دوار سر یا دوران سر (ورتیگو) چیست و چه چیز باعث آن می‎شود؟

• دکتر نانسی چوی، لیندا کراوس
• ترجمه هستی فراست‌فر

دوار سر (ورتیگو، دوران سر) یکی از شایع‌ترین شکایات در پزشکی است. دوار سر احساس حرکت کردن در هنگامی است که فرد در حال حرکت نیست. و نیز شبیه به این است که چیزهای دور و بر فرد در حال حرکت و چرخشند حال آنکه آنها در چنین وضعیتی نیستند. دوار سر ممکن است به روشی مشابه بیماری حرکت احساس شود. مردم دچار دوار سر عموماً این حس را به عنوان "احساس سرگیجه" یا احساس چرخش اتاق به دور خود توصیف می‌کنند. دوار سر با سبکی سر یکی نیست.
شایع‌ترین علل دوار سر شامل دوار سر وضعیتی پاروکسیسمال خوش‌خیم (BPPV)، بیماری مانیه و دوار سر با آغاز حاد است.
درمان دوار سر به علت بروز آن بستگی دارد. درمان‎های عامه‌پسند شامل برخی مانورهای فیزیکی و در صورت لزوم مصرف داروهایی به نام عامل‌های بلوک کننده عصب وستیبولار است.
دورنمای بیماری همراه دوار سر (VAD) به علت آن بستگی دارد. حملات دوار سر با با آغاز حاد عموماً کمتر از 24 تا 48 ساعت ادامه پیدا می‌کند. بیماری مانیه علاج ندارد اما راه‌هایی برای مدیریت علایم این بیماری در دست است.

علل بیماری همراه دوار سر
دو دسته ورتیگو وجود دارد.
دوار سر محیطی به عنوان نتیجه یا عوارض مشکلی در گوش داخلی یا عصب وستیبولار بروز می‌کند. عصب وستیبولار گوش داخلی را به مغز متصل می‎نماید.
دوار سر مرکزی هنگامی بروز می‎کند که مشکلی در مغز و مشخصاً در سربلوم وجود دارد. سربلوم بخش پسین مغز است که هماهنگی حرکات و تعادل را کنترل می‌کند.

علل دوار سر محیطی
در حدود 93 درصد کل موارد دوار سر شامل دوار سر محیطی است که بر اثر یکی از عوامل زیر ایجاد می‌شود:
• دوار سر وضعیتی پاروکسیسمال خوش‌خیم (BPPV). این نوع دوار سر بر اثر تغییرات خاصی در حالت قرارگیری سر ایجاد می‌شود. علت آن غوطه‌ور شدن کریستال‌های کلسیم در کانال‌های نیم‎دایره‌ای گوش است.
• بیماری مانیه. این بیماری نوعی اختلال گوش داخلی است که به تعادل و شنوایی لطمه می‎زند.
• وستیبولاپاتی محیطی حاد (APV). این نوعی اختلال گوش داخلی است که سبب آغاز ناگهانی دوار سر می‌شود.
در موارد نادر دوار سر محیطی بر اثر موارد زیر ایجاد می‌گردد:
• فیستول پیش‌لنفاوی که وجود ارتباط غیر نرمال بین گوش میانی و گوش داخلی است.
• فرسایش کوله‌استیتوما یا فرسایشی که بر اثر وجود یک کیست در گوش داخلی ایجاد می‎شود.
• اتواسکلروسیس، که رشد غیر نرمال استخوان در گوش میانی است.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

سبکی سر - علل، مداوای خانگی، درمان پزشکی

علل دوار سر مرکزی
علل بروز این نوع دوار سر شامل موارد زیر است:
• استروک
• وجود توموری در سربلوم
• میگرن
• مالتیپل اسکلروزیس (MS)

علایم بیماری همراه دوار سر
دوار سر شبیه به بیماری حرکت یا شبیه دور چرخیدن اتاق به نظر می‎رسد.
علایم بیماری همراه سرگیجه شامل موارد زیر است:
• تهوع
• استفراغ
• سردرد
• سکندری رفتن در هنگام حرکت

تشخیص بیماری همراه دوار سر
تشخیص بیماری همراه دوار سر به موارد زیر بستگی دارد:
• فرد دچار دوار سر واقعی است
• علت، مرکزی یا محیطی است
• عوارض تهدید کننده زندگی مطرح هستند
پزشکان می‌توانند سرگیجه را با طرح یک سؤال ساده از ورتیگو (دوار سر) متمایز کنند: "آیا "دنیا" دارد دورت می‎چرخد، یا تو دچار سبکی سر شده‎ای؟"
اگر به نظر فرد "دنیا" در حال چرخیدن باشد، وی مبتلاء به دوار سر واقعی است.

