اکروسیانوز [اکروسیانوسیس] یا آبی رنگ شدن دست، پا، بینی، و گوش

• دکتر الین کی. لیو، مارجوری هکت
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

اکروسیانوسیس [اکروسیانوز] یک اختلال فاقد درد است که در آن رگ‎های خونی پوست دچار انقباض یا محدودیت می‌شوند و رنگ پوست، عمدتاً در ناحیه دست و پا آبی رنگ می‎شود. این رنگ آبی بر اثر کاهش جریان خون و اکسیژن درون عروق باریک شده اندام‌های دور از قلب ایجاد می‌گردد.
اکروسیانوز در نوزادان شایع است. اغلب موارد دیگر این اختلال در نوجوانان و بزرگسالان جوان رخ می‌دهد.
اکروسیانوز برای نخستین بار در سال 1896 میلادی توصیف شد اما کماکان در مورد آن درک کافی و مطالعات بسنده وجود ندارد.
دو نوع اکروسیانوز وجود دارد: اکروسیانوز اولیه، و اکروسیانوز ثانویه
• اکروسیانوز اولیه با برودت هوا و استرس عاطفی مرتبط است. این نوع اکروسیانوز مضر محسوب نمی‎شود.
• اکروسیانوز ثانویه با بسیاری بیماری‎های زیربنایی اولیه شامل اختلالات خوردن، بیماری‎های روان‎پزشکی و سرطان مرتبط است.
کلمه اکروسیانوز برگرفته از کلمات یونانی "اکروس" به معنی "مفرط" و "کیانوس" به معنی "آبی" است.

[در این مقاله می‌خوانیم:]
• علایم اکروسیانوز
• علل اکروسیانوز
• تشخیص اکروسیانوز
• درمان اکروسیانوز
• دورنما در اکروسیانوز

علایم اکروسیانوز چیست؟
دست‌ها و پاها اندام‎هایی دور از قلب هستند که اغلب اوقات تحت تأثیر اکروسیانوز قرار می‎گیرند. اما امکان درگیری مچ دست، مچ پا، بینی، گوش‎ها، لب‌ها و حتی نوک پستان نیز در این مورد وجود دارد.
علایم در اکروسیانوز اولیه متقارن هستند و به هر دو دست یا هر دو پا لطمه می‌زنند. در اکروسیانوز ثانویه علایم اغلب در یک سمت بدن بروز می‌کنند، ممکن است با درد همراه باشند یا احتمال از دست رفتن بافت بر اثر علایم مزبور وجود دارد.
شایع‎ترین علایم در این مورد عبارتند از:
• آبی رنگ شدن انگشتان دست یا انگشتان پا
• سرد، مرطوب و عرق‌آلود شدن دست و پا
• کاهش دمای پوست و کاهش جریان خون
• ورم دست و ورم پا
• نرمال بودن ضربان قلب
علایم به همراه سرما تشدید شده و با گرم شدن بدن بهبود پیدا می‎کنند. رنگ انگشتان دست وقتی فرد دست‎ها را از حالت آویخته به حالت افقی گرفته و حرکت می‎دهد، نرمال می‎شود.
اغلب نوزادان در بدو تولد و نخستین ساعات پس از تولد دارای دست و پای آبی رنگ هستند. علایم اکروسیانوز ممکن است در صورتی که بچه دچار سرما باشد یا وقتی وی از حمام خارج می‎شود، برگردند. اما اکروسیانوز در نوزادان پدیده‌ای ادامه‎دار نیست.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:

سیانوز محیطی یا کبود شدن بر اثر کمبود خون غنی از اکسیژن، در نوزادان و بزرگسالان

چه چیز باعث ایجاد اکروسیانوز می‌شود؟

اکروسیانوز اولیه
اعتقاد بر آن است که اکروسیانوز اولیه به علت تنگ شدن عروق خونی کوچک، اختلالی که جریان خون غنی از اکسیژن را به اندام‌های دور از قلب کاهش می‎دهد، ایجاد می‎شود. در مورد این تنگ شدگی عروق یا وازواسپام چند علت شامل موارد زیر مطرح شده است:
• سرمای هوا
• زندگی در ارتفاعات به همراه کاهش فشار اکسیژن، افزایش میزان وزش باد و سرما
• نقایص ژنتیکی در عروق خونی
علت اکروسیانوز در نوزادان به خو گرفتن نوزاد به تغییرات گردش خون از دوره جنینی نسبت داده می‎شود. خون غنی از اکسیژن بیش از دست و پا مقدمتاً در مغز و دیگر اندام‎های بدن به گردش درمی‌آید.
در مورد علت بروز اکروسیانوز تحقیقات اختصاصی زیادی در دست نیست. یک مطالعه مربوط به سال 2011 از فقدان وحدت نظر در جامعه پزشکی در مورد اینکه اکروسیانوز یک بیماری مستقل بوده یا بسته به علت متفاوت است، خبر می‎دهد.

