ادم و ناحیۀ بروز ادم بستگی دارد.
درمان ادم
درمان ادم به علت بروز آن بستگی دارد.
دیورتیک‌ها (مُدرها) نوعی دارو هستند. آنها از طریق افزایش میزان تولید ادرار توسط کلیهها به خلاص شدن از دست مایع اضافی کمک می‌کنند. انواع مختلف دیورتیک‌ها به روش‌های مختلفی عمل می‌کنند.
دکتر ممکن است برای درمان هر یک از موارد ادم عضلانی، ادم ریوی و دیگر انواع ادم درمان خاصی را تجویز کند.
درمانهای جایگزین
تکنیک‌های مراقبت از خود می‌توانند به پیشگیری از ادم یا کاهش میزان بروز آن کمک کنند. این شامل موارد زیر می‌شود:
• قطع مصرف نمک
• کاهش وزن در صورت نیاز
• ورزش منظم
• بالا نگه داشتن پا برای بهبود گردش خون
• استفاده از جورابهای حمایت کننده یا فشرده‌ساز
• خودداری از نشستن یا ایستادن در زمانهای طولانی
• اقدام به برخاستن از صندلی و قدم زدن در طول مسافرت‌های طولانی
• اجتناب از حرارت بالا مثل حمامهای داغ و سوناها
• استفاده از لباس گرم مناسب در هوای سرد
فیزیوتراپیست یا درمانگر می‌تواند به دفع مایع اضافی در بدن کمک کند.
برای درمان برخی از انواع ادم می‌توان از اکسیژن استفاده کرد. فرد دچار ادم قلبی ریوی در صورت مواجهه با مشکل گرفتن اکسیژن کافی ممکن است نیاز به اکسیژن اضافی داشته باشد.
اکسیژن تحویل شده از طریق بینی می‌تواند در بهبود ضعف بینایی ناشی از ادم عضلانی دیابتی مفید باشد.
نشان داده شده است که درمان با اکسیژن هیپربار (HOBT) ریسک ادم ریوی را افزایش می‌دهد.
انواع ادم
انواع متعددی از ادم وجود دارد. هر یک از انواع ادم می‌تواند نشان دهندۀ طیفی از مشکلات مربوط به سلامت باشد. در اینجا برخی از انواع ادم معرفی می‌شود.
ادم پریفرال: این نوع ادم به قوزک پا، ساق پا، دست‌ها و بازوها آسیب میزند. نشانه‌ها شامل ورم، پف کردگی و دشواری حرکت دادن بخشی از بدن است.
ادم ریوی: مایع اضافی در ریه‌ها جمع می‌شود که باعث دشوار شدن تنفس میگردد. این می‌تواند هم بر اثر نارسایی احتقانی قلب و هم در نتیجۀ جراحت ریه رخ دهد. در موارد شدید، ادم ریوی به عنوان یک مورد اورژانسی پزشکی مطرح است و می‌تواند به نارسایی سیستم تنفسی و مرگ منجر شود.
ادم مغزی: این نوع ادم در مغز ایجاد می‌شود. ادم مغزی ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند که بسیاری از آنها به طور بالقوه کشنده محسوب می‌شوند. علایم شامل سردرد، درد و خشکی گردن، از دست دادن بخشی از بینایی یا کل آن، تغییر خودآگاهی یا وضعیت روانی، تهوع، استفراغ و سرگیجه است.
ادم ماکولار: این نوع ادم یک‌عارضۀ جدی رتینوپاتی دیابتی است. ورم در ماکولا، بخشی از چشم که دید جزءنگر و مرکزی را ایجاد می‌کند، رخ می‌دهد. فرد دچار این نوع ادم ممکن است متوجه بروز تغییراتی در بینایی مرکزی و چگونگی دیدن رنگها شود.
ادم ممکن است در دیگر نواحی بدن نیز بروز کند اما موارد ذکر شده شایع‌ترین انواع ادم هستند. ادم می‌تواند نشان دهندۀ یکی از جدیترین اختلالات سلامت باشد. در صورت وجود هر گونه نگرانی در مورد بروز ادم فرد باید به دکتر مراجعه کند.
علل ادم
ادم ممکن است بر اثر مشکلات گردش خون، عفونت، مرگ بافت، سوءتغذیه، بیماری کلیوی، بیش‌بار (اورلود) کل مایعات بدن، و مشکلات مرتبط به الکترولیت‌ها بروز کند.
