پریکاردیت یا التهاب غشاء دور قلب - آنچه دانستنش نیاز است

• تیم نیومن، دکتر گرهارد ویتوُرت
• ترجمه هامیک رادیان

پریکاردیت [پریکاردایتیس] التهاب پریکاردیوم است، غشاء کیسه شکلی که قلب را می‎پوشاند. در اغلب موارد این بیماری بدون درمان برطرف می‎شود. در بسیاری موارد نیز علت بروز پریکاردیت ناشناخته است اما پریکاردیت می‎تواند عفونی یا غیر عفونی باشد و شایع‎ترین بیماری پریکاردیوم محسوب می‎شود.

[مطالب این مقاله:]
• پریکاردیت چیست؟
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان

پریکاردیت چیست؟
پریکاردیت التهاب پریکاردیوم است. تورم پریکاردیوم سبب بروز درد تند و تیزی می‏شود زیرا لایه‎های آسیب دیدۀ پریکاردیال به همدیگر سایش پیدا کرده و تحریک ایجاد می‌کنند.
در کل، پریکاردیت به سرعت آغاز می‎شود و زمان زیادی طول نمی‎کشد - این وضعیت زیر عنوان پریکاردیت حاد شناخته می‎شود. اگر پریکاردیت مدت طولانی‎تری ادامه پیدا کند به این وضعیت زیر عنوان پریکاردیت مزمن اشاره می‎شود.
پریکاردیت مزمن خود به دو زیرگروه دیگر دسته‌بندی می‎شود:
• پیوسته یا بدون انقطاع: این نوع پریکاردیت در طول 6 هفته پس از پایان درمان پزشکی برای پریکاردیت حاد بروز می‎کند.
• متناوب: این نوع پس از گذشت 6 هفته از کاهش درمان پزشکی برای پریکاردیت حاد بروز می‎کند.
برخی متخصصان بالینی تقسیم‎بندی پریکاردیت را تا 5 گروه دیگر ادامه می‎دهند، که این دسته‎بندی‎های بعدی به نوع مایعی که در اطراف قلب انباشته می‎شود بستگی دارد.
• سروس: این شامل مایعی کمرنگ، زردنما و شفاف است.
• پورولنت: این گروه بر مبنای شناسایی وجود چرکی به رنگ سفید و زرد شناسایی می‎شود.
• فیبرینوس: این گروه حاوی فیبرین است، یک عامل لخته شدن خون و لکوسیت‎ها که نوعی از گلبول‎های سفید خون به شمار می‎روند.
• کاسیوس: نکروز کاسیوس یک شکل از مرگ سلولی است. بافت آسیب دیده به حالتی شبه پنیری درمی‎آید.
• هموراژیک: این نوع شامل مایعی بر پایۀ خون است.

علایم
علایم پریکاردیت می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• درد تند و تیز در قفسه سینه، گاهی از اوقات در مرکز سینه، و در دیگر مواقع در سمت چپ، که ممکن است در هنگام راست نشستن و خم شدن به سمت جلو کاهش یابد.
• تپش قلب
• تنگی نفس، به ویژه هنگام خوابیدن به پشت
• تب خفیف
• ضعف عمومی بدن
• تورم شکم یا پاها
• سرفه
• احساس درد در ناحیه شانه
علایم پریکاردیت بسیار شبیه به علایم حمله قلبی است. ضروری است که در صورت بروز درد در قفسه سینه فرد به پزشک مراجعه کند. دکتر می‎تواند علل کمتر جدی را از تشخیص خارج کند و در مورد علت بروز پریکاردیت تحقیق نماید.

