تنفس دهانی یا تنفس از راه دهان

• ریچل نل، دکتر شووانی سانائی
• ترجمه هامیک رادیان

اکثر مردم در این مورد فکر نمی‌کنند که چگونه یا در چه فواصل زمانی نفس می‌کشند. انسان به طور معمول از راه بینی اعمال دم و بازدم را انجام می‌دهد که این کار این امکان را ایجاد می‌کند که معبرهای بینی، هوایی را که به ریه‌ها می‌رود گرم و مرطوب کنند.
به هر جهت، برخی از مردم به عوض بینی از راه دهان تنفس می‌کنند. این مورد به عنوان تنفس از راه دهان یا تنفس دهانی شناخته می‌شود.
برخی از مردم فقط زمانی از راه دهان تنفس می‌کنند که دچار مشکلی پزشکی مثل آپنه خواب باشند که در این صورت تنفس از راه دهان در آنها شب‌ها و در طول خواب انجام می‌شود.
تنفس گهگاهی از راه دهان به علت یک ناخوشی موقتی مثل سرماخوردگی دلیلی برای نگرانی ندارد. به هر جهت، تنفس مداوم از راه دهان می‌تواند نشانه‌ای از نیاز فرد به مداخلۀ پزشکی یا نیاز وی به تربیت مجدد در مورد روش تنفس بسیار ساده‌تر از راه بینی دارد.

مطالب این مقاله:
• چه چیز سبب تنفس از راه دهان می‌شود؟
• علایم
• عوارض تنفس از راه دهان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• تشخیص
• تنفس از راه دهان چگونه درمان می‌شود؟
• دورنما

چه چیز سبب تنفس از راه دهان می‌شود؟
چند اختلال مختلف در سلامت، و برخی ریسک فاکتورها می‌توانند باعث ایجاد تنفس دهانی شوند. مثال‌هایی در این مورد شامل موارد زیر است
• آلرژی‌ها
• آسم
• سرماخوردگی‌های مزمن
• انحراف تیغۀ بینی
• بزرگ شدن لوزه‌ها و ادنوئید
• داشتن تاریخچۀ مکیدن انگشت یا ساک زدن انگشت شست
• پولیپ‌های سینوس
• ناهنجاری‌های مادرزادی مثل آرتزی کوانال، شکاف لب و کام، یا سندرم پی‌یر روبن
دیگر دلیل محتمل لکنت زبان است که در آن زبان بیش از میزان نرمال در محیط دهان در تنگنا قرار می‌گیرد. لکنت زبان می‌تواند باعث شود که فرد در حرکت دادن زبان نیز دچار مشکل شود.
بر مبنای یک مطالعه تنفس از راه دهان می‌تواند سبب تشدید آسم ناشی از ورزش شود. این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که تنفس در مرحلۀ دم حاوی فرو بردن هوای گرم یا مرطوب نیست، و گرم و مرطوب بودن هوا هر دو به کاهش تحریک‌پذیری راه هوایی کمک می‌کنند.
افراد بزرگسالی که دارای تاریخچۀ ابتلا به آپنه خواب هستند ممکن است متوجه شوند که علایم بیماری با تنفس از راه دهان تشدید می‌شود.
تنفس مداوم از راه دهان می‌تواند باعث شود که در شخص دچار آپنه خواب فک و دهان در وضعیتی قرار گیرد که عامل حمایتی برای تنفس نباشد. در نتیجه این افراد ممکن است دچار دشواری تنفسی باشند و از داشتن خواب خوب شبانه محروم شوند.
افراد دچار آپنه خواب که دارای تنفس از راه دهان در طول شب هستند ممکن است نیازمند ماسک فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) باشند که دارای کلاهک بزرگ‌تر از CPAP بینی نرمال باشد.

