اسکلروزیس هسته‌ای چیست؟ (مروری بر انواع آب مروارید)

در این مقاله:
• علایم اسکلروزیس هسته‌ای
• علل اسکلروزیس هسته‌ای
• تشخیص اسکلروزیس هسته‌ای
• درمان اسکلروزیس هسته‌ای
• خلاصه

اسکلروزیس هسته‌ای (اسکلروز هسته‌ای) کدر شدن عدسی‌های چشم است. کاتاراکت اسکلروزیس هسته‌ای زمانی که شدید یا علامت‌دار شود به یک مشکل تبدیل می‌گردد. تمامی حیوانات، شامل نوع بشر، که دارای عدسی‌های آناتومیک طبیعی هستند در فرآیند پیری ممکن است دچار کاتاراکت هسته‌ای و علایم مرتبط به آن شوند.

علایم اسکلروزیس هسته‌ای
وقتی جوانیم و بینایی ما در نهایت قدرت خود است قسمتی از چشم که نور وارد آن می‌شود (عدسی‌ها) شفاف است. برای داشتن بینایی واضح شفافیت عدسی‌ها اهمیت دارد. وقتی ما پا به سن می‌گذاریم یا به علت بیماری‌های آسیب زننده به چشم، این لنزها ممکن است سفت شوند، تغییر رنگ دهند و حالت اپاک یا "ابری" پیدا کنند. این نمای ظاهری متمایز صرفاً نشانه‌ای از پیری نیست و می‌تواند باعث اختلال بینایی گردد.
وقتی قسمت مرکزی عدسی‌ها (هسته) سفت و زرد می‌شود، یا ابری به نظر می‌رسد، این وضعیت را گاه اسکلروز هسته‌ای می‌نامند. اگر وضعیت مزبور شدید گردد، به ایجاد کاتاراکت اسکلروزیس هسته‌ای منجر خواهد شد. نوع کاتاراکت مبتلابه شخص و نوع ارجاع به آن به این موضوع بستگی دارد که کدام قسمت از عدسی‌ها تغییر می‌‎کنند.
بسته به میزان شدت تاری مورد بحث، کاتاراکت ممکن است "نارس" یا "کامل" باشد. وقتی کاتاراکت کامل باشد، عدسی‌های چشم تقریباً به طور کامل سفید به نظر می‌رسند.
وقتی کاتاراکت تازه شروع به شکل‌گیری می‌کند، شخص ممکن است متوجه تغییرات چشم یا بینایی خود نشود. کاتاراکت در گذر زمان به آهستگی و حالتی پیشرونده بدتر می‌شود. نشانه‌ها و علایم ممکن است در ابتدا خفیف بوده و شامل موارد زیر باشند:
• بدتر شدن وضوح دید (به ویژه فواصل دور) که با عینک یا لنز بهتر نمی‌شود
• نیاز به تغییر مکرر عینک یا لنز
• بینایی دچار تاری، عدم تمرکز یا غیر واضح
• تغییر و متفاوت به نظر رسیدن رنگ‌ها و سایه‌ها (کاهش طراوت رنگی)
• ایجاد "هاله" یا حلقه در اطراف منابع نور، یا حس اینکه شخص در حال مشاهده یک "تشعشع" است
• مشکل دید در شب به ویژه زمان رانندگی
تغییرات ظاهر چشم ممکن است در زمان نگاه کردن در آینه یا در عکس‌ها خود را نشان دهند. گاهی از اوقات این تغییرات ابتدا توسط شریک زندگی، اعضاء خانواده یا دوستان شخص مشخص می‌شود.
کاتاراکت از هر نوع معمولاً باعث هیچ گونه ناراحتی یا درد نمی‌شود. چنین علایمی ممکن است نشان دهنده اختلالات دیگری باشند و باید از سوی چشم‌پزشک مورد بررسی قرار گیرند.

