• تیم نیومن
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلینویز – شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان
وقتی کسی در جایی که فقط یک تصویر باید وجود داشته باشد، دو تصویر میبیند به این وضعیت دوبینی یا دیپلوپیا گفته می‌شود. دو تصویر مورد اشاره ممکن است پهلو به پهلو، یکی از آنها بر روی دومی، یا ترکیبی از هر دو حالت باشد.
دوبینی مشکلی است که ممکن است فقط دچار یک چشم (تک‌چشمی یا مونوکولار) یا گریبانگیر هر دو چشم (دوچشمی یا باینوکولار) شود. درمان دوبینی بسیار وابسته به علت بروز و نوع دوبینی است اما این درمان شامل ورزشهای خاص، استفاده از عینکهای مخصوص یا جراحی است.
گذشته از مشکلات آشکار مربوط به دیدن دنیای پیرامون از چشمانداز دوبینی، این عارضه می‌تواند سبب بروز اختلالاتی در تعادل، حرکت و توانایی خواندن فرد شود.
دوبینی به طور بالقوه علل متعددی می‌تواند داشته باشد. در نتیجه درمان آن بستگی به بیمار خاص دارد. برخی از علل زیربنایی موجب دوبینی کوچکند و علل دیگر جدی هستند. به همین دلیل هر مورد دوبینی باید در حد امکان در اسرع وقت توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
علل دوبینی هر دو چشم
هر چشم تصویر مختص به خود را از محیط ایجاد میکند. دو تصویر ایجاد شده از سوی دو چشم در مغز با هم ترکیب میشوند به شکلی که به صورت یک تصویر شفاف دریافت میگردند.
اگر صدمهای به عضلات حرکت دهندۀ چشم‌ها یا عصب‌های کنترل کنندۀ این حرکت وارد شود، احتمال بروز تصویر دوتایی وجود خواهد داشت.
این موضوع ضروری است که برای خلق عمق میدان دید، دو چشم با یکدیگر وارد عمل شوند.
متناوباً عضلات حرکت دهندۀ چشم‌ها ممکن است بر اثر برخی بیماریها تضعیف شده و دوبینی ایجاد کنند.
لوچی (احولی)
در برخی موارد ممکن است چشم‌ها به طور کامل همتراز نباشند. به این وضعیت زیر عنوان لوچی یا استرابیسموس ارجاع داده می‌شود. لوچی در کودکان نسبتاً شایع است اما لزوماً منجر به دوبینی در آنان نمیشود.
لوچی باعث می‌شود تا چشم‌ها تا حدودی لنگه به لنگه به نظر برسند. این ممکن است بر اثر آسیب دیدگی عضلات چشم بروز نماید:
• عضلات دچار فلج یا ضعیف هستند
• عضلات دچار محدودیت حرکتی هستند
• عضلات بیش از حد قوی هستند
• عضلات دارای عصب‌های کنترل کنندۀ غیر نرمال هستند
گاهی از اوقات امکان برگشت لوچی در مردمی که در زمان کودکی لوچ بوده‌اند، وجود دارد. در برخی موارد درمان لوچی چشم می‌تواند در عمل سبب بروز دوبینی شود، علیرغم آنکه بینایی فرد پیش از درمان لوچی نرمال بوده است. دلیل این موضوع این است که بدن در تلاش برای حفظ بینایی نرمال پیامهای ارسالی از سوی یکی از چشم‌ها را سرکوب میکرده است.
دوبینی موقت
در برخی موارد دوبینی می‌تواند موقتـی باشد. دوبینی موقتی اغلب به علت مسمومیت الکل، مصرف بنزودیازپینها، مخدرها، با برخی از انواع داروی مورد استفاده برای تشنج و صرع رخ میدهد. صدمات وارد شده به سر، مثل ضربه مغزی، نیز می‌تواند سبب بروز دوبینی موقتی شود.
خستگی یا فشار بر چشم می‌تواند سبب ایجاد دوبینی موقتی شود. اگر بینایی نرمال به سرعت برنگردد فرد باید بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.
