• کاریسا استیفنز، کارملا وینت
• پرسس و پاسخ از: دکتر استیو کیم
• ترجمه هامیک رادیان
هایدرونفروسیس [هیدرونفروز] اختلالی است که به طور معمول هنگامی ایجاد می‌شود که کلیه بر اثر عدم خروج کامل ادرار و تخلیه آن در مثانه دچار ورم می‌شود. این ورم معمولاً به یکی از دو کلیه آسیب می‌رساند اما احتمال بروز آن در هر دو کلیه وجود دارد.
هیدرونفروز یک بیماری اولیه نیست بلکه اختلالی است ثانویه که نتیجه دیگر بیماری‌های زیربنایی محسوب می‌شود. این بیماری ساختاری و نتیجۀ وجود انسداد یا گرفتگی در دستگاه ادراری است. گفته می‌شود که از هر 100 نوزاد یکی از آنها دچار هیدرونفروز می‌شود.
[در این مقاله می‌خوانیم:]
• علایم هایدرونفروسیس [هیدرونفروز]
• علل هیدرونفروز
• تشخیص هیدرونفروز
• درمان هیدرونفروز
• دورنما در هیدرونفروز
علایم هیدرونفروز کدامند؟
در حالت معمول ادرار با اعمال کمترین فشار از طریق دستگاه ادراری جریان پیدا می‌کند. افزایش فشار زمانی اتفاق میافتد که انسدادی در دستگاه ادراری وجود داشته باشد. اگر در طول یک بازه زمانی طولانی ادرار در کلیه جمع شود، کلیه دستخوش تغییر خواهد شد.
ممکن است کلیه بر اثر تجمع ادرار بزرگ شود که این تغییر اندازه باعث ایجاد فشار بر دستگاههای مجاور کلیه می‌شود. در صورتی که این اختلال برای طولانی مدت به حالت درمان نشده ادامه یابد، فشار مزبور ممکن است باعث شود تا کلیهها کارآیی کامل خود را از دست بدهند.
علایم خفیف هیدرونفروز شامل تکرر ادرار و افزایش نیاز عاجل به ادرار کردن است. دیگر علایم بالقوه شدید که فرد ممکن است دچار آنها شود عبارتند از:
• احساس درد در شکم یا پهلو
• تهوع
• استفراغ
• احساس درد در هنگام ادرار کردن
• عدم تخلیه کامل مثانه
• تب
وجود اختلال در دفع ادرار شانس ابتلاء فرد به عفونت دستگاه ادراری (UTI) را افزایش می‌دهد. علت شیوع زیاد عفونت‌های دستگاه ادراری به عنوان بیشترین عارضه مرتبط به هیدرونفروز همین است. برخی از نشانه‌های UTI شامل موارد زیر است:
• کفآلود شدن ادرار
• دردناک شدن ادرار کردن
• احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
• تضعیف جریان خروج ادرار
• درد پشت
• درد مثانه
• تب
• لرز
اگر در کسی نشانه‌های هیدرونفروز وجود داشته باشد، باید برای بررسی علایم به پزشک مراجعه کند. عدم درمان عفونت‌های دستگاه ادراری می‌تواند به عوارض جدیتر مثل پیلونفریت (نوعی عفونت کلیه)، و سپسیس (عفونت جریان خون یا مسمومیت خون) منجر شود.
چه چیز باعث هیدرونفروز می‌شود؟
هیدرونفروز بیماری محسوب نمیشود. در عوض، هیدرونفروز می‌تواند به علت یک اختلال داخلی یا خارجی که به کلیه و نیز سیستم جمعآوری ادرار آسیب میزند، ایجاد شود.
یکی از شایع‌ترین علل هیدرونفروز یوروپاتی انسدادی یک‌طرفه حاد است. این بیماری بروز ناگهانی انسداد در یکی از حالبها یا هر دوی آنها است. حالبها لولههای باریکی هستند که کلیهها را به مثانه متصل می‌کنند.
شایع‌ترین علت بروز این انسداد سنگ کلیه است اما جای زخم و لختههای خون نیز میتوانند باعث ایجاد آن شوند.
انسداد یک حالب می‌تواند باعث برگشت ادرار به داخل کلیه شود، که این سبب ایجاد تورم میگردد. این برگشت به عقب ادرار زیر عنوان ریفلاکس وزیکورترال (VUR) شناخته می‌شود.
دیگر علل بالقوه بروز انسداد مورد بحث عبارتند از:
• وجود تاب یا خمیدگی در اتصال حالبی لگنی، که جایی است که در آن حالب به لگنچه کلیه متصل می‌شود
• بزرگ شدن غده پروستات در مردان که ممکن است بر اثر هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) یا پروستاتیت ایجاد شود
• بارداری، که سبب ایجاد تنگنا بر اثر رشد جنین می‌شود
• وجود تومور در نزدیکی حالب
• باریک شدن حالب بر اثر آسیب دیدگی یا وجود یک نقص مادرزادی
هیدرونفروز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص زودهنگام بسیار اهمیت دارد. در صورت عدم درمان هیدرونفروز در درازمدت احتمال آسیب دیدگی دایمی کلیهها مطرح است.
