دیپلوپیا یا دوبینی - علل، علایم، و درمان

• تیم نیومن
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز – شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان

وقتی کسی در جایی که فقط یک تصویر باید وجود داشته باشد، دو تصویر می‎بیند به این وضعیت دوبینی یا دیپلوپیا گفته می‎شود. دو تصویر مورد اشاره ممکن است پهلو به پهلو، یکی از آنها بر روی دومی، یا ترکیبی از هر دو حالت باشد.
دوبینی مشکلی است که ممکن است فقط دچار یک چشم (تک‎چشمی یا مونوکولار) یا گریبانگیر هر دو چشم (دوچشمی یا باینوکولار) شود. درمان دوبینی بسیار وابسته به علت بروز و نوع دوبینی است اما این درمان شامل ورزش‎های خاص، استفاده از عینک‎های مخصوص یا جراحی است.
گذشته از مشکلات آشکار مربوط به دیدن دنیای پیرامون از چشم‎انداز دوبینی، این عارضه می‎تواند سبب بروز اختلالاتی در تعادل، حرکت و توانایی خواندن فرد شود.
دوبینی به طور بالقوه علل متعددی می‎تواند داشته باشد. در نتیجه درمان آن بستگی به بیمار خاص دارد. برخی از علل زیربنایی موجب دوبینی کوچکند و علل دیگر جدی هستند. به همین دلیل هر مورد دوبینی باید در حد امکان در اسرع وقت توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

علل دوبینی هر دو چشم
هر چشم تصویر مختص به خود را از محیط ایجاد می‎کند. دو تصویر ایجاد شده از سوی دو چشم در مغز با هم ترکیب می‎شوند به شکلی که به صورت یک تصویر شفاف دریافت می‎گردند.
اگر صدمه‎ای به عضلات حرکت دهندۀ چشم‎ها یا عصب‎های کنترل کنندۀ این حرکت وارد شود، احتمال بروز تصویر دوتایی وجود خواهد داشت.
این موضوع ضروری است که برای خلق عمق میدان دید، دو چشم با یکدیگر وارد عمل شوند.
متناوباً عضلات حرکت دهندۀ چشم‎ها ممکن است بر اثر برخی بیماری‎ها تضعیف شده و دوبینی ایجاد کنند.

لوچی (احولی)
در برخی موارد ممکن است چشم‎ها به طور کامل همتراز نباشند. به این وضعیت زیر عنوان لوچی یا استرابیسموس ارجاع داده می‌شود. لوچی در کودکان نسبتاً شایع است اما لزوماً منجر به دوبینی در آنان نمی‎شود.
لوچی باعث می‌شود تا چشم‌ها تا حدودی لنگه به لنگه به نظر برسند. این ممکن است بر اثر آسیب دیدگی عضلات چشم بروز نماید:
• عضلات دچار فلج یا ضعیف هستند
• عضلات دچار محدودیت حرکتی هستند
• عضلات بیش از حد قوی هستند
• عضلات دارای عصب‎های کنترل کنندۀ غیر نرمال هستند
گاهی از اوقات امکان برگشت لوچی در مردمی که در زمان کودکی لوچ بوده‌اند، وجود دارد. در برخی موارد درمان لوچی چشم می‎تواند در عمل سبب بروز دوبینی شود، علی‎رغم آنکه بینایی فرد پیش از درمان لوچی نرمال بوده است. دلیل این موضوع این است که بدن در تلاش برای حفظ بینایی نرمال پیام‎های ارسالی از سوی یکی از چشم‎ها را سرکوب می‎کرده است.

دوبینی موقت
در برخی موارد دوبینی می‎تواند موقتـی باشد. دوبینی موقتی اغلب به علت مسمومیت الکل، مصرف بنزودیازپین‎ها، مخدرها، با برخی از انواع داروی مورد استفاده برای تشنج و صرع رخ می‎دهد. صدمات وارد شده به سر، مثل ضربه مغزی، نیز می‎تواند سبب بروز دوبینی موقتی شود.
خستگی یا فشار بر چشم می‎تواند سبب ایجاد دوبینی موقتی شود. اگر بینایی نرمال به سرعت برنگردد فرد باید بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.