عوارض
اگر پریکاردیت درمان نشود، می‌‏تواند تشدید یابد و به اختلالی جدی‎تر تبدیل شود.
عوارض پریکاردیت شامل موارد زیر است:
• تامپوناد قلبی: اگر مایع زیادی در پریکاردیوم جمع شود این وضعیت می‎تواند فشار زیادی بر قلب وارد کند و مانع از پر شدن آن با خون گردد. وضعیت اخیر ممکن است در صورت عدم درمان به بروز افت کشنده در فشار خون منجر شود.
• پریکاردیت انقباضی: این نوعی پیامد ضمنی پریکاردیت است. پریکاردیت انقباضی شامل سفتی و جراحت پایدار پریکاردیوم است. این باعث سفت شدن بافت‎ها و ایجاد محدودیت در کارکرد کامل قلب می‎شود، که به طور بالقوه به تورم پا و ساق پا و تنگی نفس منجر می‎گردد.

علل
غشاء پریکاردیال یا پریکاردیوم، شامل دو لایه است که با مقدار اندکی مایع از هم جدا شده‎اند. وجود این مایع باعث نرم و راحت شدن حرکت میان دو غشاء مورد اشاره می‎شود.
اگر پریکاردیوم عفونی یا ملتهب شود، دو لایۀ مزبور با همدیگر در تماس قرار می‎گیرند و این وضعیت بین آنها سایش یا اصطکاک ایجاد می‎کند.
در بسیاری از موارد، علت اولیۀ بروز پریکاردیت را نمی‎توان مشخص کرد. بنابراین آن را زیر عنوان پریکاردیت با علت ناشناخته یا ایدیوپاتیک شناسایی می‎کنند. گمان می‎رود که بسیاری از موارد پریکاردیت ناشی از عفونت‌های غیر قابل کشف ویروسی است.
ویروس‎های فهرست زیر با پریکاردیت حاد مرتبط دانسته می‎شوند:
• انتروویروس‎ها، شامل ویروس‎های سرماخوردگی و مننژیت ویروسی
• ویروس HIV
• تب گلاندولر
• هرپس سیمپلکس
• سیتومگالوویروس
• ادنوویروس‎ها شامل پنومونی و برونشیت
• آنفولانزا
• هپاتیت C
پریکاردیت اغلب اوقات کمی پس از یک حمله قلبی بزرگ از راه می‎رسد. گمان می‎رود که این موضوع ناشی از تحریک عضلات زیربنایی قلب باشد. مشابهاً، امکان بروز پریکاردیت پس از انجام عمل جراحی قلب وجود دارد.
گاهی از اوقات، پریکاردیت هفته‌ها پس از حمله قلبی یا جراحی قلب بروز می‎کند. این وضعیت زیر عنوان سندرم درسلر شناخته می‎شود. در این مورد علت بروز پریکاردیت احتمالاً وجود نوعی مشکل خودایمنی است.
پژوهشگران بر این باورند که بافت مردۀ قلب وارد سیستم خون شده و در نقش یک آنتی‎ژن ظاهر می‎شود، که نقش محرک ایمنی را بازی می‎کند. بدن به خطا در مقابل بافت‎های قلب و پریکاردیوم واکنش نشان می‎دهد.
دیگر علل پریکاردیت شامل موارد زیر است:
• اختلالات التهابی سیستمیک شامل ارتریت روماتوئید یا لوپوس
• تروما
• نارسایی کلیوی
• انگل
• رادیوتراپی
• قارچ‎ها، مثل هیستوپلاسموز و کاندیدا
• اختلالات زیربنایی مثل ایدز، سرطان، و سل
• کم‎کاری تیروئید
• برخی داروها شامل پنی‎سیلین، وارفارین و فنی‎توئین

