تنفس دهانی یا تنفس از راه دهان - علایم، عوارض، و درمان

• ریچل نل، دکتر شووانی سانائی
• ترجمه هامیک رادیان

اکثر مردم در این مورد فکر نمی‎کنند که چگونه یا در چه فواصل زمانی نفس می‎کشند. انسان به طور معمول از راه بینی اعمال دم و بازدم را انجام می‎دهد که این کار این امکان را ایجاد می‎کند که معبرهای بینی، هوایی را که به ریه‎ها می‎رود گرم و مرطوب کنند.
به هر جهت، برخی از مردم به عوض بینی از راه دهان تنفس می‎کنند. این مورد به عنوان تنفس از راه دهان یا تنفس دهانی شناخته می‎شود.
برخی از مردم فقط زمانی از راه دهان تنفس می‎کنند که دچار مشکلی پزشکی مثل آپنه خواب باشند که در این صورت تنفس از راه دهان در آنها شب‎ها و در طول خواب انجام می‎شود.
تنفس گهگاهی از راه دهان به علت یک ناخوشی موقتی مثل سرماخوردگی دلیلی برای نگرانی ندارد. به هر جهت، تنفس مداوم از راه دهان می‎تواند نشانه‌ای از نیاز فرد به مداخلۀ پزشکی یا نیاز وی به تربیت مجدد در مورد روش تنفس بسیار ساده‎تر از راه بینی دارد.

مطالب این مقاله:
• چه چیز سبب تنفس از راه دهان می‌شود؟
• علایم
• عوارض تنفس از راه دهان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• تشخیص
• تنفس از راه دهان چگونه درمان می‎شود؟
• دورنما

چه چیز سبب تنفس از راه دهان می‎شود؟
چند اختلال مختلف در سلامت، و برخی ریسک فاکتورها می‎توانند باعث ایجاد تنفس دهانی شوند. مثال‌هایی در این مورد شامل موارد زیر است
• آلرژی‎ها
• آسم
• سرماخوردگی‎های مزمن
• انحراف تیغۀ بینی
• بزرگ شدن لوزه‎ها و ادنوئید
• داشتن تاریخچۀ مکیدن انگشت یا ساک زدن انگشت شست
• پولیپ‎های سینوس
• ناهنجاری‎های مادرزادی مثل آرتزی کوانال، شکاف لب و کام، یا سندرم پی‎یر روبن
دیگر دلیل محتمل لکنت زبان است که در آن زبان بیش از میزان نرمال در محیط دهان در تنگنا قرار می‎گیرد. لکنت زبان می‎تواند باعث شود که فرد در حرکت دادن زبان نیز دچار مشکل شود.
بر مبنای یک مطالعه تنفس از راه دهان می‎تواند سبب تشدید آسم ناشی از ورزش شود. این اتفاق به این دلیل رخ می‎دهد که تنفس در مرحلۀ دم حاوی فرو بردن هوای گرم یا مرطوب نیست، و گرم و مرطوب بودن هوا هر دو به کاهش تحریک‎پذیری راه هوایی کمک می‎کنند.
افراد بزرگسالی که دارای تاریخچۀ ابتلا به آپنه خواب هستند ممکن است متوجه شوند که علایم بیماری با تنفس از راه دهان تشدید می‎شود.
تنفس مداوم از راه دهان می‎تواند باعث شود که در شخص دچار آپنه خواب فک و دهان در وضعیتی قرار گیرد که عامل حمایتی برای تنفس نباشد. در نتیجه این افراد ممکن است دچار دشواری تنفسی باشند و از داشتن خواب خوب شبانه محروم شوند.
افراد دچار آپنه خواب که دارای تنفس از راه دهان در طول شب هستند ممکن است نیازمند ماسک فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) باشند که دارای کلاهک بزرگ‎تر از CPAP بینی نرمال باشد.