ادم دارای علل متعددی شامل موارد زیر است:
نارسایی قلبی
اگر یکی از دو دهلیز یا هر دو دهلیز تحتانی قلب قادر به پمپاژ کامل خون نباشند، امکان انباشت خون در اندامهای تحتانی وجود داشته سبب ادم می‌شود.
بیماری کلیه یا آسیب دیدگی کلیه
فرد دچار اختلال کلیه ممکن است نتواند به مقدار کافی مایعات و سدیم را از خون دفع کند. این وضعیت باعث ایجاد فشار بر رگ‌های خونی شده و سبب نشت به بیرون مقداری از مایعات می‌شود. در این حالت امکان بروز ورم در ناحیۀ پا و چشم وجود دارد.
صدمه دیدن گلومرولی، کاپیلاری‌های درون کلـیه‌ها که مواد و مایعات زائد را در خون فیلتر می‌کنند، می‌تواند سبب ایجاد سندرم نفروتیک شود. یک علامت بروز این اختلال کاهش سطح آلبومین پروتئین در خون است. این می‌تواند به ادم منجر گردد.
بیماری کبد
سیروز به عملکرد کبد لطمه میزند. سیروز می‌تواند به تغیـیراتی در رهش هورمون‌ها و کاهش تولید مواد شیمیایی تنظیم کنندۀ مایعات و پروتئین منجر شود. این می‌تواند سبب شود مایعات از عروق خونی به درون بافتهای اطراف نشت کنند.
سیروز همچنین فشار بر ورید پورتال یا ورید بزرگی که خون را از رودهها، طحال، و لوزالمعده به کبد حمل می‌کند، افزایش می‌دهد. نتیجه می‌تواند بروز ادم در پاها و حفرۀ شکم باشد.
برخی داروها
برخی از داروها ریسک مورد بحث را افزایش می‌دهند:
• وازودیلاتورها یا داروهایی که باعث باز شدن عروق خونی می‌شوند
• بلوک کننده‌های کانال کلسیم
• داروهای ضد استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs)
• استروژن
• برخی داروهای شیمی درمانی
• برخی داروهای دیابت مثل تیازولیدیندیون‌ها (TZDs)
بارداری
در طول بارداری بدن هورمون‌هایی آزاد می‌کند که محرک احتباس مایعات محسوب می‌شوند، و زنان در دورۀ بارداری گرایشی به احتباس بیشتر آب نسبت به دوره غیر بارداری نشان می‌دهند. امکان بروز ورم در صورت، دست‌ها، اندامهای تحتانی و پا وجود دارد.
وقتی زن باردار در حالت استراحت قرار دارد و به پشت دراز میکشد، رحم بزرگ شدۀ وی می‌تواند به وریدی به نام کاوا ونای اینفریور فشار بیاورد. این می‌تواند سبب احتقان وریدهای فمورال شده به ادم منجر گردد.
در طول بارداری، خون بسیار آسانتر لخته می‌شود. این وضعیت ریسک بروز ترومبوز وریدی عمقی (DVT)، شکل دیگری از ادم را افزایش می‌دهد.
اکلامپسی که بر اثر هیپرتانسیون یا افزایش فشار خون ناشی از بارداری ایجاد می‌شود می‌تواند سبب بروز ادم شود.
عوامل رژیم غذایی
تعدادی از عوامل رژیم غذایی بر ریسک ادم تأثیر میگذارند که عبارتند از:
• مصرف نمک زیاد در مردمی که مستعد ابتلا به ادم هستند
• سوءتغذیه که در آن ادم می‌تواند نتیجۀ میزان کم پروتئین در خون باشد
• مصرف کم ویتامین B1، B6 و B5
دیابت
عوارض دیابت از جمله عبارتند از:
• بیماری قلبی عروقی
• نارسایی کلیوی حاد
• نارسایی کبدی حاد
• انتروپاتی از دست دادن پروتئین، یک وضعیت رودهای که سبب کاهش پروتئین می‌شود
این موارد و برخی داروهای دیابت می‌توانند به ادم منجر شوند.
ادم ماکولار دیابتی، ورم شبکیۀ چشم در بیماران دیابتی است.
اختلالات تأثیرگذار بر مغز
برخی علل ورم در مغز شامل موارد زیر هستند:
جراحت سر: ضربه به سر می‌تواند به انباشت مایعات در مغز منجر شود.
استروک: یک سکته مغزی شدید می‌تواند به ورم مغز منجر گردد
تومور مغزی: تومور مغز به انباشت آب در اطراف خود به ویژه در عروق خونی تازه ایجاد شده منجر می‌شود.