تشخیص
مقدمتاً دکتر به صداهای قفسه سینه بیمار گوش می‎دهد. وقتی لایه‎های پریکاردیال دچار سایش می‎شوند، می‎توانند صدای مشخصی ایجاد کنند.
تست‎های تکمیلی انجام می‎شود تا مشخص گردد که آیا حمله‎ای قلبی در کار بوده، یا مایع در کیسه پریکاردیال جمع شده است یا هیچ نشانه‎ای از بروز التهاب وجود دارد یا خیر.
استفاده از تست‎های تشخیصی زیر ممکن است در دستور کار قرار گیرد:
• عکسبرداری اشعه ایکس قفسه سینه: این عکسبرداری اندازۀ قلب را مشخص می‎کند، که نشان خواهد داد آیا قلب بر اثر تجمع مایع بزرگ شده است یا خیر.
• CT اسکن: این تست در مقایسه با اشعه ایکس استاندارد تصویر دقیق‎تری از قلب ارائه می‎دهد و می‎تواند باعث شود تا دیگر مشکلات احتمالی مثل لخته شدن خون در ریه و پارگی‎های آئورت از تشخیص خارج شود.
• MRI برای قلب: این تست از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی استفاده می‎کند، و تصویری دقیق از پهنۀ دیواره‎های قلب به دست می‎دهد.
• اکوکاردیوگرام: این تست با استفاده از امواج صوتی تصویری دقیق از قلب ایجاد می‎کند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG): پچ‎ها و سیم‎های مخصوصی به قفسۀ سینه متصل می‎شوند تا فعالیت الکتریکی اندازه‎گیری شود.

درمان
روش درمان پریکاردیت بر مبنای شدت آن و علل زیربنایی بیماری مشخص می‎شود. در موارد خفیف‎تر، ممکن است هیچ راهکار درمانی مگر انتظار در نظر گرفته نشود زیرا این بیماری به طور معمول بدون هر درمانی پس از گذشت دورۀ خود برطرف می‎شود.
در صورتی که به درمان نیاز باشد، خط مقدم درمان استفاده از دارو خواهد بود.

دارو
گزینه‏‌های درمان بر پایۀ دارو شامل موارد زیر است:
• داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای: داروهای غیر نسخه‌ای مثل آسپیرین یا ایبوپروفن می‎توانند به مقدار زیادی درد و التهاب ناشی از پریکاردیت را کاهش دهند. در صورت لزوم امکان استفاده از داروهای ضد درد قوی‎تر و نسخه‎ای وجود دارد.
• کولچیسین (کولکریس): اگر پریکاردیت مشخصاً دردناک یا برگشت کننده باشد، امکان تجویز کولچیسین مطرح خواهد بود. این دارو که دارای اثرات ضد التهابی است می‎تواند طول مدت و شدت برگشت علایم را به حداقل برساند. به هر جهت، به بسیاری از مردم در صورت ابتلاء به بیماری کبد یا کلیه توصیه می‎شود که از مصرف داروی مزبور خودداری کنند. عوارض جانبی این دارو شامل درد شکم، استفراغ و اسهال است.
• کورتیکوستروئیدها: اگر دو گزینۀ درمانی مورد اشاره کارآیی نداشته باشند امکان استفاده از کورتیکوستروئیدها مطرح می‎شود. اگر داروهای استروئیدی در طول اولین حملۀ پریکاردیت تجویز شوند، فرد دچار پریکاردیت بیشتر محتمل است که دچار برگشت یا عود بیماری شود. به همین دلیل کورتیکوستروئیدها در خط آخر درمان در این مورد قرار دارند. عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها شامل افزایش وزن، نوسانات خلقی، و افزایش تعریق است.

دیگر اقدامات پزشکی
اگر داروها مؤثر واقع نشوند، گزینه‎های جراحی شامل موارد زیر است:
• پریکاردیوسنتز: یک لولۀ باریک وارد حفره پریکاردیال می‎شود تا مایع اضافی از طریق آن تخلیه گردد. این لوله ممکن است به مدت چند روز در بدن باقی بماند.
• پریکاردیکتومی: اگر پریکاردیوم به طور مشخص سفت و سبب ایجاد فشار اضافی بر قلب شده باشد، احتمال برداشتن کل آن از طریق جراحی وجود دارد. این اقدام به عنوان گزینۀ آخر مطرح است زیرا ریسک اندکی در مورد مرگ بیمار پس از این عمل وجود دارد.
فرآیند شفا ممکن است به چند روز تا چند ماه زمان نیاز داشته باشد. به هر جهت، اکثر مردم به طور کامل بهبود پیدا می‎کنند./

Source:
Everything you need to know about pericarditis
Last updated Thu 25 January 2018
By Tim Newman
Reviewed by Gerhard Whitworth, RN