دیگر علل دوبینی
گذشته از لوچی برخی دیگر از اختلالات بالقوه وجود دارد که می‎توانند سبب ایجاد دوبینی شوند. این اختلالات شامل موارد زیرند:
• تیروئید: غدۀ تیروئید که در ناحیۀ گردن قرار دارد هورمونی به نام تیروکسین تولید می‎کند. بروز تغییراتی در عملکرد تیروئید می‎تواند بر عضلات خارجی کنترل کنندۀ چشم تأثیر بگذارد. این شامل بیماری گریو است.
• سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا: رگ‎های خونی تغذیه کنندۀ مغز یا عصب‎های کنترل کنندۀ چشم ممکن است آسیب ببینند.
• آنوریسم: آنوریسم بروز توده‌ای در رگ خونی است. این می‎تواند بر عصب عضلۀ چشم فشار وارد کند.
• همگرایی ناکافی: اختلالی است که در آن چشم‌ها به طور صحیح با یکدیگر کار نمی‎کنند. علت در این مورد ناشناخته است، اما اعتقاد بر آن است که علت این است که عضلات کنترل کنندۀ چشم به طور کامل در یک راستا عمل نمی‎کنند.
• کراتوکونوس: یک اختلال انحطاطی چشم است که سبب باریک شدن و مخروطی شکل شدن قرنیه می‎شود.
• دیابت: رگ‎های خونی تغذیه کنندۀ شبکیۀ چشم در قسمت پشت چشم ممکن است بر اثر دیابت دچار آسیب‎دیدگی شوند.
• میاستنی گراویس: این اختلال می‎تواند سبب بروز ضعف در عضلات بدن شامل عضلات کنترل کنندۀ چشم شود.
• تومور مغزی / سرطان: وجود تومور یا توده در پشت چشم می‎تواند در حرکت آزاد چشم اختلال ایجاد یا در عصب‎های چشم آسیب ایجاد کند.
• مالتیپل اسکلروزیس: MS بر سیستم عصبی مرکزی شامل عضلات تغذیه کنندۀ چشم آسیب می‎زند.
• آسیب‌دیدگی سر: صدمۀ فیزیکی مغز، عصب‎ها، عضلات یا حدقۀ چشم می‎تواند حرکت چشم و عضلات آن را دچار محدودیت کند.

علل دوبینی مونوکولار (دوبینی تک‎چشمی)
اگر دوبینی چشم وقتی بروز می‎یابد که یک چشم پوشانیده می‎شود در حالی که چشم دیگر پوشانده نمی‎شود، به این وضعیت دوبینی مونوکولار گفته می‎شود.
دوبینی تک‌چشمی کمتر از دوبینی هر دو چشم (باینوکولار) شایع است و ممکن است بر اثر وضعیت‌های مندرج در فهرست زیر بروز کند:
• آستیگماتیسم: قرنیه دارای شکل نامنظم است. این وضعیت سبب بروز یک خطای انکساری (خطا در شکست نور) می‎شود. به عبارت دیگر نور بیش از حد لازم یا کمتر از حد لازم خم می‎شود.
• خشکی چشم: چشم اشک کافی تولید نمی‎کند یا به سرعت زیاد خشک می‎شود.
• چشم سیاه: بروز یک جراحت می‎تواند سبب شود که خون و مایعات در اطراف چشم جمع شوند. این وضعیت می‎تواند به خود چشم یا عضلات و عصب‎های پیرامون آن فشار وارد کند.
• ناهنجاری عدسی چشم: برای مثال، آب مروارید، که بروز لکه‌های ابرمانند روی عدسی چشم است.
• ناهنجاری شبکیۀ چشم: برای مثال تباهی ماکولا که در آن مرکز بینایی کانونی فرد به تدریج از بین می‎رود.

