• علایم تراخم
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• علل تراخم
• ریسک فاکتورهای تراخم
• عوارض تراخم
• پیشگیری از تراخم
• تشخیص تراخم
• درمان تراخم
تراخم یک عفونت باکتریایی است که به چشم آسیب می‌زند. تراخم بر اثر باکتری کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‌شود. این بیماری مسری است و از طریق تماس با ترشحات چشم، پلک چشم، و بینی یا گلوی فرد آلوده منتقل می‌شود. تراخم در عین حال با دست به دست شدن اقلام آلوده مثل دستمال قابل انتقال است.
تراخم در ابتدا باعث ایجاد خارش خفیف و تحریک یا آزردگی چشم و پلک چشم می‌شود. سپس فرد مبتلاء متوجه ورم پلک چشم و تخلیه چرک از چشم‌های خود می‌گردد. عدم درمان تراخم می‌تواند به کوری منجر شود.
تراخم قابل پیشگیری‌ترین عالم ایجاد کوری در سطح جهان است. WHO تخمین می‌زند که نزدیک به 2 میلیون نفر بر اثر تراخم دچار کوری شده‌اند. اغلب موارد کوری ناشی از تراخم در نواحی فقیر آفریقا بروز می‌کند. در نواحی دچار شیوع تراخم نرخ عفونت در میان کودکان زیر 5 سال می‌تواند تا 60 درصد و بیشتر باشد.
درمان زودهنگام می‌تواند از عوارض تراخم پیشگیری کند.
علایم تراخم
نشانه‌ها و علایم تراخم معمولاً دچار هر دو چشم می‌شود و شامل موارد زیر است:
• خارش چشم و تحریک خفیف چشم و پلک چشم
• ترشح همراه مخاط یا چرک از چشم‌ها
• ورم پلک چشم
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
• درد چشم
کودکان خردسال به ویژه در مورد این عفونت آسیب‌پذیر هستند. اما بیماری مزبور دارای رشد کندی است و علایم دردناک‌تر آن تا زمان بزرگسالی بیمار بروز نمی‌کند.
سازمان بهداشت جهانی 5 مرحله را در توسعه بیماری تراخم شناسایی کرده است:
• التهاب – فولیکولی. در این مرحله عفونت در بخش آغازین خود قرار دارد. 5 فیلوکول یا بیشتر - برآمدگی کوچک حامل لنفوسیت‌ها، نوعی سلول سفید خون - با بزرگنمایی روی سطح داخلی پلک بالای چشم (ملتحمه) قابل رویت خواهد بود.
• التهاب - شدید. در این مرحله چشم به میزان گسترده‌ای عفونی شده و با زمخت شدن یا ورم پلک بالایی آزرده می‌شود.
• جای زخم در پلک چشم. عفونت مکرر منجر به ایجاد جای زخم در داخل پلک چشم می‌شود. در صورت معاینه با بزرگنمایی جای زخم‌ها اغلب به صورت خطوط سفید خودنمایی می‌کنند. پلک چشم ممکن است دچار انحراف شده و به سمت داخل چرخش کند (انتروپین).
• مژه چشم درون‌رشد (تریکیاسیس). دگرشکلی جدار داخلی مجروح پلک چشم ادامه یافته باعث می‌شود تا مژه‌ها برگردند به طوری که با قرنیه سایش پیدا کرده و آن را بخراشند.
• قرنیه ابری. قرنیه بر اثر التهابی که عمدتاً در پلک بالایی چشم بروز می‌کند آلوده می‌شود. التهاب ادامه‌دار در ترکیب با خراش ناشی از پلک چشم چرخیده به سمت داخل به ایجاد حالت ابری در قرنیه منجر می‌شود.
تمامی نشانه‌های تراخم بیش از پلک پایینی در پلک بالایی چشم شدت دارند. در موارد بروز جای زخم پیشرفته در پلک بالایی ممکن است یک شیار زمخت ایجاد شود.
به علاوه بافت گلاندولر لیز کننده در پلک‌ها - شامل غدد تولید اشک - ممکن است عفونی شوند. این وضعیت می‌تواند به خشکی بیش از حد چشم منجر گردد.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که شخص دچار خارش و آزردگی یا ترشح از چشم باشد، و به ویژه اگر در یک ناحیه دچار شیوع تراخم زندگی کند یا به تازگی به چنین ناحیه‌ای مسافرت کرده باشد باید به دکتر مراجعه نماید. تراخم مسری است. درمان زودهنگام این بیماری مانع از انتقال بیشتر عفونت می‌شود.
علل تراخم
تراخم بر اثر برخی زیرنوع‌های کلامیدیا تراکوماتیس، یک باکتری که در عین حال می‌تواند باعث عفونت واگیردار جنسی کلامیدیا شود، ایجاد می‌گردد.
تراخم از طریق تماس با ترشحات چشم یا بینی شخص آلوده انتقال می‌یابد. دست، لباس، حوله و حشرات همگی می‌توانند به عنوان عامل انتقال بیماری عمل کنند. در کشورهای در حال توسعه مگس‌های پران دور و بر چشم نیز یک واسطه انتقال تراخم هستند.
ریسک فاکتورهای تراخم
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلاء به تراخم شامل موارد زیر است:
• فقر. تراخم مقدمتاً یک بیماری مردم بیش از حد تنگدست در کشورهای در حال توسعه است.
• تراکم جمعیت. مردمی که در تماس نزدیک با یکدیگر زندگی می‌کنند در ریسک بالاتری برای انتقال عفونت قرار دارند.