علایم
اغلب اوقات تنفس از راه دهان باعث می‎شود که فرد در نمای ظاهری خود با دهانی جزئاً باز مانده دیده شود.
مردم ممکن است بتوانند صدای نفس کشیدن را که مستقیماً از راه دهان می‎آید، بشنوند. آنهایی که از راه دهان تنفس می‎کنند اغلب اوقات در هنگام غذا خوردن "سر و صدا" می‎کنند زیرا این افراد عادت کرده‎اند که بازدم خویش را از راه دهان انجام دهند که کاری است که انجام آن در هنگام غذا خوردن دشوارتر می‎شود.
بدبختانه آنهایی که درگیر تنفس از راه دهان هستند بیشتر در معرض برخی علایم کمتر خوشایند نیز قرار دارند.
یک علامت محتمل در این مورد نفس بدبو است. تنفس از راه دهان باعث خشکی دهان و دندان می‎شود و خشکی دهان با افزایش ریسک بدبو شدن نفس در فرد همراه است.
بر مبنای یک مطالعه تقریباً 50.9 کودکان شناسایی شده به عنوان مبتلا به تنفس از راه دهان بوی تندی نیز داشته‎اند. فقط 23.6 درصد از کودکان دچار الگوهای تنفس دهانی فاقد هر گونه بوی بد در نفس خود بودند.
دیگر علایم مبتلابه مردم دارای تنفس از راه دهان شامل موارد زیر است:
• مشکلات دندانی: تنفس از راه دهان می‎تواند منجر به تضعیف وضعیت فک شود. این نوع تنفس و تبعات آن در فک می‏تواند باعث ایجاد درد فک، دندان قروچه، و دندان زدن ناصحیح شوند، که همگی نیاز به ترمیم و تصحیح دارند.
• خشونت صدا: تنفس از راه دهان باعث خشک شدن راه هوایی شده سبب می‎شود تا فرد صدای خشنی از خود ایجاد کند.
تغییرات تکلم: تنفس از راه دهان با افزایش ریسک نوعی اختلال تکلم به نام تُک زبانی حرف زدن می‎شود. این اختلال باعث می‎شود که فرد در ادای حروفی مثل "س" مشکل داشته باشد و آن را بیشتر شبیه "ش" تلفظ کند. چندین مطالعه پی برده‎اند که کودکان دچار تنفس دهانی در عین حال دچار تغییراتی در رشد فک خود می‎شوند. آنها بیشتر محتمل است که دارای صورت و فک درازی شوند که در وضعیت برابر و مساوی قرار ندارند.
کودکی که مدتی دچار تنفس از راه دهان بوده باشد اغلب اوقات دچار همپوشانی لب یا پوشش لب بالایی توسط لب پایینی می‎شود. اصطلاح فنی مربوط به وضعیت فک در این اختلال رتروگناتیک نام دارد.
وقتی تنفس از راه دهان یک اختلال موقتی باشد اغلب ناشی از سرماخوردگی یا دیگر ناخوشی‎هایی است که باعث انسداد معبرهای بینی می‎شوند. در این وضعیت فرد معمولاً در کنار تنفس از راه دهان دچار آبریزش بینی یا گرفتگی بینی نیز می‎شود.

عوارض تنفس از راه دهان
تنفس از راه دهان مزمن با چند اختلال سلامت مرتبط است. اگرچه فرد ضرورتاً به تمامی این اختلالات مبتلا تمی‎شود در عین حال امکان بروز برخی از آنها در وی وجود دارد.
عوارض ناشی از تنفس از راه دهان شامل موارد زیر است:
• افزایش خطر عوارض دندانی مثل پوسیدگی دندان و بیماری لثه
• شیوع بیشتر خر و پف و آپنه خواب
• مشکلاتی در مورد مفاصل فک
• مشکلات مربوط به تکلم و بلع
• عدم تنظیم دندان‎ها با یکدیگر و نامرتب بودن چینش دندان‌ها
• بزرگ شدن لوزه‌ها و ادنوئید
• تشدید علایم آسم
بسیاری از مردم می‎توانند پیش از تشدید علایم و بروز عوارض درازمدت به فکر درمان خود باشند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگرچه تنفس از راه دهان به ندرت موقعیتی اورژانسی است، فرد باید در صورت مشاهدۀ هریک از علایم تنفس از راه دهان به پزشک مراجعه کند.
والدینی که متوجه خر و پف کودکان خود یا تنفس از راه دهان در وی می‎شوند باید کودک را به متخصص بیماری‎های کودکان ارجاع دهند.