علایم
اغلب اوقات تنفس از راه دهان باعث می‌شود که فرد در نمای ظاهری خود با دهانی جزئاً باز مانده دیده شود.
مردم ممکن است بتوانند صدای نفس کشیدن را که مستقیماً از راه دهان می‌آید، بشنوند. آنهایی که از راه دهان تنفس می‌کنند اغلب اوقات در هنگام غذا خوردن "سر و صدا" می‌کنند زیرا این افراد عادت کرده‌اند که بازدم خویش را از راه دهان انجام دهند که کاری است که انجام آن در هنگام غذا خوردن دشوارتر می‌شود.
بدبختانه آنهایی که درگیر تنفس از راه دهان هستند بیشتر در معرض برخی علایم کمتر خوشایند نیز قرار دارند.
یک علامت محتمل در این مورد نفس بدبو است. تنفس از راه دهان باعث خشکی دهان و دندان می‌شود و خشکی دهان با افزایش ریسک بدبو شدن نفس در فرد همراه است.
بر مبنای یک مطالعه تقریباً 50.9 کودکان شناسایی شده به عنوان مبتلا به تنفس از راه دهان بوی تندی نیز داشته‌اند. فقط 23.6 درصد از کودکان دچار الگوهای تنفس دهانی فاقد هر گونه بوی بد در نفس خود بودند.
دیگر علایم مبتلابه مردم دارای تنفس از راه دهان شامل موارد زیر است:
• مشکلات دندانی: تنفس از راه دهان می‌تواند منجر به تضعیف وضعیت فک شود. این نوع تنفس و تبعات آن در فک می‏تواند باعث ایجاد درد فک، دندان قروچه، و دندان زدن ناصحیح شوند، که همگی نیاز به ترمیم و تصحیح دارند.
• خشونت صدا: تنفس از راه دهان باعث خشک شدن راه هوایی شده سبب می‌شود تا فرد صدای خشنی از خود ایجاد کند.
تغییرات تکلم: تنفس از راه دهان با افزایش ریسک نوعی اختلال تکلم به نام تُک زبانی حرف زدن می‌شود. این اختلال باعث می‌شود که فرد در ادای حروفی مثل "س" مشکل داشته باشد و آن را بیشتر شبیه "ش" تلفظ کند. چندین مطالعه پی برده‌اند که کودکان دچار تنفس دهانی در عین حال دچار تغییراتی در رشد فک خود می‌شوند. آنها بیشتر محتمل است که دارای صورت و فک درازی شوند که در وضعیت برابر و مساوی قرار ندارند.
کودکی که مدتی دچار تنفس از راه دهان بوده باشد اغلب اوقات دچار همپوشانی لب یا پوشش لب بالایی توسط لب پایینی می‌شود. اصطلاح فنی مربوط به وضعیت فک در این اختلال رتروگناتیک نام دارد.
وقتی تنفس از راه دهان یک اختلال موقتی باشد اغلب ناشی از سرماخوردگی یا دیگر ناخوشی‌هایی است که باعث انسداد معبرهای بینی می‌شوند. در این وضعیت فرد معمولاً در کنار تنفس از راه دهان دچار آبریزش بینی یا گرفتگی بینی نیز می‌شود.

عوارض تنفس از راه دهان
تنفس از راه دهان مزمن با چند اختلال سلامت مرتبط است. اگرچه فرد ضرورتاً به تمامی این اختلالات مبتلا تمی‌شود در عین حال امکان بروز برخی از آنها در وی وجود دارد.
عوارض ناشی از تنفس از راه دهان شامل موارد زیر است:
• افزایش خطر عوارض دندانی مثل پوسیدگی دندان و بیماری لثه
• شیوع بیشتر خر و پف و آپنه خواب
• مشکلاتی در مورد مفاصل فک
• مشکلات مربوط به تکلم و بلع
• عدم تنظیم دندان‌ها با یکدیگر و نامرتب بودن چینش دندان‌ها
• بزرگ شدن لوزه‌ها و ادنوئید
• تشدید علایم آسم
بسیاری از مردم می‌توانند پیش از تشدید علایم و بروز عوارض درازمدت به فکر درمان خود باشند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگرچه تنفس از راه دهان به ندرت موقعیتی اورژانسی است، فرد باید در صورت مشاهدۀ هریک از علایم تنفس از راه دهان به پزشک مراجعه کند.
والدینی که متوجه خر و پف کودکان خود یا تنفس از راه دهان در وی می‌شوند باید کودک را به متخصص بیماری‌های کودکان ارجاع دهند.