دیگر علل دوبینی
گذشته از لوچی برخی دیگر از اختلالات بالقوه وجود دارد که میتوانند سبب ایجاد دوبینی شوند. این اختلالات شامل موارد زیرند:
• تیروئید: غدۀ تیروئید که در ناحیۀ گردن قرار دارد هورمونی به نام تیروکسین تولید میکند. بروز تغییراتی در عملکرد تیروئید می‌تواند بر عضلات خارجی کنترل کنندۀ چشم تأثیر بگذارد. این شامل بیماری گریو است.
• سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا: رگهای خونی تغذیه کنندۀ مغز یا عصب‌های کنترل کنندۀ چشم ممکن است آسیب ببینند.
• آنوریسم: آنوریسم بروز توده‌ای در رگ خونی است. این می‌تواند بر عصب عضلۀ چشم فشار وارد کند.
• همگرایی ناکافی: اختلالی است که در آن چشم‌ها به طور صحیح با یکدیگر کار نمیکنند. علت در این مورد ناشناخته است، اما اعتقاد بر آن است که علت این است که عضلات کنترل کنندۀ چشم به طور کامل در یک راستا عمل نمیکنند.
• کراتوکونوس: یک اختلال انحطاطی چشم است که سبب باریک شدن و مخروطی شکل شدن قرنیه می‌شود.
• دیابت: رگهای خونی تغذیه کنندۀ شبکیۀ چشم در قسمت پشت چشم ممکن است بر اثر دیابت دچار آسیب‌دیدگی شوند.
• میاستنی گراویس: این اختلال می‌تواند سبب بروز ضعف در عضلات بدن شامل عضلات کنترل کنندۀ چشم شود.
• تومور مغزی / سرطان: وجود تومور یا توده در پشت چشم می‌تواند در حرکت آزاد چشم اختلال ایجاد یا در عصب‌های چشم آسیب ایجاد کند.
• مالتیپل اسکلروزیس: MS بر سیستم عصبی مرکزی شامل عضلات تغذیه کنندۀ چشم آسیب میزند.
• آسیب‌دیدگی سر: صدمۀ فیزیکی مغز، عصبها، عضلات یا حدقۀ چشم می‌تواند حرکت چشم و عضلات آن را دچار محدودیت کند.
علل دوبینی مونوکولار (دوبینی تک‌چشمی)
اگر دوبینی چشم وقتی بروز مییابد که یک چشم پوشانیده می‌شود در حالی که چشم دیگر پوشانده نمیشود، به این وضعیت دوبینی مونوکولار گفته می‌شود.
دوبینی تک‌چشمی کمتر از دوبینی هر دو چشم (باینوکولار) شایع است و ممکن است بر اثر وضعیت‌های مندرج در فهرست زیر بروز کند:
• آستیگماتیسم: قرنیه دارای شکل نامنظم است. این وضعیت سبب بروز یک خطای انکساری (خطا در شکست نور) می‌شود. به عبارت دیگر نور بیش از حد لازم یا کمتر از حد لازم خم می‌شود.
• خشکی چشم: چشم اشک کافی تولید نمیکند یا به سرعت زیاد خشک می‌شود.
• چشم سیاه: بروز یک جراحت می‌تواند سبب شود که خون و مایعات در اطراف چشم جمع شوند. این وضعیت می‌تواند به خود چشم یا عضلات و عصب‌های پیرامون آن فشار وارد کند.
• ناهنجاری عدسی چشم: برای مثال، آب مروارید، که بروز لکه‌های ابرمانند روی عدسی چشم است.
• ناهنجاری شبکیۀ چشم: برای مثال تباهی ماکولا که در آن مرکز بینایی کانونی فرد به تدریج از بین میرود.
تشخیص دوبینی
تشخیص دوبینی ممکن است برای متخصص چشم چالش‌برانگیز باشد زیرا طیف گستردهای از علل بالقوه در این مورد مطرح است. مقاله‌ای در وبسایت "آکادمی اُفتالمولوژی آمریکا" مشکل را بیان میکند. میریام کرمل / Miriam Karmel در این مورد می‌نویسد:
"بیماری که از دوبینی چشم شاکی است ممکن است به وضعیتی خوش‌خیم مثل خشکی چشم یا مشکلی تهدید کنندۀ زندگی مثل تومور داخل جمجمهای دچار شده باشد. علت ممکن است به کمیابی مورد انسفالوپاتی ورنیکه یا به وفور ناکافی بودن همگرایی باشد."
