علل، علایم و درمان سرمازدگی یا سرماگزه

• علایم سرمازدگی [سرماگزه]
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• علل سرمازدگی
• ریسک فاکتورهای سرمازدگی
• عوارض سرمازدگی
• پیشگیری از سرمازدگی
• تشخیص سرمازدگی
• درمان سرمازدگی
• سبک زندگی و مداوای خانگی

سرمازدگی [سرماگزه] نوعی آسیب‌دیدگی بر اثر یخ زدن پوست و بافت‌های زیربنایی آن است. ابتدا پوست به شدت سرد و سرخ و سپس دچار بی‌حسی، سفتی و رنگ‌پریدگی می‌شود. سرمازدگی بیشترین شیوع را در انگشتان دست، پا، بینی، گوش‌ها، گونه‌ها و چانه، دارد. قرار گرفتن پوست در معرض سرما و هوای بادخیز بیشترین آسیب‌پذیری در برابر سرمازدگی را ایجاد می‌کند. اما سرماگزه امکان دارد در پوست تحت پوشش دستکش یا لباس نیز بروز کند.
یخ‌زدگی شکل خفیف‌تری از صدمات ناشی از سرما است که باعث ایجاد آسیب پوستی پایدار نمی‌شود. مردم می‌توانند یخ‌زدگی را با رعایت موازین مربوط به کمک‌های اولیه شامل گرم کردن مجدد پوست آسیب دیده درمان کنند. دیگر انواع سرمازدگی نیاز به مراقبت پزشکی دارند زیرا آنها می‌توانند باعث آسیب دیدن پوست، بافت‌ها، عضلات و استخوان‌ها شوند. پیامدهای محتمل در مورد سرماگزه شدید شامل عفونت و آسیب دیدن عصب است.

علایم سرمازدگی
نشانه‌ها و علایم سرماگزه عبارتند از:
• در ابتدا، سردی پوست و احساس سوزن سوزن شدن
• بی‌حسی
• سرخ، سفید، آبی مایل به سفید یا خاکستری مایل به زرد شدن پوست
• نمای سخت یا مومی پیدا کردن پوست
• حالت ناخوشایند پیدا کردن به علت خشکی مفاصل و عضلات
• در موارد شدید، تاول زدن پس از گرم کردن مجدد موضع
سرمازدگی بیشترین شیوع را در انگشتان دست، پا، بینی، گوش‌ها، گونه‌ها و چانه دارد. بر اثر بی‌حسی پوست شخص ممکن است متوجه سرمازدگی خود نشود تا زمانی که شخص دیگری به این موضوع اشاره کند.
سرمازدگی در چند مرحله بروز می‌کند:
• یخ زدگی. یخ‌زدگی شکل خفیف‌تری از سرمازدگی است. ادامه قرار داشتن در معرض سرما به بی‌حسی در ناحیه تحت تأثیر منجر می‌شود. زمانی که پوست گرم می‌شود شخص ممکن است دچار درد و مور مور شود. یخ‌زدگی باعث ایجاد آسیب پایدار در پوست نمی‌شود.
• سرمازدگی سطحی. سرمازدگی سطحی به صورت پوست سرخ شده‌ای که به سفیدی یا رنگ‌پریدگی دچار می‌شود بروز می‌کند. پوست شخص ممکن است دچار حس گرما شود که یک نشانه درگیری جدی پوست محسوب می‌گردد. اگر شخص در این مرحله سرمازدگی را با گرم کردن مجدد مداوا کند، سطح پوست ممکن است خال‌ خال‌دار به نظر برسد. و شخص ممکن است دچار حالت سوزن سوزن، سوزش و ورم شود. این امکان وجود دارد که در فاصله 12 تا 36 ساعت پس از گرم کردن مجدد پوست تاول‌های پر از مایع بر سطح پوست ظاهر شوند.
• سرمازدگی عمقی (شدید). وقتی سرماگزه پیشرفت می‌کند به تمامی لایه‌های پوست و بافت‎های زیر پوست لطمه می‌زند. پوست به رنگ سفید یا آبی خاکستری متمایل می‌شود و شخص ممکن است دچار بی‌حسی شده تمامی حس سرما، درد یا ناراحتی در ناحیه آسیب دیده را از دست بدهد. مفاصل یا عضلات ممکن است دیگر کار نکنند. به فاصله 24 تا 48 ساعت تاول‌های بزرگ شکل می‌گیرند. پس از آن ناحیه دچار سرمازدگی بر اثر مرگ بافت‌ها سیاه و سخت می‌شود.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورت بروز نشانه‌ها و علایم زیر در سرمازدگی شخص باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد:
• نشانه‌ها و علایم سرمازدگی سطحی یا عمقی
• افزایش درد، ورم یا ترشح در ناحیه دچار سرمازدگی
• تب
• علایم تازه و غیر قابل توضیح
در صورت ظن به بروز هیپوترمی مردم باید به بخش اورژانس مراجعه کنند. نشانه‌ها و علایم هیپوترمی عبارتند از:
• لرز شدید
• اختلال تکلم
• خواب‎آلودگی و از دست دادن هماهنگی اعضاء بدن