علل اسکلروزیس هسته‌ای
نوع بشر از دیرباز با کاتاراکت مواجه بوده است. وقتی پیر می‌شویم، بدن ما تغییرات متعددی را تجربه می‌کند که از استخوان‌ها تا مغز و کره چشم ما را شامل می‌شود. هر یک از چشم‌های ما دارای لنزهای عبور دهنده است که به نور امکان بازتاب در شبکیه را می‌دهد. نور بازتاب داده شده از شبکیه یک پیام الکتریکی را به واسطه عصب بینایی به مغز ارسال می‌کند که به ما می‌گوید چشم‌های ما در حال دیدن چه چیزی است.
وقتی مردم پا به سن می‌گذارند این موضوع عمومیت دارد که بخش مرکزی عدسی‌های چشم (هسته) زبر یا سفت (اسکلروز) شود، تغییر رنگ دهد (زرد) یا از نظر ظاهری "ابری" شود. وقتی کاتاراکت بسیار شدید باشد، عدسی‌های چشم خاکستری یا شیری رنگ به نظر می‌رسند. وقتی عدسی‌ها بیشتر تار شوند مقدار نوری که از آنها عبور کرده و به شبکیه می‌رسد کاهش می‌یابد و بر بینایی تأثیر منفی می‌گذرد.
کاتاراکت‌ها بسیار شایعند. شخص ممکن است ابتدا در یک چشم دچار آن شود (کاتاراکت یک‌طرفه)، اما به مرور زمان احتمال ایجاد بیماری در چشم دیگر نیز وجود دارد (کاتاراکت دوطرفه).
کاتاراکت اسکلروزیس هسته‌ای به ویژه زمانی رخ می‌دهد که الیاف نزدیک بخش مرکزی عدسی‌ها (هسته) با افزایش سن سفت می‌شوند. این الیاف عمدتاً از پروتئین و آب تشکیل شده‌اند. وقتی پیر می‌شویم، الیاف قدیمی برای ایجاد فضا جهت الیاف تازه کنار نمی‌روند و تراکم الیاف مزبور باعث "ابری" یا سخت شدن عدسی‌های چشم می‌شود.
دیگر انواع کاتاراکت ناشی از تغییرات مرتبط به سن قسمت‌های مختلف عدسی‌های چشم را درگیر می‌کند.
ابتلاء به کاتاراکت با بالا رفتن سن بسیار شایع است. در مقطعی، اگر شخص به قدر کافی عمر کند، تقریباً قطعی خواهد بود که دستکم به یک مورد خفیف این بیماری دچار خواهد شد. عوامل دیگری وجود دارد که می‌تواند ریسک ایجاد کاتاراکت از هر نوع را افزایش دهند. برخی از آنها ممکن است در سنین جوانی شکل بگیرند.

دیگر ریسک فاکتورهای کاتاراکت
• مصرف دخانیات یا تنباکو
• استفاده از داروهای استروئیدی
• تروما، صدمه، یا دیگر بیماری‌های چشم
• قرار گرفتن طولانی مدت و مکرر در معرض نور ماوراء بنفش یا اشعه
• اختلالات ژنتیک شامل گالاکتوزومیا، سندرم داون، و دیستروفی میوتونیک
• دیگر اختلالات سلامت شامل دیابت، عفونت هرپسی، سیفلیس، سرخک و مابقی
کاتاراکت ممکن است از زمان تولد مبتلابه شخص باشد (مادرزادی) یا در سنن جوانی به علت اختلالاتی مثل هیپرتیروئیدیسم ایجاد شود. احتمال ابتلاء زودرس افراد به کاتاراکت در صورتی که تاریخچه خانوادگی این بیماری در مورد او وجود داشته باشد بیشتر خواهد بود که این به معنی دخالت یک عامل ژنتیک است.
در برخی موارد شخص دچار اسکلروزیس هسته‌ای در زمان نزول قدرت بینایی خود یک دوره بهبود موقتی را تجربه می‌کند. این وضعیت گاه زیر عنوان "بینایی ثانویه" شناخته می‌شود. در حالی که شخص ممکن است چنین فکر کند که مشکلات بینایی وی مرتفع شده‌اند، اگر مشکل ناشی از تغییرات مربوط به سن عدسی‌های چشم باشد، نزول بینایی ادامه خواهد یافت، اگرچه سرعت پیشرفت بیماری ممکن است کُند باشد.

تشخیص اسکلروزیس هسته‌ای
اگر کسی دچار علایم مرتبط به اسکلروزیس هسته‌ای مثل تاری دید بوده یا نیاز به تغییر عینک طبی داشته باشد باید به چشم‌پزشک (افتالمولوژیست) مراجعه کند. چشم‌پزشک می‌تواند تست‌های مختلفی را برای تشخیص بیماری‌های چشم، شامل موارد مربوط به سن، انجام دهد.
تشخیص کاتاراکت عموماً کار آسانی است، به ویژه اگر این بیماری آنقدر شدید باشد که چگونگی ظاهر عدسی‌ها را تغییر داده به آنها نمای مشخص "شیری" رنگ داده باشد.
حتی اگر کسی هنوز دچار مشکلات بینایی نشده باشد، تغییرات نشان دهنده کاتاراکت (شامل اسکلروزیس هسته‌ای)، را می‌توان در چکاپ‌های روتین یا آزمون‌های انجام شده توسط پزشک عمومی مشخص کرد.
با استفاده از افتالموسکپ، چشم‌پزشک می‌تواند نگاهی دقیق به عدسی‌های چشم بیمار بیندازد و ممکن است پیش از آنکه کاتاراکت به درجه‌ای پیشرفت کند که بینایی شخص به شدت آسیب ببیند متوجه تغییرات نامحسوس ایجاد شده گردد. مشخص کردن این نشانه‌ها به شکل زودهنگام می‌تواند به شخص کمک کند تا به موقع در مورد گزینه‌های درمانی آگاهی یابد و ممکن است از کاهش جدی بینایی شامل کوری که کاتاراکت می‌تواند ایجاد کند پیشگیری کرده یا آنها را به تعویق بیندازد.
اگر کسی دچار اسکلروزیس هسته‌ای شده باشد چشم‌پزشک تغییرات را صرفاً در هسته عدسی چشم مشاهده می‌کند. درگیری این قسمت از عدسی‌ها بیش از همه مشهود است.

