پرش پلک چشم یا لرزش پلک - علل شایع، درمان، و پیشگیری

• الیس وکسلر، دکتر النا بیگرز
• ترجمه هامیک رادیان

پرش پلک چشم می‎تواند ناراحت کننده و عامل ایجاد تحریک باشد. به هر جهت، وقتی پرش یا لرزش پلک چشم با علایم دیگری همراه نباشد به ندرت خطرناک محسوب می‎شود.

مطالب این مقاله:
• چرا چشم‎ها دچار پرش پلک می‎شوند؟
• وضعیت‎های مرتبط
• تشخیص و درمان
• آیا باید نگران بود؟

چرا چشم‎ها دچار لرزش پلک می‎شوند؟
برخی از اوقات فعالیت الکتریکی مغز باعث می‌شود تا سلول‎های عصبی پیام‎هایی برای عضلات ارسال کنند که سبب اسپاسم می‎شود. این اسپاسم‎ها نتیجۀ محرک‎های داخلی یا خارجی نیستند، و زمان زیادی ادامه پیدا نمی‎کنند.
یک بار پرش پلک چشم می‎تواند نتیجۀ چنین پدیده‎ای باشد.
اگر پرش پلک چشم به مدت چند دقیقه در طول چند روز ادامه داشته باشد این می‎تواند نتیجۀ تحریک بیش از حد عضله یا خستگی مفرط به علت موارد زیر باشد:
• مصرف بیش از حد کافئین
• داشتن الگوهای خواب دچار اختلال یا خواب ناکافی
• استرس
• خشکی چشم
بهبود الگوهای خواب، نوشیدن کافئین کمتر یا استفاده از قطره‎های لیز کنندۀ چشمی معمولاً می‌‏تواند بدون مداخلۀ پزشکی به مشکل لرزش پلک چشم پایان دهد.
اگر پرش پلک چشم ادامه‌دار باشد فرد باید به چشم‌پزشک مراجعه کند زیرا ممکن است مبتلا به اختلال پزشکی جدی‌تری باشد که نیاز به درمان دارد.

وضعیت‎های مرتبط
شایع‌ترین اشکال پرش پلک چشم نتیجۀ بلفارواسپاسم خودبه‎خودی خوش‌خیم و اسپاسم همی‎فاسیال است.

بلفارواسپاسم خودبه‎خودی خوش‌خیم یک اختلال نورولوژیک نادر است که سبب بروز اسپاسم و انقباضاتی در اطراف چشم می‎شود.
این اختلال ممکن است در ابتدا آغازی مشابه پرش پلک چشم ساده داشته باشد اما در صورت عدم درمان می‎تواند تشدید شود. در برخی موارد اسپاسم‎ها ممکن است به قدری شدید گردند که برای ساعت‎ها باعث بسته شدن پلک چشم شوند.
پژوهشگران هنوز در مورد علل بلفارواسپاسم خودبه‌خودی مطمئن نیستند. اغلب آنان بر این باورند که بلفارواسپاسم اساسی نتیجۀ ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است.
یک نظریۀ رایج در این مورد بر آن است که عوامل مزبور باعث می‎شوند تا گانگلیای بازال مغز دچار سوءعملکرد شود. گانگلیای بازال در تنظیم عملکرد حرکتی دخالت دارد و نقش مهمی در مهار حرکات متلون یا بی‎نظم بازی می‎کند.
بر مبنای اعلام "سازمان ملی اختلالات نادر"، بلفارواسپاسم خودبه‎خودی چند علامت اولیه دارد که می‎توانند به تمایز آن از پرش پلک چشم ساده کمک کنند:
• هر دو چشم در آن درگیرند
• فرد به طور مداوم پلک پلک می‎زند
• دیگر عضلات ناحیۀ صورت دچار اسپاسم می‎شوند
• چشم‎ها در نور روشن و موقعیت‎های استرس‎زا دچار حالت تحریک‎پذیری می‏شوند
• اسپاسم‎ها معمولاً به مدت یک ساعت ادامه پیدا می‎کنند
اسپاسم همی‎فاسیال ممکن است در ابتدا با پرش سادۀ پلک چشم اشتباه گرفته شود زیرا هر دو وضعیت معمولاً با تأثیر بر عضلات اطراف چشم‎ها آغاز می‎شوند.
به هر جهت این اسپاسم‎ها در نهایت به دیگر عضلات همان سمت صورت گسترش پیدا می‎کنند و باعث می‎شوند تا عضلات فک، دهان، گونه و گردن دچار انقباضات خود به خودی گردند.
اسپاسم همی‎فاسیال نیز وضعـیت نادری است اما علت بروز آن سوءعملکرد ساختارهای عمقی مغز نیست. در عوض، محققان معتقدند که اسپایم همی‎فاسیال بر اثر تحریک عصب صورت ایجاد می‎شود. این تحریک ممکن است نتیجۀ وارد آمدن فشار زیاد از ناحیۀ رگ خونی مجاور عصب باشد.
برخی تفاوت‎های دیگر که ممکن است در ایجاد تمایز میان اسپاسم همی‎فاسیال از بلفارواسپاسم و لرزش پلک چشم مفید باشد عبارتند از:
• این اختلال معمولاً یک چشم را درگیر می‎کند
• فرد ممکن است در فاصلۀ بین اسپاسم‎ها دچار ضعف عضلۀ صورت شود
• اسپاسم‎های همی‎فاسیال گرایشی به پایداری در شدت از خود نشان می‎دهند
• برخی از مردم در گوش سمت آسیب دیدۀ سر صدای کلیکی می‎شوند
• اسپاسم همی‎فاسیال ممکن است در هر نقطه‌ای از چند روز تا چند ماه ادامه یابد