تشخیص
دکتر در مرحلۀ اول شرح پزشکی کاملی از بیمار می‎گیرد و در مورد نخستین باری که فرد متوجه علایم در خود شده، عوامل منجر به تشدید علایم و نیز وجود احتمالی عوامل منجر به بهبود علایم پرسش خواهد کرد.
پزشک اغلب اوقات دهان، گلو و بینی فرد را برای بررسی تورم احتمالی و ناهنجاری‎ها و مشاهدۀ الگوهای تنفسی بررسی می‎کند.
در عین حال امکان درخواست انجام تست‎های تصویربرداری برای بررسی عملکرد معبرهای بینی و تست‎های عملکرد ریه در صورت وجود زمینۀ آسم یا دیگر اختلالات، وجود دارد.
اگر پزشک به این موضوع مظنون باشد که فردی دچار آپنه خواب است، ممکن است که انجام مطالعۀ خواب را در دستور کار قرار دهد. هم کودکان و هم بزرگسالان ممکن است دچار آپنه خواب باشند.

تنفس از راه دهان چگونه درمان می‎شود؟
درمان تنفس از راه دهان به علت زیربنایی اختلال بستگی دارد.
برای مثال اگر شخصی دچار مشکل بزرگ شدن لوزه‎ها و ادنوئید باشد، این احتمال وجود دارد که پزشک وی را برای درمان به متخصص گوش، حلق و بینی و متخصص بیماری‎های گلو به نام اتولارنگولوژیست ارجاع دهد.
اگر فردی دچار مشکلی مربوط به شکل معبرهای بینی باشد ممکن است عمل جراحی در مورد وی در دستور کار قرار گیرد. دکتر ممکن است نیاز داشته باشد تا معبر سینوس را باز کرده تا دیگر اقدامات جراحی را انجام دهد که فرد بتواند به صورت طبیعی از راه بینی نفس بکشد.
استفاده از داروهایی مثل اسپری بینی ضد التهابی، آنتی‎هیستامین‎ها، و دکونژستانت‎ها در کوتاه مدت ممکن است مفید باشد.
در عیـن حال این امکان وجود دارد که دکترها و فیزیوتراپیست‌ها بتوانند تکنیک‎هایی را به بیمار بیاموزند که وی بتواند به جای تنفس از راه دهان بر روی روش‎های کمک کننده به تنفس از راه بینی تمرکز کند.
درست به همان شکل که فرد می‎تواند با تمرین و ممارست عضلات بازوی خود را تقویت کند، وی می‎تواند با تمرین عضلات دهان و زبان خود را برای کمک به تنفس از راه بینی بازپروری کند.
درمانگرها ممکن است از تکنیک‎های مختلفی استفاده کنند. برخی از روش‌های بیشتر رایج در این مورد شامل روش بوتیکو، و روش پاپوُرث و پرانایاما یوگا است.
این تمرینات صرفاً باید زیر نظر راهنمایان خبره و درمانگرهای دارای صلاحیت انجام شوند زیرا ممکن است مستلزم حبس نفس و اعمال کنترل بر فرآیند تنفس باشند.

دورنما
تنفس از راه دهان یک اختلال بسیار درمان‎پذیر است که فرد نباید برای درمان آن تأخیر انجام دهد.
هر قدر فرد دچار اختلال تنفس از راه دهان زودتر در پی درمان این مشکل باشد، احتمال دچار شدن به مشکلات درازمدت و مزمن تنفس از راه دهان شامل جابجایی عضلات و استخوان‎های فک در وی کمتر خواهد بود./

Source:
Mouth breathing: Symptoms, complications, and treatment
Last reviewed Fri 22 September 2017
By Rachel Nall, RN, BSN, CCRN
Reviewed by Shuvani Sanyai, MD