آزمایش‌ها
تست‎های مورد استفاده برای تعیین نوع دوار سر شامل موارد زیر است:
• تست حرکت سریع سر. فرد به بینی معاینه کننده نگاه می‌کند، و وی یک حرکت سریع سر به پهلو انجام داده و به بررسی حرکت صحیح چشم می‌پردازد.
• تست رامبرگ. فرد با پاهای به هم چسبیده و چشم‌های باز سر پا می‎ایستد، سپس چشم‌ها را می‌بندد و سعی می‌کند تا تعادل خود را حفظ کند.
• تست فوکودا - یونتربرگر. از فرد خواسته می‌شود تا با چشم‌های بسته بدون انحراف به چپ و راست قدم‌رو برود.
• تست دیکس - هالپایک. در حالت درازکش بر روی میز معاینه، فرد به سرعت از حالت نشسته به وضعیت طاقباز درمی‌آید در شرایطی که سر وی کمی به چپ یا کمی به راست منحرف شده است. پزشک به حرکات چشم فرد دقیق می‌شود تا متوجه چیزهای بیشتری در مورد دوار سر شود.
تست‌های تصویربرداری در مورد بیماری همراه دوار سر شامل موارد زیر است:
• CT اسکن
• MRI

نشانه‌های هشدار دهنده بیماری همراه دوار سر
نشانه‌های هشدار دهنده در مورد عوارض جدی شامل موارد زیر است:
• دوار سر ناگهانی که تحت تأثیر تغییر وضعیت ناگهانی بروز نمی‌کند
• دوار سر به همراه نشانه‌های مربوط به مغز و اعصاب مثل فقدان شدید هماهنگی عضلانی یا بروز ضعفی تازه
• دوار سر همراه ناشنوایی و داشتن تاریخچه بیماری مانیه

در این زمینه بیشتر بخوانیم:

سرگیجه

درمان بیماری همراه دوار سر
درمان دوار سر به علت بستگی دارد. عامل‌های بلوک کننده عصب وستیبولار پرمصرف‌ترین داروهای مورد استفاده در این مورد محسوب می‌شوند.
عامل‌های بلوک کردن وستیبولار عبارتند از:
• آنتی‌هیستامین‎ها (پرومتازین، بتاهیستین)
• بنزودیازپین‎ها (دیازپام، لورازپام)
• آنتی‎امتیک‎ها (پروکلورپرازین، متوکلوپرامید)
درمان‌های مربوط به علل خاص دوار سر شامل موارد زیر است:
• حمله دوار سر حاد. استراحت در بستر، VBAs، داروهای آنتی‌امتیک
• BPPV. مانور تغییر وضعیت مجدد ایپلی، حرکتی خاص که کریستال‌های کلسیم را شل کرده و آنها را از کانال گوش خارج می‌کند
• وستیبولوپاتی محیطی حاد. استراحت در بستر، VBAs
• بیماری مانیه. استراحت در بستر، داروهای آنتی‎امتیک، داروهای دیورتیک، و VBAs

ریسک فاکتورهای بیماری همراه دوار سر
عوامل افزایش دهنده ریسک بیماری همراه دوار سر شامل موارد زیر است:
• بیماری‎های قلبی عروقی به ویژه در کهنسالان
• عفونت گوش که اخیراً بروز کرده، باعث بروز عدم تعادل در گوش داخلی شده باشد
• داشتن تاریخچه ضربه به سر
• مصرف داروهایی مثل داروهای ضد افسردگی و ضد سایکوز (داروهای ضد روان‌پریشی)

دورنما در بیماری همراه دوار سر
دورنما برای بیماری همراه دوار سر به علت آن بستگی دارد. نوع حاد بیماری معمولاً کمتر از 24 تا 48 ساعت طول می‎کشد. بیماری مانیه قابل علاج نیست، اما علایم مربوط به آن را می‌توان مدیریت کرد. برای دسترسی به بهترین رویکرد کنترل علایم باید با پزشک مشورت شود./

Source:
Healthline
What Causes Vertigo?
Medically reviewed by Nancy Choi, MD
on August 17, 2017 —
Written by Lydia Krause