در این گیر و دار چه می‌توان کرد
در زمانی که شخص منتظر دریافت کمک اورژانسی یا ویزیت دکتر است می‌تواند از اقدامات خودمراقبتی به شرح زیر استفاده کند:
• محافظت ناحیه آسیب دیده در برابر سرمای بیشتر
• خودداری از راه رفتن با پای دچار سرمازدگی
• کاهش درد با مصرف ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و مابقی)

علل سرمازدگی
سرمازدگی زمانی بروز می‌کند که پوست و بافت‌های زیرین آن دچار انجماد می‌شوند. شایع‌ترین علت سرمازدگی قرار گرفتن در معرض هوای سرد است. اما سرماگزه در عین حال ممکن است بر اثر تماس مستقیم با یخ، فلزات یخ زده یا مایعات بسیار سرد رخ دهد.
وضعیت‌های خاصی که به سرمازدگی منجر می‌شوند عبارتند از:
• پوشیدن لباس‌های نامناسب با شرایطی که شخص در آن قرار دارد - برای مثال لباسی که شخص را در برابر سرما، باد یا هوای بارانی محافظت نمی‌کند یا بیش از حد تنگ است.
• بیرون ماندن طولانی مدت در هوای سرد و بادخیز. خطر مورد بحث با نزول حرارت هوا به زیر 15 درجه سانتی‌گراد (5 درجه فارنهایت)، حتی در شرایط سرعت کم باد افزایش پیدا می‌کند. در باد سرد با حرارت منهای 27 درجه سانتی‌گراد (16.6 درجه فارنهایت) سرمازدگی می‌تواند در پوست در معرض سرما به فاصله کمتر از 30 دقیقه بروز کند.
• لمس موادی مثل یخ، بسته‌های سرد یا فلز یخ زده.

ریسک فاکتورهای سرمازدگی
عوامل زیر خطر سرمازدگی را افزایش می‌دهند:
• اختلالات پزشکی تأثیرگذار بر توانایی شخص در پاسخ به سرما، مثل دهیدراسیون، تعریق شدید، خستگی شدید (فرسودگی)، دیابت و ضعف جریان خون در اندام‌های دور از قلب
• الکل یا مصرف مواد مخدر
• دخانیات
• ترس، پانیک یا ناخوشی روانی، اگر باعث مهار قوه داوری یا کاهش توانایی پاسخ به سرما در فرد گردند
• سابقه سرمازدگی یا صدمات ناشی از سرما
• خردسال یا پیر بودن، که در هر دو مورد فرد ممکن است با دشواری بیشتری برای ایجاد و حفظ گرمای بدن مواجه باشد
• حضور در ارتفاعات که میزان جریان اکسیژن به پوست را کاهش می‌دهد

عوارض سرمازدگی
عوارض سرمازدگی عبارتند از:
• افزایش حساسیت به سرما
• افزایش خطر ایجاد سرمازدگی مجدد
• بی‌حسی درازمدت در ناحیه دچار سرمازدگی
• تعریق بیش از حد (هیپرهیدروز)
• تغییرات رنگ پوست
• تغییرات ناخن یا افتادن آنها
• خشکی مفصل (ارتریت سرمازدگی)
• اختلالات رشد در کودکان، اگر سرمازدگی به صفحه رشد استخوان آسیب زده باشد
• عفونت
• کزاز
• غانغرایا*، که می‌تواند به قطع عضو منجر گردد
• هیپوترمیا (هیپوترمی)

پیشگیری از سرمازدگی
سرمازدگی قابل پیشگیری است. در اینجا نکاتی برای کمک به گرم و ایمن ماندن ارائه می‌شود.
• زمان قرار گرفتن در معرض هوای سرد، نمدار یا باد را کاهش دهید.
• لباس مناسب و گرم بپوشید.
• از کلاه یا سربندی که به طور کامل گوش‌ها را بپوشاند استفاده کنید.
• به جای دستکش پنج انگشتی از دستکش تک انگشتی استفاده کنید.
• جوراب مناسب به پا کنید.
• مراقب نشانه‌های سرمازدگی باشید.
• برای محافظت از خود برنامه‌ریزی کنید.
• در صورتی که قصد دارید در هوای سرد بیرون بروید از نوشیدن الکل خودداری کنید.
• غذای خوب و متعادل بخورید و بدن را سیراب نگه دارید.
• تحرک داشته باشید. ورزش می‌تواند خون را در جریان نگه داشته و بدن را گرم نگه دارد اما این کار را به درجه فرسودگی نرسانید.

تشخیص سرمازدگی
تشخیص سرماگزه به طور معمول بر مبنای نشانه‌ها و علایم، نمای ظاهری پوست، و مرور فعالیت‌های اخیر فرد که در آنها وی در معرض هوای سرد قرار داشته است، انجام می‌شود.
پزشک ممکن است از تست‌هایی مثل اشعه X، اسکن استخوان یا MRI استفاده کند. این تست‌ها به پزشک در تعیین شدت سرمازدگی و بررسی استخوان یا عضله برای صدمات احتمالی کمک می‌کنند.