تشخیص
دکتر در مرحلۀ اول شرح پزشکی کاملی از بیمار می‌گیرد و در مورد نخستین باری که فرد متوجه علایم در خود شده، عوامل منجر به تشدید علایم و نیز وجود احتمالی عوامل منجر به بهبود علایم پرسش خواهد کرد.
پزشک اغلب اوقات دهان، گلو و بینی فرد را برای بررسی تورم احتمالی و ناهنجاری‌ها و مشاهدۀ الگوهای تنفسی بررسی می‌کند.
در عین حال امکان درخواست انجام تست‌های تصویربرداری برای بررسی عملکرد معبرهای بینی و تست‌های عملکرد ریه در صورت وجود زمینۀ آسم یا دیگر اختلالات، وجود دارد.
اگر پزشک به این موضوع مظنون باشد که فردی دچار آپنه خواب است، ممکن است که انجام مطالعۀ خواب را در دستور کار قرار دهد. هم کودکان و هم بزرگسالان ممکن است دچار آپنه خواب باشند.

تنفس از راه دهان چگونه درمان می‌شود؟
درمان تنفس از راه دهان به علت زیربنایی اختلال بستگی دارد.
برای مثال اگر شخصی دچار مشکل بزرگ شدن لوزه‌ها و ادنوئید باشد، این احتمال وجود دارد که پزشک وی را برای درمان به متخصص گوش، حلق و بینی و متخصص بیماری‌های گلو به نام اتولارنگولوژیست ارجاع دهد.
اگر فردی دچار مشکلی مربوط به شکل معبرهای بینی باشد ممکن است عمل جراحی در مورد وی در دستور کار قرار گیرد. دکتر ممکن است نیاز داشته باشد تا معبر سینوس را باز کرده تا دیگر اقدامات جراحی را انجام دهد که فرد بتواند به صورت طبیعی از راه بینی نفس بکشد.
استفاده از داروهایی مثل اسپری بینی ضد التهابی، آنتی‌هیستامین‌ها، و دکونژستانت‌ها در کوتاه مدت ممکن است مفید باشد.
در عیـن حال این امکان وجود دارد که دکترها و فیزیوتراپیست‌ها بتوانند تکنیک‌هایی را به بیمار بیاموزند که وی بتواند به جای تنفس از راه دهان بر روی روش‌های کمک کننده به تنفس از راه بینی تمرکز کند.
درست به همان شکل که فرد می‌تواند با تمرین و ممارست عضلات بازوی خود را تقویت کند، وی می‌تواند با تمرین عضلات دهان و زبان خود را برای کمک به تنفس از راه بینی بازپروری کند.
درمانگرها ممکن است از تکنیک‌های مختلفی استفاده کنند. برخی از روش‌های بیشتر رایج در این مورد شامل روش بوتیکو، و روش پاپوُرث و پرانایاما یوگا است.
این تمرینات صرفاً باید زیر نظر راهنمایان خبره و درمانگرهای دارای صلاحیت انجام شوند زیرا ممکن است مستلزم حبس نفس و اعمال کنترل بر فرآیند تنفس باشند.

دورنما
تنفس از راه دهان یک اختلال بسیار درمان‌پذیر است که فرد نباید برای درمان آن تأخیر انجام دهد.
هر قدر فرد دچار اختلال تنفس از راه دهان زودتر در پی درمان این مشکل باشد، احتمال دچار شدن به مشکلات درازمدت و مزمن تنفس از راه دهان شامل جابجایی عضلات و استخوان‌های فک در وی کمتر خواهد بود./

Source:
Mouth breathing: Symptoms, complications, and treatment
Last reviewed Fri 22 September 2017
By Rachel Nall, RN, BSN, CCRN
Reviewed by Shuvani Sanyai, MD