تشخیص دوبینی
تشخیص دوبینی ممکن است برای متخصص چشم چالش‌برانگیز باشد زیرا طیف گسترده‎ای از علل بالقوه در این مورد مطرح است. مقاله‌ای در وبسایت "آکادمی اُفتالمولوژی آمریکا" مشکل را بیان می‎کند. میریام کرمل / Miriam Karmel در این مورد می‌نویسد:
"بیماری که از دوبینی چشم شاکی است ممکن است به وضعیتی خوش‌خیم مثل خشکی چشم یا مشکلی تهدید کنندۀ زندگی مثل تومور داخل جمجمه‎ای دچار شده باشد. علت ممکن است به کمیابی مورد انسفالوپاتی ورنیکه یا به وفور ناکافی بودن همگرایی باشد."
نخستین پرسشی که متخصص چشم برای باریک کردن دامنۀ علل بالقوه مطرح می‎کند این است که دوبینی فرد تک‌چشمی است یا دوچشمی. اگر مشکل دوبینی مربوط به یک چشم باشد، این بدان معنی است که احتمال بیشتری دارد که موضوع مرتبط به یک چشم و بیشتر مرتبط با عصب‌های چشم بوده و بنابراین کمتر جدی است.

تشخیص دوبینی در کودکان
از آنجا که کودکان قادر به تشریح وضعیت خود نیستند، تشخیص دوبینی در کودکان دشوارتر است. مواردی که در کودکان باید ملاحظه شوند عبارتند از:
• لوچ شدن یا باریک شدن چشم‌ها برای تحقق دیدن
• پوشاندن یک چشم با دست
• چرخاندن سر به طرق غیر معمول
• نگاه کردن به اشیاء بیشتر از جوانب تا نگاه کردن مستقیم
• چشمک زدن به طرفین در بین تصاویر

درمان دوبینی
دورۀ درمان دوبینی بستگی به علت زیربنایی بروز مشکل دارد:

آستیگماتیسم
آستیگماتیسم به پیچش غیر نرمال قرنیه مرتبط است. در بسیاری موارد، لنزهای تصحیح کنندۀ خطای دید (عینک یا لنزهای تماسی) می‎تواند با انحنای موجود وارد فعل و انفعال شوند و معبر نور ورودی به چشم را تصحیح کنند.
جراحی لیزر در این مورد گزینۀ دیگری است. در این درمان شکل قرنیه با لیزر تصحیح می‎شود.

آب مروارید
آب مروارید در میان بیش از پنجاه درصد آمریکایی‎های دارای سنین بالای 80 سال بروز می‎کند و گاهی از اوقات می‏‌تواند به دوبینی منجر شود. برای رفع آب مروارید جراحی انجام می‎شود.
بدبختانه در برخی موارد خود این جراحی ممکن است به بروز دوبینی منجر شود.

درمان دوبینی دوچشمی
بسته به علت بروز دوبینی در این مورد، درمان‎ها متفاوتند اما می‏توانند شامل موارد زیر باشند:
• استفاده از عینک
• ورزش‎های مخصوص چشم
• استفاده از لنز تماسی مات
• استفاده از منشورهای نازک پلاستیکی ثابت برای عینک
• تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به عضلات چشم سبب شل شدن این عضلات می‎شود
• استفاده از پد پوشانندۀ چشم
• انجام جراحی بر روی عضلات چشم برای تصیح وضعیت قرارگیری آنها

لنزهای داخل چشمی مات
این لنزها گزینه‎ای برای مردم دچار آب مروارید هستند. از این لنزها فقط هنگامی استفاده می‌شود که دیگر روش‌های موجود کارآیی نداشته باشند. این عمل شامل برداشتن لنزهای چشمی و گذاشتن یک ایمپلنت به جای آنها است. اگرچه این عمل نسبتاً ایمن تلقی می‎شود برخی ریسک‌های مرتبط به آن وجود دارد. برای مثال، امکان شکستن لنزهای داخل چشمی پس از جاگذاری آنها مطرح است.

سندرم چشم خشک
اگر چشم‎ها به اندازۀ کافی اشک تولید نکنند یا به سرعت زیاد خشک شوند، احتمال بروز التهاب و زخم چشم وجود دارد. این وضعیت می‎تواند به دوبینی منجر شود. اغلب اوقات تجویز قطره‎های اشکی جایگزین اشک طبیعی باعث رفع این اختلال می‎شود.
جراحی فقط در موارد نادر مورد نیاز است./

Source:
Double Vision (Diplopia): Causes, Symptoms, and Treatments
Last updated Tue 1 November 2016
By Tim Newman
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine