صرع در کودکان - انواع، علایم، تشخیص و درمان

• صرع و کودکان
• انواع و علایم صرع
• چگونه تشنج را شناسایی کنیم
• علل و محرک‌های صرع
• تشخیص صرع
• درمان صرع
• دورنما

صرع در کودکان نسبتاً شایع است. بسیاری از کودکان پیش از رسیدن به سال‌های نوجوانی بر صرع غلبه می‌کنند، و اگر این اتفاق رخ ندهد درمان به طور معمول اطمینان در مورد ادامه یک زندگی پربار و سالم را ایجاد می‌کند.

صرع و کودکان
صرع باعث تشنج‌هایی می‌شود که در مغز آغاز می‌گردند. صرع یک اختلال نورولوژیک است که تقریباً مبتلابه 3 میلیون نفر از مردم ایالات متحد آمریکا است، که از این تعداد 470.000 نفر از آنان در سنین زیر 17سال قرار دارند. اغلب اوقات بزرگسالان مبتلاء به صرع برای نخستین بار در دوره کودکی یا نوجوانی دچار تشنج می‌شوند.
"بنیاد صرع" تخمین می‌زند که دو-سوم کودکان مبتلاء به صرع تا زمان رسیدن به دوره نوجوانی بر این بیماری غلبه می‌کنند. در اغلب این کودکان تشنج از بین می‌رود و در صورت برخورداری از سیستم مراقبت سازمان یافته از بروز عوارض جانبی پیشگیری خواهد شد.
پزشک زمانی کودک را مبتلاء به صرع تشخیص می‌دهد که وی دچار یک مورد یا بیشتر تشنج بوده باشد که مسبب آن اختلال یا بیماری دیگری نباشد. احتمال بروز موارد تشنج در طول نخستین سال زندگی کودک بیشتر است.
صرع هر کودکی را به شکلی متفاوت تحت تأثیر قرار می‌دهد، و این به سن کودک، نوع تشنج مبتلابه وی، چگونگی پاسخ‌دهی کودکی به درمان، و دیگر اختلالات احتمالی در سلامت کودک بستگی دارد.
در برخی موارد، داروها به سادگی می‌توانند تشنج را کنترل نمایند حال آنکه دیگر کودکان ممکن است چالش‌های مادام‌العمر با تشنج را تجربه کنند.

انواع و علایم صرع
انواع مختلفی از تشنج‌های صرعی و سندرم‌های مختلف صرعی وجود دارد.
دو نوع اصلی تشنج شامل تشنج کانونی و تشنج منتشر می‌شود.

تشنج کانونی
تشنج کانونی که زیر عنوان تشنج محدود نیز شناخته می‌شود، فقط یک طرف سر را درگیر می‌کند. پیش از تشنج کانونی، کودک دچار یک تجلی می‌شود که پیامی در مورد در پیش بودن تشنج است. تجلی آغاز تشنج محسوب می‌شود.
تجلی‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• بروز تغییراتی در شنوایی، بینایی یا بویایی
• احساسات غیر معمول مثل ترس، حالت خلسه، یا حس دژا وو (آشناپنداری)
تشنج‌های کانونی آگاهانه فقط یک نقطه یا یک طرف مغز را درگیر می‌کنند. این تشنج‌ها معمولاً گروه عضلانی خاصی مثل انگشتان یا پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث ایجاد حالت عدم هشیاری در بیمار نمی‌شوند.
شخص دچار تشنج کانونی آگاهانه ممکن است حالت "سنگواره" به خود بگیرد و از پاسخ دادن ناتوان باشد اما به طور معمول صداها را می‌شود و از آنچه در پیرامون وی می‌گذرد باخبر است. دیگر علایم شامل تهوع، رنگ‌پریدگی پوست، و تعریق می‌شود.
تشنج کانونی با ایجاد اختلال در آگاهی به طور معمول باعث فقدان هشیاری یا آگاهی از وضعیت پیرامون می‌شود. علایم شامل گریستن، خندیدن، خیره ماندن و ایجاد صدای ملچ و ملوچ با لب‌ها است.