اختلالات دیگر
دیگر اختلالات حرکتی که دارای ویژگی‎های مشابه با بلفارواسپاسم خوش‌خیم و اسپاسم همی‎فاسیال هستند شامل موارد زیرند:
• فلج بل: این اختلال بر اثر تروما یا التهاب عصب‎های صورت سبب ایجاد فلج موقتی در یک سمت صورت می‎گردد. اغلب دانشمندان بر این باورند که فلج بل بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می‎شود.
• سندرم میگ: این نوعی اختلال نورولوژیک نادر است که سبب ایجاد اسپاسم‎های خود به خودی در گونه‎ها، دهان، زبان و گردن می‎شود.
• دیسکنزی تأخیری: این نوعی اختلال حرکتی است که با پیچ خوردگی غیر ارادی زبان، دهان یا لب‌ها و همچنین افزایش تعداد پلک زدن مشخص می‎شود. اغلب موارد اختلال مزبور ناشی از عوارض جانبی مصرف درازمدت داروهای ضد روان‎پریشی است.
مردم مبتلا به بیماری‌های انحطاط عصبی مثل مالتیپل اسکلروزیس یا بیماری پارکینسون نیز ممکن است دچار اسپاسم‎های پلک چشم شوند. به هر جهت، فرد دچار هر یک از این اختلالات بسیاری از دیگر علایم نظیر مشکلات شناختی، رعشه یا دشواری حرکت را تجربه خواهد کرد.
سندرم تورِت نیز ممکن است شامل یک الگوی تکراری‎تر پرش پلک چشم باشد که احتمالاً با دستکم یک تیک حرکتی یا صوتی همراهی می‎شود.
در برخی موارد، پرش پلک چشم بر اثر یک جراحت یا تحریک فیزیکی به خود چشم ایجاد می‎شود تا اینکه به دلیل تحریک عصب یا اختلال عملکرد نورولوژیک ایجاد شده باشد. مثال‎های متعارف در این مورد عبارتند از:
• خراش قرنیه
• مژه چشم درون‎رشد یا تریکیازیس
• التهاب پلک چشم یا بلفاریت
• پلک چشم تا خورده به سمت داخل یا انتروپیون

تشخیص و درمان
تشخیص و درمان بلفارواسپاسم و اسپاسم همی‎فاسیال نیاز به دخالت متخصص دارد.

