سرگیجه - آنچه دانستنش نیاز است

بخش‌های متعددی از بدن شامل چشـم‌ها، مغز، گوش داخلی و عصب‎های پا و ستون فقرات برای حفظ تعادل در انسان با یکدیگر کار می‎کنند. وقتی یک قسمت از این سیستم عمل نکند، شخص ممکن است دچار سرگیجه شود. سرگیجه ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلی جدی بوده و اگر باعث سقوط یا افتادن شود می‎تواند خطرناک باشد.
پزشکان در این مورد به بررسی تمامی علایم و سلامت کلی فرد می‎پردازند تا بتوانند مشکل را تشخیص داده و چگونگی درمان آن را مشخص سازند.

[آنچه می‌خوانیم:]
• آیا علت ورتیگو است؟
• آیا علت عفونت است؟
• آیا علت بیماری مانیه است؟
• آیا مشکل از گردش خون است؟
• آیا مشکل از دارو است؟
• آیا مشکل از کم‎آبی بدن است؟
• آیا مشکل از اُفت قند خون است؟
• آیا مشکل چیز دیگری است؟

مردم در صورتی که سرگیجه در آنان با غش کردن یا سقوط، همراه بوده یا نتوانند راه بروند یا دچار هر یک از موارد فهرست زیر باشند باید به پزشک مراجعه کنند:
• درد قفسه سینه
• سردردهای شدید یا متفاوت از سردردهای معمول
• آسیب دیدگی سر
• تب بالا
• بی‎نظمی ضربان قلب
• تشنج
• تنگی نفس
• گرفتگی گردن
• تغییرات ناگهانی در تکلم، بینایی یا شنوایی
• استفراغ
• ضعف یا بی‎حسی صورت
• ضعف در پاها یا دست‎ها

آیا این ورتیگو است؟
آیا دچار حس دوران سر یا گردش محیط به دور خود شده‎اید؟ این نشانه کلاسیکی برای نوع مشخصی از سرگیجه به نام ورتیگو است. ورتیگو چیزی بیش از احساس ساده دوار سر است و معمولاً هنگامی که فرد سر خود را تکان می‎دهد تشدید می‎شود. این وضعیت نشان دهنده وجود مشکلی در گوش داخلی یا قسمتی از ساقه مغز است که مسؤولیت حفظ تعادل را بر عهده دارد. شایع‎ترین نوع ورتیگو به نام BPPV یا ورتیگوی وضعیتی پاروکسیسمال خوش‌خیم شناخته می‎شود.
گوش داخلی سیستم پیچیده‎ای از مجراهای پر شده با مایع است. این سیستم به مغز این امکان را می‎دهد که بداند سر چگونه حرکت می‌کند. در صورت ابتلاء به BPPV، ذرات کوچکی از کلسیم در بخش‌هایی از گوش داخلی جدا شده و وارد بخش‌هایی می‎شوند که به آنها تعلق ندارند. در نتیجه سیستم گوش داخلی آن طور که باید عمل نمی‌کند و پیام‌های خطا برای مغز ارسال می‎کند.
این اتفاق اغلب بر اثر فرآیند طبیعی شکسته شدن سلول‎ها است که بر اثر پیری رخ می‎دهد. آسیب دیدگی سر نیز می‎تواند باعث ایجاد این مشکل شود.
فرد آن را مختصراً وقتی که سرش را کج کرده یا چرخش می‌دهد و به ویژه هنگامی که در بستر خواب غلت می‎زند یا می‌نشیند، احساس می‎کند. BPPV مشکلی جدی نیست و معمولاً خود به خود برطرف می‎شود. در غیر این صورت یا در صورتی که فرد مایل به درمان آن باشد، می‎توان این کار را از طریق ورزش‌های مخصوص برای سر ("ورزش‎های تجدید وضعیت اجزاء") به نام مانور ایپلی، که برای برگرداندن ذرات ریز کلسیم مزبور به سر جای خود انجام می‎شوند، درمان کرد. اکثر مردم پس از یک تا سه جلسه درمان بهبود می‎یابند.
علل دیگری برای ورتیگو هم در درون و هم در بیرون مغز وجود دارد. شخص ممکن است دچار بیماری مانیه، لابیرینیتیس (لابیرینیت)، توموری به نام نوروما اکوستیک یا عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی آنتی‎بیوتیک‌ها باشد. در مغز، علت آن می‎تواند میگرن وستیبولار، مالتیپل اسکلروزیس (MS)، ناهنجاری‌ ساختارهای مغز یا استروک ناشی از فقدان جریان خون یا خونریزی (هموراژ) سربلوم باشد.

آیا علت عفونت است؟
التهاب عصب‎ها در گوش‎ها نیز می‎توانند باعث ایجاد ورتیگو شود. این اختلال زیر عنوان نوریت وستیبولار یا لابیرینیت شناخته می‎شود و علت آن وجود یک عفونت است. به طور معمول در این وضعیت یک ویروس مقصر است. باکتری‎ها نیز از طریق عفونت گوش میانی یا مننژیت نیز می‎توانند راه خود را به داخل گوش داخلی باز کنند.
در این مورد سرگیجه به طور معمول به صورت ناگهانی شروع می‎شود. گوش‌ها ممکن است زنگ بزنند و شنوایی با دشواری مواجه شود. در عین حال امکان آن هست که شخص دچار حالت تهوع شود و تب و درد گوش داشته باشد. علایم ممکن است تا چند هفته ادامه پیدا کنند.
اگر اختلال مورد بحث بر اثر یک ویروس ایجاد گردد و نتوان آن را با آنتی‌بیوتیک درمان کرد، داروهایی برای تخفیف علایم تا زمان برطرف شدن دوره عفونت در دسترس است.

آیا علت بیماری مانیه است؟
این اختلال در موارد دوره‎های شدید ورتیگو از راه می‎رسد و می‏تواند برای ساعاتی ادامه یابد. بیمار ممکن است در گوش‌های خود دچار احساس پر بودن یا فشار گردد. دیگر علایم این بیماری شامل زنگ زدن گوش (تینیتیس)، کاهش شنوایی، تهوع، و اضطراب است. فرد ممکن است پس از پایان حمله بیماری دچار حالت تخلیه نیرو شود.
مردم دچار بیماری مانیه دارای مقدار مایع بیش از حد زیاد در گوش داخلی خود هستند. پزشکان علت این وضعیت را نمی‎دانند و هیچ علاجی برای آن وجود ندارد. این اختلال به طور معمول با تغییر رژیم غذایی (رژیم غذایی کم نمک) درمان می‎شود و داروهایی برای کنترل سرگیجه در دسترس است.

آیا مشکل از گردش خون است؟
سرگیجه ممکن است بر اثر وجود مشکلی در جریان خون ایجاد شود. مغز انسان به جریان پایداری از خون غنی از اکسیژن نیاز دارد. از سوی دیگر، فرد ممکن است دچار حالت سبکی سر و حتی غش کردن شود.
برخی علل کاهش جریان خون به مغز شامل وجود لخته خون، انسداد یا گرفتگی شریان‎ها، نارسایی قلبی و بی‎نظمی ضربان قلب (آریتمی) است. در مورد بسیاری از مردم برخاستن ناگهانی می‎تواند باعث افت شدید فشار خون شود.
در صورتی که کسی در کنار سرگیجه دچار غش کردن یا از دست دادن حالت هشیاری شود باید بلافاصله مورد مراقبت پزشکی قرار گیرد.

آیا مشکل از دارو است؟
در بسیاری از داروها سرگیجه به عنوان یکی از عوارض جانبی لحاظ می‎شود. در صورت مصرف داروهای زیر مردم باید با پزشک مشورت کنند:
• آنتی‎بیوتیک، شامل جنتامایسین و استرپتومایسین
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد تشنج
• داروهای فشار خون
• داروهای آرام‌بخش

آیا مشکل از کم‎آبی بدن است؟
بسیاری از مردم برای جبران آبی که از طریق تعریق، تنفس و ادرار کردن در طول روز از دست می‎دهند مایعات کافی نمی‎نوشند. این مشکل به ویژه در مورد افراد سالمند و مبتلایان به دیابت مطرح است.
وقتی کسی دچار مشکل کم‎آبی بدن به شکل شدید شده باشد، فشار خون وی ممکن است افت کند، مغز نتواند به اکسیژن کافی دسترسی یابد و شخص دچار سرگیجه شود. دیگر علایم دهیدراسیون شامل تشنگی، خستگی و تیره رنگ شدن ادرار است.
برای کمک به رفع دهیدراسیون مردم باید آب کافی یا آب میوه رقیق بنوشند و مقدار قهوه، چای و سودای مصرفی خود را محدود کنند.

آیا مشکل از اُفت قند خون است؟
مردم دچار دیابت نیاز دارند تا مقدار قند (گلوکز) خون آنها به طور مرتب بررسی شود. در صورت افت شدید قند خون فرد ممکن است دچار سرگیجه گردد. این وضعیت در عین حال به گرسنگی، لرز، تعریق و گیجی منجر می‎شود. برخی از مردم فاقد ابتلاء به دیابت نیز دچار مشکلات مربوط به افت قند خون هستند، اما این مورد نادری است.
یک راه حل سریع در این مورد خوردن چیزی دارای قند مثل آب میوه یا یک آب نبات شیرین است.

آیا مشکل چیز دیگری است؟
سرگیجه می‎تواند نشانه‎ای از وجود بسیاری از ناخوشی‌ها شامل موارد زیر باشد:
• میگرن، حتی اگر فرد دردی احساس نکند
• استرس یا اضطراب
• مشکلات سیستم عصبی مثل نوروپاتی محیطی و مالتیپل اسکلروزیس
• وجود تومور در مغز یا گوش داخلی
شخص ممکن است در هر یک از این اختلالات در کنار سرگیجه دچار علایم دیگری شود. اگر سرگیجه در کسی برطرف نشود یا بر توانایی عملکردی وی تأثیر منفی بگذارد باید برای یافتن علت و درمان مشکل به پزشک مراجعه نماید./

• دکتر لیسا برنستین
• ترجمه هستی فراست‌فر

Source:
Why Am I Dizzy?
WebMD Medical Reference
Reviewed by Lisa Bernstein, MD
on August 1, 2018