دکتر به طور معمول کار را با بررسی وضعیت کلی سلامت فرد و تمرکز بر علایم احتمالاً موجود در سیستم ادراری شروع می‌کند. در عین حال امکان حس بزرگ شدگی کلیه با ماساژ ملایم شکم و پهلو برای پزشک وجود دارد.
پزشک ممکن است برای تخلیه ادرار داخل مثانه از کاتتر استفاده کند.
اگر بیمار در دفع مقدار زیادی ادرار با استفاده از کاتتر دچار مشکل باشد، این وضعیت می‌تواند علامتی از وجود انسداد در مثانه یا مجرای ادرار قلمداد شود. مجرای ادرار لولهای است که ادرار جمع شده در مثانه از طریق آن از بدن خارج می‌شود.
دکتر همچنین ممکن است برای مشخص کردن محدوده انسداد و شدت ورم ایجاد شده از یک تست سونوگرافی رنال یا CT اسکن استفاده کند.
هر دو اقدام مورد اشاره به پزشک تصویری از داخل بدن ارائه میدهند اما اولتراسوند کلیه (سونوگرافی کلیه) به طور معمول استاندارد طلایی تشخیص هیدرونفروز محسوب می‌شود. این تست به پزشک امکان مشاهده از نزدیک کلیه را می‌دهد.
گزینههای درمانی هیدرونفروز کدامند؟
درمان هیدرونفروز متقدماً بر خلاص شدن بیمار از هر عامل موجب بروز انسداد در جریان ادرار متمرکز می‌شود. درمان این اختلال بستگی به علت بروز آن دارد.
اگر انسداد حالب موجب بروز مشکل باشد دکتر می‌تواند یکی از رویکردهای زیر را انتخاب کند:
• از یک استنت حالب استفاده کند که لولهای است که امکان تخلیه ادرار از حالب به درون مثانه را فراهم می‌کند
• از یک لوله نفروستومی استفاده کند که امکان می‌دهد تا ادرار مسدود شده از طریق پشت تخلیه شود
• برای کنترل عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز کند
پزشک ممکن است مجبور شود تا برای رفع انسداد از عمل جراحی استفاده کند. اگر چیزی مثل یک بافت مجروح یا لخته خون عامل ایجاد انسداد باشد، آنگاه پزشک ممکن است کل ناحیه آسیب دیده را از بدن خارج سازد. در مرحله بعد پزشکان میتوانند دو پایانه سالم حالب را برای برقرار دوباره جریان نرمال ادرار به هم متصل کنند.
اگر علت بروز هیدرونفروز سنگ کلیه باشد، احتمال انجام عمل جراحی برای خارج کردن سنگ مطرح است. برای این کار، پزشک ممکن است از جراحی لاپاروسکپیک استفاده کند، که شامل استفاده از ابزاری کوچک برای انجام عمل است. لاپاروسکپی زمان التیام و ریکاوری را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد.
در عین حال امکان تجویز آنتی‌بیوتیک مطرح است. این کار باعث ایجاد اطمینان در مورد عدم توسعه عفونت کلیه می‌شود.
چشمانداز درازمدت در این مورد چیست؟
اگر درمان به شکل زودهنگام انجام شود دورنما خوب خواهد بود. رفع انسداد ضروری است تا کلیه بتواند عملکرد نرمال خود را از سر گیرد. اگر هیدرونفروز نیاز به عمل جراحی داشته باشد، میزان بهبود کامل از این عمل تقریباً 95 درصد است.
پرسش و پاسخ:
پرسش:
چه کسی در خطر ابتلاء به هیدرونفروز قرار دارد؟
پاسخ:
چند گروه جمعیت‌شناختی در معرض ریسک بالاتری برای ابتلاء به هیدرونفروز تلقی می‌شوند که عبارتند از:
• زنان باردار، به علت بزرگ شدن رحم که ممکن است حالبها را در تنگنا قرار دهد
• مردان سنین بالای 50 سال، به علت بزرگ شدن پروستات یا ابتلاء به سرطان پروستات
• زنان دارای فعالیت جنسی شدید، به علت خطر ابتلاء به عفونت‌های برگشت کننده دستگاه ادراری
• مردم مستعد برای ابتلاء به سنگهای کلیوی برگشت کننده/
Source:
Healthline
Hydronephrosis
Medically reviewed by Carissa Stephens, RN, CCRN, CPN
on February 27, 2018 —
Written by Carmella Wint
Q&F by Steve Kim, MD
نظرات (0)