بلفارواسپاسم
هیچ تست خاص آزمایشگاهی برای تشخیص بلفارواسپاسم وجود ندارد بنابراین مراجعه به متخضض چشم ضروری است.
متخصص چشم یک ارزیابی بالینی انجام داده و تاریخچۀ پزشکی فرد دچار پرش پلک چشم را در ارزیابی خویش لحاظ خواهد کرد.
در صورتی که تشخیص بلفارواسپاسم قطعی شود چند گزینۀ درمانی در این مورد وجود دارد که عبارتند از:
• تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم): تزریق بوتاکس بهترین درمان برای این مورد تلقی می‎شود. تزریق‎ها باعث تضعیف عضلات کنترل کنندۀ پلک چشم شده به تخفیف اسپاسم‎ها کمک می‎کنند. اثرات بوتاکس معمولاً به مدت سه ماه ادامه پیدا می‎کند و بنابراین این درمان نیاز به تکرار دارد.
• داروهای خوراکی: اگر تزریق بوتاکس قادر به تخفیف علایم نباشد این احتمال وجود دارد که پزشکان برای کمک به مهار پیام‎های حرکتی بیش از حد مغز داروهایی برای بیمار تجویز کنند.
• جراحی: جراحی هنگامی ضروری خواهد شد که هیچ درمان دیگری در مورد بیمار کارآیی نداشته باشد. بر مبنای اعلام "بنیاد تحقیقات بلفارواسپاسم خودبه‎خودی خوش‎خیم" ماکیتومی مؤثرترین ترمیم جراحی در مورد بلفارواسپاسم است. این عمل شامل برداشتن یکی از عضلات یا تمامی عضلات درگیر در بسته شدن پلک چشم است. جراحی گزینۀ درمانی آخر محسوب می‎شود و پزشکان فقط زمانی به انجام آن اقدام می‎کنند که بلفارواسپاسم سبب کاهش بینایی عملکردی شده باشد.
درمان دیگری که اکنون در دست بررسی است تحریک عمقی مغز نامیده می‎شود.
در این روش، برای کمک به تنظیم سوء عملکرد نواحی حرکتی، یک یک الکترود درون سر کارگذاری می‎شود. مطالعات کارآیی این روش در درمان بلفارواسپاسم را نشان داده‌اند.

اسپاسم همی‎فاسیال
اسپاسم همی‎فاسیال بر مبنای یک تست منفرد قابل تشخیص نیست و نیاز به ارزیابی جامع از سوی متخصص دارد.
درمان اسپاسم همی‎فاسیال مشابه درمان بلفارواسپاسم است. رایج‎ترین گزینه‎های درمانی در این مورد عبارتند از:
• تزریق بوتاکس: رایج‌ترین درمان اسپاسم همی‎فاسیال محسوب می‎شود.
• جراحی: مؤثرترین گزینۀ جراحی برای اسپاسم همی‎فاسیال دکمپرشن میکروواسکولر نامیده می‎شود. در این عمل یک اسفنج کوچک در امتداد عصب صورت برای ایجاد زیرسازی جهت آن در راستای ممانعت از تحریک ناشی از رگ خونی ایجاد می‎شود.
جراحات فیزیکی یا تحریک‎های وارد شده بر پلک چشم یا چشم معمولاً جدی نیستند. درمان در این موارد ممکن است شامل تجویز پماد آنتی‎بیوتیک و استروئیدها برای کاهش التهاب یا جراحی‎های کوچک برای تصحیح تا خوردگی پلک چشم باشد.

آیا باید نگران بود؟
اگرچه اهمیت بررسی پرش پلک چشم در صورت ادامۀ آن به مدت یک هفته توسط متخصص چشم به جای خود باقی است، هیچ دلیلی برای هشدار نیست. پرش پلک چشم به صورت یک علامت منفرد به ندرت نشانه‎ای از یک اختلال نورولوژیک جدی است و به طور معمول خود به خود رفع می‎شود.
در موارد نادر بروز بلفارواسپاسم یا اسپاسم همی‎فاسیال، به یاد داشتن این موضوع اهمیت دارد که هیچ‎یک از این دو اختلال تهدید کنندۀ زندگی نیست و هر دو را می‎توان به آسانی مدیریت کرد./

در همین زمینه مطالعه لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت پیشنهاد می‎شود:

اختلالات تیک - علل، انواع، و تشخیص

Source:
Eyelid twitch: Common causes, treatment, and prevention
Last reviewed Sat 8 July 2017
By Alyse Wexler
Reviewed by Alana Biggers, MD, MPH