تشنج فراگیر (جنرالیزه)
تشنج فراگیر هر دو سمت مغز را درگیر می‌کند و به طور معمول باعث ایجاد حالت ناهشیاری می‌شود. کودکان به طور معمول پس از تشنج دچار خواب‌آلودگی و خستگی می‌شوند. این تأثیر اخیر وضعیت پُستیکتال نامیده می‌شود.
بر مبنای اعلام "بنیاد صرع" انواع تشنج فراگیر شامل موارد زیر است:
• تشنج غایب، که تشنج پتی مال نیز نامیده می‌شود، باعث ایجاد عدم هشیاری مختصری می‌شود. کودک ممکن است در حالت خیره باقی بماند، به سرعت پلک پلک بزند، یا دچار پرش‌ها و جهش‌های عضلات صورت شود. این نوع تشنج‌ها بیشترین شیوع را در فاصله بین 4 تا 14 سالگی دارند و معمولاً کمتر از 10 ثانیه ادامه پیدا می‌کنند. کودکان مبتلاء به تشنج غایب به طور معمول دچار وضعیت پستیکتال نمی‌شوند.
• تشنج اتونیک. در طول تشنج اتونیک، کودک دچار نوعی فقدان تون عضله می‌شود که به طور ناگهانی از راه می‌رسد. کودک ممکن است به زمین بیفتد یا حالت لمس پیدا کرده و از پاسخ دادن ناتوان باشد. این نوع تشنج معمولاً کمتر از 15 ثانیه ادامه پیدا می‌کند. این تشنج‌ها در عین حال به نام تشنج افت نیز شناخته می‌شوند.
• تشنج تونیک – کلونیک منتشر (GTC). تشنج تونیک - کلونیک منتشر یا تشنج گران مال دارای مراحلی است. بدن و اندام‌های کودک ابتدا منقبض می‌شوند، سپس حالت شق و رق به خود می‌گیرند و در مرحله بعد به لرزه درمی‌آیند. عضلات در مرحله بعد منقبض و شل می‌شوند. مرحله نهایی دوره پستیکتال است که در آن کودک دچار خستگی و حالت سردرگمی می‌شود. تشنج تونیک - کلونیک معمولاً در دوره کودکی شروع می‌شود و بین 1 تا 3 دقیقه ادامه پیدا می‌کند.
• تشنج میوکلونیک. این نوع تشنج سبب ایجاد حالت پرش ناگهانی در عضلات می‌شود. تشنج‌های میوکلونیک معمولاً 1 یا 2 ثانیه ادامه می‌یابند و بسیاری از آنها ممکن است زمان کمتری داشته باشند. مردم دچار تشنج میوکلونیک خفیف هشیاری خود را از دست نمی‌دهند.

سندرم صرع دوران کودکی
اگر کودکی دچار نشانه‌ها و علایم خاصی باشد پزشک ممکن است در مورد وی ابتلاء به سندرم صرع دوران کودکی را تشخیص دهد.
برای رسیدن به تشخیص دکتر موارد زیر را لحاظ خواهد کرد:
• نوع تشنج
• سن آغاز تشنج
• یافته‌های به دست آمده از الکتروانسفالوگرام (EEG) که فعالیت مغز را بررسی می‌کند
انواع مختلف سندرم‌های صرع به قرار زیرند:

صرع دوران کودکی رولاندیک خوش‌خیم
این سندرم ممکن است در سنین 3 تا 10 سالگی بروز کند. نوع مزبور مبتلابه 15 درصد کودکان مبتلاء به صرع است. کودکان ممکن است شب‌ها دچار تشنج کانونی شوند که به GTC پیشرفت می‌کند.
در موارد نادر کودک ممکن است در طول بیداری دچار تشنج شود و این تشنج معمولاً شامل پیچ و تاب خوردن صورت و زبان است. این امکان وجود دارد که تشنج تا 16 سالگی متوقف شود.

صرع دوران کودکی غایب
این نوع صرع که مبتلابه حدود 12 درصد مبتلایان زیر 16 سال است، در سنین بین 4 تا 10 سالگی آغاز می‌شود. تشنج در میان 90 درصد کودکان دچار صرع نوع مزبور تا سن 12 سالگی از بین می‌رود.
از آنجا که تشنج غایب بسیار مختصر است والدین و مراقبان کودک ممکن است متوجه ابتلاء کودک به آن نشوند.

اسپاسم‌های نوزادان
اسپاسم‌های نوزادان که سندرم غربی نیز نامیده می‌شود، به طور معمول پیش از یک سالگی در کودک شکل می‌گیرد. این سندرم باعث ایجاد اسپاسم‌ها یا پرش مختصر در اعضاء یک یا دو قسمت از بدن می‌شود. اسپاسم‌ها به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌گردند.
اسپاسم‌های نوزادان می‌توانند کودکانی را که دارای سابقه صدمات مغزی بوده‌اند درگیر کنند، و بسیاری از کودکان مبتلاء به این سندرم دچار مشکلات یادگیری یا مسائل رفتاری می‌شوند. این گروه از بچه‌ها همچنین ممکن است دچار سندرم صرع دیگری به نام سندرم لنو-گاستو شوند.

صرع میوکلونیک نوجوانی
صرع میوکلونیک نوجوانی که در سنین 12 تا 18 سالگی شروع می‌شود باعث ایجاد انواع مختلفی از تشنج شامل تشنج‌های میوکلونیک، تشنج‌های تونیک - کلونیک، و تشنج‌های غایب می‌شود.
نورهای برق زننده می‌توانند محرک بروز این نوع تشنج‌ها باشند یا این احتمال وجود دارد که آنها زمانی کوتاه پس از برخاستن از خواب بروز کنند.
میوکلونیک نوجوانی شایع‌ترین سندرم صرع فراگیر است. این نوع اغلب به دوران بزرگسالی انتقال می‌یابد، اما از شدت آن کاسته می‌شود، و دارو می‌تواند تشنج‌ها را تا 90درصد موارد کنترل کند.

سندرم لانداو - کلفنر
این سندرم که به نام LKS نیز نامیده می‌شود یک اختلال نادر دوران کودکی است که به طور معمول در سنین 3 تا 7 سالگی شروع می‌شود. سندرم لانداو - کلفنر
باعث ایجاد مشکلاتی در درک زبان و بیان شفاهی می‌گردد. کودکان دچار این نوع بیماری در عین حال از مشکلات رفتاری رنج می‌برند.
تقریباً 70 درصد کودکان مبتلاء به سندرم لانداو - کلفنر دچار تشنج‌های آشکار و معمولاً از نوع کانونی هستند.

سندرم لنوکس - گاستو
آغاز متعارف سندرم لنوکس - گاستو مربوط به سنین 3 تا 5 سالگی است، اگرچه برخی افراد تا دوره نوجوانی دچار آن نمی‌شوند. سندرم مزبور می‌تواند باعث بروز چند نوع مختلف تشنج شود. بسیاری از کودکان همچنین از مشکلات یادگیری و رفتاری رنج می‌برند.
درمان این سندرم ممکن است چالش‌برانگیز باشد، و تشنج‌ها اغلب در دوران بزرگسالی ادامه می‌یابند.

صرع لوب تمپورال
"بنیاد صرع" می‌گوید صرع لوب تمپورال شایع‌ترین شکل صرع کانونی است و از هر 10 فرد دچار صرع کانونی 6 نفر به این نوع مبتلاء هستند.
علایم نوع مربور معمولاً در سنین 10 تا 20 سالگی بروز می‌کنند اما امکان ایجاد آنها در هر زمانی وجود دارد.

چگونه تشنج را شناسایی کنیم
صرع هر کودکی را به شکلی متفاوت درگیر می‌کند. شناسایی تشنج به ویژه در کودکان بسیار خردسال یا کودکانی که نمی‌توانند دیگران را در جریان آنچه بر آنان می‌گذرد قرار دهند، ممکن است با چالش توأم باشد.
شناسایی تشنج به عوامل متعدد شامل سن کودک و نوع صرع مبتلابه وی بستگی دارد. برای مثال تشنج‌های غایب، ممکن است به سادگی نادیده گرفته شوند در حالی که شناسایی تشنج‌های GTC بسیار ساده‌تر است.
والدین و مراقبان بچه باید مراقب آن باشند که چه موقعی کودکان در زمان‌های نامناسب مثل اوقات وسط بازی، غذا خوردن یا در کوران مکالمه حالت غایب پیدا می‌کنند.
دوره‌های پلک پلک زدن سریع، نگاه خیره، یا حالت سردرگمی می‌تواند نشان دهنده تشنج باشد. فقدان ناگهانی تون عضلانی، که سبب سقوط کودک می‌شود می‌تواند سر نخ دیگری باشد.
در نوزادان این نشانه‌ها ممکن است بسیار نامحسوس باشند. مراقبان بچه می‌توانند مواظب مواقعی باشند که موارد زیر در نوزاد بروز می‌کند:
• تغییر در الگوهای تنفسی
• تظاهرات غیر معمول در چهره مثل حرکات پلک چشم یا دهان
• حرکات عضلات شامل جمع شدن و پرش عضله، حرکات پا زدن دوچرخه در پاها، یا دوره‌های بروز حالت خشکیدگی
فقدان حالت هشیاری یا مشکلات تمرکز چشم‌ها دیگر علایم تشنج در نوزادان محسوب می‌شود.
علایم تشنج ممکن است بسیار شبیه به علایم دیگر اختلالات سلامت باشد. بنابراین ضروری است که برای ارزیابی و تشخیص کامل بچه به پزشک معرفی شود.

علل و محرک‌های صرع
صرع هیچ علت شناسایی شده‌ای در بسیاری از مردم مبتلاء به این اختلال ندارد. علل یا عوامل بالقوه تقویت کننده صرع عبارتند از:
• اختلالات رشد، شامل اتیسم
• ژنتیک، زیرا برخی انواع صرع در نسل‌های مختلف خانواده ادامه پیدا می‌کنند.
• تب شدید منجر به تشنج در دوران کودکی که به نام تشنج تب شناخته می‌شود
• بیماری‌های عفونی شامل مننژیت
• عفونت‌های مادر در دوران بارداری
• فقر تغذیه در دوران بارداری
• کمبود اکسیژن پیش از تولد یا در طول آن
• تروما در ناحیه سر
• تومور مغزی یا کیست مغزی
برخی عوامل می‌توانند در افراد دچار صرع محرک بروز تشنج شوند. محرک‌های معمول عبارتند از:
• هیجان
• نورهای فلاش‌دار یا چشمک‌زن
• فقدان خواب
• نادیده گرفتن مصرف یک دوز داروی ضد تشنج
• در موارد نادر، موسیقی یا صداهای بلند مثل صدای زنگ کلیسا
• نادیده گرفتن خوردن وعده‌های غذا
• استرس

تشخیص صرع
ممکن است تشخیص برخی اشکال صرع در کودکان، و به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال، دشوار باشد.
برای کمک به دکتر در رسیدن به تشخیص درست، والدین باید علایم مبتلابه بچه را به شکل دقیق توصیف کنند. در عین حال گرفتن فیلم ویدیویی از بچه در شرایط دچار شدن به صرع بسیار مفید است.
پزشک معمولاً زمانی به تشخیص صرع می‌رسد که بیش از یک مورد تشنج بروز کرده باشد و نیز در جایی که هیچ علت آشکاری مثل تب یا تروما برای بروز تشنج مطرح نباشد.
مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:
• گرفتن شرح حال کامل پزشکی و خانواده
• تشریح تشنج با جزئیات
• معاینه بالینی
• آزمایش خون
• اسکن‌ها و اندازه‌گیری‌های مغزی شامل CT اسکن، MRI و الکتروانسفالوگرام
وقتی بچه مبتلاء به صرع تشخیص داده شود، والدین بچه و پزشکان با همدیگر برای تعیین نوع تشنج مبتلابه بچه و نوع صرعی که او به آن مبتلاء است کار می‌کنند. این عوامل می‌توانند به شکل‌گیری پلن درمانی کمک کنند.

درمان صرع
گزینه‌های درمان صرع در کودکان عبارتند از:

دارو
بیشتر مردم دچار صرع برای کنترل علایم بیماری نیاز به داروهای ضد صرع دارند. این داروها می‌توانند مانع از ایجاد تشنج شوند اما علاج بیماری نیستند، و نمی‌توانند تشنجی را که شروع شده باشد متوقف کنند.
بسیاری از کودکان برای مابقی زندگی خود نیاز به دارو ندارند. مراقبان بچه‌هایی که برای سال‌ها دیگر تشنج ندارند باید با پزشک در مورد امکان کاهش دارو یا توقف مصرف آن مشورت کنند.
مردم نباید درمان را بدون مشاوره پزشکی متوقف کنند زیرا تشنج ممکن است برگردد یا بدتر شود.
داروهای ضد صرع باعث کنترل تشنج در تمامی کودکان نمی‌شوند. در این موارد استفاده از درمان‌های دیگری ضروری است.

رژیم غذایی کتوژنیک
اگر استفاده از دارو کفایت نکند، برخی کودکان ممکن است بتوانند از رژیم غذایی کتوژنیک یا "رژیم کتو" برای کنترل تشنج استفاده کنند. این موضوع به غایت مهم است که برای قرار دادن کودکان تحت رژیم کتوژنیک با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.

تحریک سلول عصبی
اگر صرع به دارو جواب ندهد آنگاه ممکن است پزشک تحریک سلول عصبی را توصیه کند. در این نوع درمان یک دستگاه جریانات خفیف الکتریکی را به سیستم عصبی ارسال می‌کند.
در حال حاضر 3 نوع تحریک سلول عصبی برای درمان صرع وجود دارد:
• تحریک عصب واگ
• تحریک عصبی واکنش‌گرا
• تحریک عمقی مغز

عمل جراحی
در برخی موارد، برخی کودکان دارای شرایط خاص می‌توانند تحت عمل جراحی برای برداشتن قسمتی از مغز قرار گیرند. این اعمال جراحی می‌توانند مانع تشنج شده یا آنها را کاهش دهند.

دورنما
دورنما در صرع کودکان متفاوت است و به وضعیت خود بچه و نوع صرع مبتلابه وی بستگی دارد.
در صورت درمان اغلب کودکان و بزرگسالان دچار صرع زندگی پُرباری را پشت سر می‌گذارند. بهبودهای اخیر در درمان صرع به این معنی است که بیش از هر زمان دیگری در گذشته قابل مدیریت است.
"بنیاد صرع" تخمین می‌زند که یک-سوم کودکان مبتلاء به صرع پیش از رسیدن به سال‌های نوجوانی بر این بیماری غلبه می‌کنند. این وضعیت زیر عنوان بهبود خود به خودی شناخته می‌شود. در مورد دیگر مردم تشنج‌ها ممکن است کمتر شده یا با افزایش سن از شدت آنها کاسته شود.
کودکان دچار سندرم‌های شدید صرع به ویژه اگر در عین حال دچار مشکلات آموزشی و رفتاری باشند به مراقبت بیشتری نیاز دارند./

• دکتر نانسی هاموند، جین لئونارد
• ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
Medical News Today
What to know about epilepsy in children
Medically reviewed by Nancy Hammond, M.D.
On December 11, 2019
New —
Written by Jayne Leonard