درمان اسکلروزیس هسته‌ای
اگر کسی دچار کاتاراکت باشد می‌تواند برای تجدید قوه بینایی خود عمل جراحی تغییر عدسی‌های طبیعی چشم و جایگزینی آنها با عدسی‌های شفاف مصنوعی را انتخاب کند.
اگر بیماری مزبور هنوز در مراحل اولیه بوده یا سیر پیشرفت بسیار کند باشد، شخص ممکن است نیاز به جراحی نباشد. در این وضعیت بیمار ممکن است به عینک یا وسایل کمک بینایی و اطمینان از عدم تماس چشم با پرتوهای مضر UV نیاز پیدا کند. برای شخص دچار اسکلروز هسته‌ای ممکن است قطره‌های چشمی مخصوص کاتاراکت تجویز شود، اما این مورد در حال حاضر شکل آزمایشی دارد.
هر بیمار مبتلاء به کاتاراکت تجربه خاص خود را پشت سر می‌گذارد. برخی ممکن است اصلاً از ناحیه این بیماری آزاری متحمل نشوند در حالی که مابقی ممکن است در عمل کل بینایی خود را از دست بدهند. اگر کاتاراکت به قدری پیشرفت کند که بیمار نتواند به خوبی ببیند یا قادر به رانندگی باشد آنگاه گزینه جراحی از سوی پزشک مطرح خواهد شد.
اگر بیمار احساس کند برای جراحی آماده نیست و دچار اختلال دید نباشد، پزشک احتمالاً توصیه خواهد کرد که کنار گذاشتن رویکرد جراحی مناسب است. اگر شخصی برای کاتاراکت تحت جراحی قرار نگیرد، این اختلال در طولانی مدت به چشم لطمه نخواهد زد. نگرانی اصلی آن است که به مرور زمان که کاتاراکت شدیدتر می‌شود احتمال آسیب دیدن بینایی به شکلی فزاینده بیشتر خواهد شد.
گاهی از اوقات اگر کسی دچار یک بیماری دیگر مثل دیابت باشد، بینایی وی حتی در صورت عمل جراحی کاتاراکت بهبود نخواهد یافت زیرا دلایل دیگری برای ضعف بینایی وی وجود دارد. در چنین موردی، همکاری از نزدیک با پزشکان و متخصصان به حفظ عدم وابستگی شخص به دیگران و وضعیت مناسب سلامت در شرایط پیری کمک خواهد کرد.
جراحی کاتاراکت در مورد اکثر بیماران ایمن و مؤثر تلقی می‌شود. در این اقدام افتالمولوژیست عدسی‌های کهنه و سخت شده را برداشته و با لنزهای صناعی (لنزهای داخل چشمی) مخصوص چشم بیمار طراحی شده‌اند جایگزین می‌کند.
اگر کسی دچار کاتاراکت در هر دو چشم باشد، عمل برداشتن و جایگزینی عدسی‌ها باید در دو مرحله و هر بار برای یک چشم صورت گیرد، و معمولاً عمل دوم به فاصله یک هفته از جراحی اول انجام می‌شود، اما این زمان به توصیه پزشک بستگی دارد. ممکن است برای بیمار پوشاندن چشم پس از عمل جراحی و در طول شب به مدت چند هفته توصیه شود. پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند و به بیمار اجتناب از فشار آوردن به چشم یا بلند کردن اشیاء سنگین را توصیه کند. برای اکثر مردم در حدود هشت هفته زمان برای ریکاوری کامل از عمل جراحی کاتاراکت نیاز است.

خلاصه
ابتلاء به کاتاراکت از هر نوع با بالا رفتن سن بسیار شایع است؛ در حال حاضر حدود نیمی از اکثر مردم پس از رسیدن به سال‌های 80 زندگی دستکم در یک چشم دچار کاتاراکت می‌شوند. هر بیماری کاتاراکت را به شکلی خاص تجربه می‌کند و ممکن است نخواهد (یا نیاز نباشد) که برای برداشتن کاتاراکت عمل جراحی انجام دهد. اگر بینایی شخص شدیداً لطمه دیده باشد، ممکن است برای تجدید قوای بینایی به عمل کاتاراکت برای برداشتن آن و جایگزینی عدسی‌های چشمی جدید نیاز باشد. مابقی بیماران دچار اشکال خفیفی این بیماری می‌شوند که می‌تواند با استفاده از عینک آفتابی و داروهای تجویزی یا غیر نسخه‌ای آنها را مداوا کرد./

اسکلروزیس هسته‌ای چیست؟ (مروری بر انواع آب مروارید)
ابی نورمن، دکتر ریچارد ان. فوگوروس
ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
An Overview of Nuclear Sclerosis
By
Abby Norman
Medically reviewed by
Richard N. Fogoros, MD
Updated on June 05, 2020