• فقر بهداشت. فقر بهداشت و فقدان آن مثل عدم نظافت دست آلوده یا مدفوع به گسترش این بیماری کمک می‌کند.
• سن. در نواحی دچار فعالیت این بیماری، بیشترین شیوع آن مربوط به کودکان سنین 4 تا 6 سال است.
• جنس. در برخی نواحی، میزان ابتلاء زنان به این بیماری دو تا شش برابر مردان است.
• مگس. مردمی که در نواحی دچار معضل کنترل جمعیت مگس‌ها زندگی می‌کنند ممکن است در برابر این عفونت آسیب‌پذیرتر باشند.
• فقدان توالت. مردم فاقد دسترسی به توالت کاربردی در ریسک بالاتری برای ابتلاء به این بیماری قرار دارند.
عوارض تراخم
یک دور تراخم ناشی از کلامیدیا تراکوماتیس در صورت تشخیص سریع به آسانی توسط آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. عفونت مکرر یا ثانویه می‌تواند به عوارضی شامل موارد زیر منجر شود:
• جراحت پلک داخلی چشم
• تغییر شکل پلک چشک مثل پیچش آن به سمت داخل یا ایجاد مژه درون‌رشد
• جراحت یا تاری قرنیه
• از دست دادن نسبی یا کامل بینایی
پیشگیری از تراخم
اگر کسی به علت ابتلاء به تراخم با استفاده از آنتی‌بیوتیک یا جراحی درمان شود عفونت همیشه یک عامل نگرانی خواهد بود. برای حفاظت از خود و ایمنی دیگران مردم باید به غربالگری تراخم در مورد اعضاء خانواده و دوستان خود اقدام کنند و در صورت لزوم به درمان بیماری مبادرت ورزند.
تراخم ممکن است در هر نقطه‌ای از جهان بروز کند اما بیشتر در منطقه خاور میانه، شمال آفریقا، جنوب صحرای آفریقا، و نواحی جنوبی آسیا و چین شایع است. در صورت زندگی یا حضور در نواحی دچار شیوع تراخم مردم باید مراقبت بیشتری در مورد رعایت بهداشت و نظافت که به پیشگیری از بروز عفونت کمک می‌کنند، نشان دهند.
رعایت بهداشت کامل شامل موارد زیر است:
• شستشوی دست و صورت.
• کنترل جمعیت حشرات.
• مدیریت کامل زباله و مواد دفعی بدن.
• بهبود دسترسی به آب.
تراخم هیچ واکسنی ندارد اما پیشگیری از آن ممکن است. WHO راهکاری را برای پیشگیری از تراخم تدارک دیده است که هدف از آن محو این بیماری در سال 2020 است. این راهکار، که زیر عنوان SAFE شناخته می‌شود شامل موارد زیر است:
• عمل جراحی برای درمان اشکال پیشرفته تراخم
• آنتی‌بیوتیک برای درمان و پیشگیری از این عفونت
• پاکسازی صورت
• بهبودهای زیست‌محیطی مشخصاً در مورد آب، بهداشت و کنترل حشرات
تشخیص تراخم
دکتر می‌تواند تراخم را از طریق معاینه بالینی یا از طریق ارسال نمونه باکتری برگرفته از چشم به آزمایشگاه تشخیص دهد. اما تست‌های آزمایشگاهی همیشه در نواحی دچار شیوع تراخم در دسترس نیستند.
درمان تراخم
درمان تراخم به مرحله پیشرفت بیماری بستگی دارد.
دارودرمانی
در مراحل اولیه تراخم درمان آن صرفاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک امکان‌پذیر است. پزشک ممکن است پماد تتراسایکلین چشمی یا ازیترومایسین خوراکی را به این منظور تجویز کند. ازیترومایسین مؤثرتر از تتراسایکلین به نظر می‌رسد اما گران‌تر است.
WHO توصیه می‌کند در صورتی که بیش از 10 درصد کودکان در یک ناحیه دچار تراخم شده باشند درمان برای کل ناحیه جمعیتی در دستور کار قرار گیرد. هدف این دستورالعمل درمان تمامی افراد دچار تراخم و کاهش میزان انتقال عفونت است.
جراحی
درمان مراحل متأخر تراخم - شامل دگرشکلی دردناک پلک چشم - ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. دستورالعمل WHO عمل جراحی را برای درمان موارد پیشرفته تراخم توصیه می‌کند.
در جراحی چرخش پلک چشم پزشک برشی در پلک مجروح ایجاد کرده و مژه‌ها را از حالت قرار گرفته به سمت قرنیه برمی‌گرداند. این عمل باعث محدود شدن پیشرفت جراحت قرنیه شده و به پیشگیری از کوری کمک می‌کند.
در صورتی که قرنیه برای ایجاد اختلال در بینایی به قدر کافی تار شده باشد، پیوند قرنیه ممکن است به عنوان یک گزینه مطرح باشد که می‌تواند به بهبود بینایی بینجامد. به هر حال در صورت تکرر تراخم این روش نتایج خوبی به دست نمی‌دهد.
در برخی موارد ممکن است عمل جراحی برداشتن مژه چشم صورت گیرد. احتمال آن هست که به انجام مکرر این عمل نیاز باشد. یک گزینه موقتی دیگر در صورت عدم دسترسی به گزینه جراحی، استفاده از یک بانداژ چسبی بر روی مژه‌ها برای ممانعت از تماس آنها با چشم است.
• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان
Source:
Mayo Clinic
Trachoma
Oct. 25, 2018