آلرژی‌ها
برخی غذاها و گزش حشرات در مردم دچار حساسیت نسبت به آنها می‌توانند سبب بروز ادم صورت یا پوست شوند. موارد شدید ورم می‌تواند نشانۀ آنافیلاکسی باشد. ورم در ناحیۀ گلو می‌تواند به بسته شدن راههایی هوایی منجر گردد، و بنابراین فرد قدرت تنفس را از دست خواهد داد. این یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود.
مشکلات اندام‌ها
لخته خون: هر گونه انسداد مثل ایجاد لخته در ورید می‌تواند مانع از جریان خون شود. فشار در ورید افزایش مییابد، مایعات شروع به نشت به درون بافتهای اطراف می‌کنند که این سبب ادم می‌شود.
وریدهای واریسی: این اختلال معمولاً به دلیل آسیب دیدن دریچهها رخ می‌دهد. فشار درون وریدها افزایش مییابد، و آنها شروع به متورم شدن می‌کنند. این فشار همچنین ریسک نشت مایعات به درون بافتهای اطراف را افزایش می‌دهد.
کیست، توده، یا تومور: هر تودهای که سبب ایجاد فشار بر مجرای لنف یا یک ورید گردد می‌تواند باعث ایجاد ادم شود. وقتی فشار افزایش پیدا می‌کند، مایع می‌تواند به داخل بافت اطراف نشت کند.
لیمفدیما: سیستم لنفاوی به خارج کردن مایع اضافی از بافتها کمک می‌کند. بروز هر آسیبی در این سیستم مثل جراحی، عفونت، یا تومور، می‌تواند به بروز ادم منجر شود.
وضعیت‌های متفرقه
بیحرکتی طولانی مدت: مردمی که زمانی طولانی را در حالت ساکن بسر میبرند ممکن است دچار ادم شوند. این می‌تواند هم ناشی از کشیدن مایع در نواحی وابسته به جاذبه زمین و هم ناشی از رها شدن هورمون‌های ضد دیورتیک از غدۀ هیپوفیز باشد.
ارتفاع زیاد: ارتفاع زیاد، در ترکیب با تقلای جسمانی می‌تواند ریسک بروز ادم را افزایش دهد. ناخوشی حاد کوهپایه می‌تواند به بروز ادم ریوی ارتفاعات یا ادم مغزی ارتفاعات منجر گردد.
سوختگی و آفتاب سوختگی: پوست نسبت به سوختگی با احتباس آب واکنش نشان می‌دهد. این وضعیت به بروز ادم موضعی منجر می‌شود.
عفونت یا التهاب: هر بافت ملتهب یا عفونی می‌تواند دچار تورم شود. این وضعیت بیش از همه در پوست قابل رویت است.
خونریزی عادت ماهانه یا پیش از قاعدگی: سطح هورمون‌ها در طول چرخۀ عادت ماهانه نوسان پیدا می‌کند. پیش از روزهای منتهی به خونریزی عادت ماهانه سطح پروژسترون پایینتر است و این وضعیت می‌تواند به احتباس مایعات منجر گردد.
قرص پیشگیری از بارداری: هر دارویی که سبب افزایش استروژن شود می‌تواند به احتباس مایعات بینجامد. در مورد زنان رخداد ناشایعی نیست که در ابتدای مصرف قرص بارداری دچار افزایش وزن شوند.
یائسگی: در پیرامون یائسگی، نوسانات هورمونی می‌تواند سبب احتباس مایعات شود. درمان جایگزینی هورمون قادر است تا محرک ایجاد ادم باشد.
بیماری تیروئید: عدم تعادل هورمونی همراه مشکلات تیروئیدی می‌تواند به بروز ادم بینجامد.
عوارض ادم
عدم درمان ادم می‌تواند منجر شود به:
• تورم دردناک، همراه دردی که شدیدتر می‌شود
• خشکی بدن و دشواری راه رفتن
• کشیدگی و خارش پوست
• بروز عفونت در ناحیۀ ورم
• ایجاد زخم بین لایههای بافت
• تضعیف گردش خون
• از دست رفتن خاصیت انعطافپذیری در شریانها، وریدها، و مفاصل
• زخم برداشتن پوست
هر بیماری یا اختلال جدی زیربنایی برای پیشگیری از تبدیل به وضعیت‌های جدیتر نیاز به درمان دارد./
در همین زمینه مطالعه لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت توصیه می‌شود: آنا سارکا یا ورم سراسری بدن - علل، علایم و درمان
Source:
Medical News Today
Everything you need to know about edema
Last updated Mon 21 August 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Graham Rogers, MD