درمان سرمازدگی
موارد خفیف سرمازدگی را می‌توان در محیط خانه با استفاده از مقیاس‌های مربوط به کمک‌های اولیه درمان کرد. برای تمامی دیگر موارد سرمازدگی پس از کمک‌های اولیه و ارزیابی در مورد هیپوترمی شامل گرم کردن مجدد، دارودرمانی، مراقبت از زخم، عمل جراحی و درمان‌های مختلف، درمان به شدت آسیب بستگی دارد.
• گرم کردن مجدد پوست. اگر این کار پیشتر انجام نشده باشد پزشک از یک حمام آب گرم به مدت 15 تا 30 دقیقه برای گرم کردن مجدد بدن استفاده می‌کند. پوست ممکن است نرم شده و سرخ یا بنفش به نظر برسد. ممکن است از شخص خواسته شود تا پس از گرم کردن مجدد ناحیه آسیب دیده را حرکت بدهد.
• داروهای ضد درد خوراکی. از آنجا که فرآیند گرم کردن مجدد ممکن است دردناک باشد، پزشک احتمالاً برای فروکش درد به شخص دارو خواهد داد.
• محافظت در برابر صدمات. وقتی پوست سرمازدایی می‌شود پزشک ممکن است ناحیه را با پارچه استریل، حوله یا لباس بپوشاند تا از پوست محافظت شود. یا ممکن است پزشک در زمان گرم کردن مجدد انگشتان دست به آرامی آنها را از یکدیگر جدا کند. و نیز نیاز است تا شخص برای کاهش ورم ناحیه آسیب دیده را بالا بگیرد.
• پاکسازی بافت جدا شده یا آسیب دیده (دبریدمان). برای التیام کامل نیاز است تا پوست دچار سرمازدگی به طور کامل از بافت آسیب دیده، مرده یا عفونی شده پاکسازی شود. برای تشخیص بهتر بافت سالم و مرده پزشک ممکن است تا پیش از اقدام به خارج کردن بافت صدمه دیده مدت یک تا سه ماه صبر کند.
• ویرپول تراپی یا فیزیوتراپی. خیس دادن در حمام گردان (هیدروتراپی) می‌تواند کمکی به تمیز نگه داشتن پوست و زدودن بافت مرده به شکل طبیعی باشد. ممکن است شخص تشویق شود که ناحیه آسیب دیده را به ملایمت حرکت دهد.
• داروهای مقابله با عفونت. اگر تاول‌های پوستی ظاهر عفونی داشته باشند دکتر ممکن است آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز کند.
• داروهای ضد لخته شدن خون. ممکن است برای شخص یک تزریق داخل وریدی داروهای کمک به تجدید جریان خون (ترومبولیتیک) مثل فعال کننده بافت پلاسمینوژن (TPA) انجام شود. مطالعات انجام شده بر روی مردم دچار موارد شدید سرمازدگی نشان داده‌اند که این دارو خطر قطع عضو را کاهش می‌دهد.
• مراقبت زخم. بسته به محدوده زخم طیفی از تکنیک‌های مختلف در این مورد در دسترس است.
• جراحی. مردم دچار موارد شدید سرمازدگی ممکن است بلافاصله نیاز به عمل جراحی یا قطع عضو داشته باشند تا بافت مرده یا در حال فساد از بدن جدا شود.
• درمان اکسیژن هیپربار (درمان اکسیژن پرفشار). این درمان شامل تنفس بیمار در اکسیژن خالص در اتاق فشار است. برخی از بیماران پس از استفاده از این درمان بهبود یافته‌اند. اما به تحقیق بیشتری در این مورد نیاز است.

سبک زندگی و مداوای خانگی
برای مراقبت از پوست پس از سرمازدگی:
• تمامی داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید. برای موارد خفیف‌تر سرمازدگی از داروهای غیر نسخه‌ای مثل ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب استفاده کنید.
• در موارد سرمازدگی سطحی که عمل گرم کردن مجدد انجام شده است استفاده از ژل یا لوسیون آلو ورا در ناحیه آسیب دیده، چند بار در روز برای تسکین وضعیت مفید نشان داده است.
• از قرار گرفتن مجدد در معرض سرما یا باد خودداری کنید.
• انگشتری یا اقلام سفت دیگر را از خود دور کنید. این کار را پیش از ورم کردن ناحیه آسیب دیده انجام دهید.
• با پای سرمازده راه نروید
• از گرما دادن مستقیم ناحیه آسیب دیده یا مالش دادن آن خودداری کنید.
• تاول‎های احتمالاً ایجاد شده را نترکانید. تاول مثل یک بانداژ عمل می‌کند. اجازه دهید تا تاول‌ها خود به خود پاره شوند./

*توضیح: ما اصطلاح "سرماگزه" را به عنوان معادلی برای کلمه frostbite در نظر گرفته‌ایم.
**توضیح: همان گونه که در مقالات دیگری نیز توضیح داده‌ایم املاء درست این کلمه همین است که در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته است اگرچه تلفظ‌ها و شیوه‌های نگارش دیگری مثل "قانقاریا" و غیره نیز برای آن وجود دارد.

• مایو کلینیک
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

Source:
Mayo Clinic
Frostbite
March 20, 2019

برو به صفحه اصلی