نخستین پرسشی که متخصص چشم برای باریک کردن دامنۀ علل بالقوه مطرح میکند این است که دوبینی فرد تک‌چشمی است یا دوچشمی. اگر مشکل دوبینی مربوط به یک چشم باشد، این بدان معنی است که احتمال بیشتری دارد که موضوع مرتبط به یک چشم و بیشتر مرتبط با عصب‌های چشم بوده و بنابراین کمتر جدی است.
تشخیص دوبینی در کودکان
از آنجا که کودکان قادر به تشریح وضعیت خود نیستند، تشخیص دوبینی در کودکان دشوارتر است. مواردی که در کودکان باید ملاحظه شوند عبارتند از:
• لوچ شدن یا باریک شدن چشم‌ها برای تحقق دیدن
• پوشاندن یک چشم با دست
• چرخاندن سر به طرق غیر معمول
• نگاه کردن به اشیاء بیشتر از جوانب تا نگاه کردن مستقیم
• چشمک زدن به طرفین در بین تصاویر
درمان دوبینی
دورۀ درمان دوبینی بستگی به علت زیربنایی بروز مشکل دارد:
آستیگماتیسم
آستیگماتیسم به پیچش غیر نرمال قرنیه مرتبط است. در بسیاری موارد، لنزهای تصحیح کنندۀ خطای دید (عینک یا لنزهای تماسی) می‌تواند با انحنای موجود وارد فعل و انفعال شوند و معبر نور ورودی به چشم را تصحیح کنند.
جراحی لیزر در این مورد گزینۀ دیگری است. در این درمان شکل قرنیه با لیزر تصحیح می‌شود.
آب مروارید
آب مروارید در میان بیش از پنجاه درصد آمریکاییهای دارای سنین بالای 80 سال بروز میکند و گاهی از اوقات می‌تواند به دوبینی منجر شود. برای رفع آب مروارید جراحی انجام می‌شود.
بدبختانه در برخی موارد خود این جراحی ممکن است به بروز دوبینی منجر شود.
درمان دوبینی دوچشمی
بسته به علت بروز دوبینی در این مورد، درمانها متفاوتند اما میتوانند شامل موارد زیر باشند:
• استفاده از عینک
• ورزشهای مخصوص چشم
• استفاده از لنز تماسی مات
• استفاده از منشورهای نازک پلاستیکی ثابت برای عینک
• تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به عضلات چشم سبب شل شدن این عضلات می‌شود
• استفاده از پد پوشانندۀ چشم
• انجام جراحی بر روی عضلات چشم برای تصیح وضعیت قرارگیری آنها
لنزهای داخل چشمی مات
این لنزها گزینهای برای مردم دچار آب مروارید هستند. از این لنزها فقط هنگامی استفاده می‌شود که دیگر روش‌های موجود کارآیی نداشته باشند. این عمل شامل برداشتن لنزهای چشمی و گذاشتن یک ایمپلنت به جای آنها است. اگرچه این عمل نسبتاً ایمن تلقی می‌شود برخی ریسک‌های مرتبط به آن وجود دارد. برای مثال، امکان شکستن لنزهای داخل چشمی پس از جاگذاری آنها مطرح است.
سندرم چشم خشک
اگر چشم‌ها به اندازۀ کافی اشک تولید نکنند یا به سرعت زیاد خشک شوند، احتمال بروز التهاب و زخم چشم وجود دارد. این وضعیت می‌تواند به دوبینی منجر شود. اغلب اوقات تجویز قطرههای اشکی جایگزین اشک طبیعی باعث رفع این اختلال می‌شود.
جراحی فقط در موارد نادر مورد نیاز است./
Source:
Double Vision (Diplopia): Causes, Symptoms, and Treatments
Last updated Tue 1 November 2016
By Tim Newman
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine
نظرات (0)