اکروسیانوز ثانویه
در مورد اکروسیانوز ثانویه به علت وجود داده‎های تحقیقی مربوط به بیماری‌های زیربنایی اولیه همراه آن، دانش بیشتری وجود دارد.
علل اکروسیانوز ثانویه بسیار گسترده بوده و شامل اختلالات عروقی، انواع عفونت، اختلالات خون، تومورهای صُلب، بیماری ژنتیکی و برخی مواد مخدر و داروها است.
• شایع‌ترین علت زیربنایی این اختلال پدیده رینو (بیماری رینو) است که در آن اندام‎های دور از قلب رنگ پریده شده، سپس به رنگ آبی گرایش پیدا می‎کنند و در ادامه قرمز رنگ می‎شوند.
• در آنورکسیا (آنورکسی)، کاهش وزن ایجاد شده می‎تواند باعث ایجاد اختلال در تنظیم دمای بدن شود. تخمین زده می‎شود که 21 تا 40 درصد مردم مبتلاء به آنورکسی دچار اکروسیانوز هستند.
• داروهای آلکالوئیدی ارگوت که برای درمان میگرن و سردرد استفاده می‎شوند می‎توانند باعث ایجاد اکروسیانوز شوند.
• عفونت ویروسی قابل انتقال از طریق پشه چیکوگونیا می‎تواند باعث ایجاد اکروسیانوز شود.
• در حدود 24 درصد مردم مبتلا به سرطان دچار اکروسیانوز می‌شوند.

اکروسیانوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک در مورد تاریخچه پزشکی و علایم از فرد سؤال می‎کند و سپس معاینه بالینی انجام می‎شود. تشخیص ابتلاء به اکروسیانوز اولیه بر مبنای وجود موارد زیر در دست و پا (و گاهی از اوقات بینی و گوش‌ها) انجام می‎شود:
• آبی رنگ بودن اعضاء
• فقدان درد
• سرد بودن اندام‌ها
• تعریق
دکتر همچنین می‎تواند از کاپیلاروسکپی استفاده کند، تکنیکی غیر تهاجمی که گردش خون در عروق خونی کوچک بستر ناخن را اندازه‎گیری می‎کند.
پزشکان ممکن است تست‎های دیگری را برای از تشخیص خارج کردن سندرم رینو و سرمازدگی انجام دهند، دو اختلالی که آنها نیز سبب آبی رنگ شدن اندام‌های دور از قلب می‎شوند. نرمال بودن ضربان قلب به این معنی است که کبودی رنگ نتیجه وجود بیماری شریانی همراه اختلال در گردش خون نیست.
اگر ظن ابتلاء به اکروسیانوز ثانویه مطرح باشد، پزشک برای تعیین بیماری زیربنایی اولیه از انواع تست‎های آزمایشگاهی و تست‌های تصویربرداری استفاده می‎کند.

اکروسیانوز چگونه درمان می‎شود

اکروسیانوز اولیه
برای اکروسیانوز اولیه هیچ گونه درمان استانداردی وجود ندارد. تعداد معدودی از آزمون‎های بالینی به اثربخشی درمان در این مورد پرداخته‌اند.
در مورد نوزادان و بچه‌های تازه متولد شده، گرم کردن بچه درمان مؤثری محسوب می‎شود.
پزشک احتمالاً به فرد دچار اکروسیانوز اولیه توصیه می‌کند که دست و پای خود را در محیط باز گرم نگه دارد و از قرار گرفتن در معرض هوای سرد اجتناب کند.
متون پزشکی اصرار دارند که این نکته مهم است که پزشکان به بیماران این موضوع را یادآوری کنند که اختلال مورد بحث مضر نیست.
در موارد شدید داروهای بلوک کننده آلفا و بلوک کننده کانال کلسیم، مشتقات نیکوتینیک اسید موضعی یا مینوکسیدیل برای فروکش علایم مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
در نوزادان بروز اکروسیانوز نرمال تلقی می‎شود.

اکروسیانوز ثانویه
درمان بیماری زیربنایی می‎تواند به بهبود علایم اکروسیانوز منجر شود.

دورنما در اکروسیانوز چیست؟
اکروسیانوز اولیه نوعی وضعیت غیر معمول و خوش‌خیم است که دورنمای خوبی دارد. برخی از درمان‎ها برای فروکش علایم در موارد شدید این وضعیت در دسترس است.
در نوزادان بروز اکروسیانوز نرمال بوده و به خودی خود از بین می‎رود.
اکروسیانوز ثانویه می‌تواند موردی جدی باشد و این به بیماری زیربنایی موجب وضعیت بستگی دارد. در صورتی که کسی دچار علایم اکروسیانوز باشد باید به پزشک مراجعه کند. پزشک می‎تواند در مورد اینکه یک بیماری زیربنایی نیازمند درمان مطرح است یا خیر، تصمیم‌گیری کند./

Source:
Healthline
What Is Acrocyanosis?
Medically reviewed by Elaine K. Luo, MD
on April 10, 2018 —
Written by Marjorie Hecht