خونریزی بینی یا خون‌دماغ

• کارولاین گیلوت
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز - شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان

اصطلاح پزشکی برای خونریزی بینی (خون‌دماغ) اپیستاکسیس است. به دلیل وضعیت و محل قرارگیری بینی - در وسط صورت - و تراکم بالای رگ‌های خونی آن، اغلب مردم در مقطعی از زندگی دستکم یک بار دچار خونریزی بینی می‌شوند. اگرچه به ندرت این خونریزی علامتی هشدار دهنده می‌شود، خونریزی بینی در موارد نادر می‌تواند تهدید کنندۀ حیات آدمی باشد.
خونریزی بینی اغلب اوقات بر اثر ترومای موضعی ایجاد می‌شود اما در عین حال ممکن است بر اثر اجرام خارجی، عفونت‌های سینوس یا بینی، و تنفس طولانی مدت هوای خشک ایجاد گردد.
تومورها و بدشکلی‌های عروقی نیز علل بالقوۀ خونریزی بینی محسوب می‌شوند اما این موارد نادرند.
خونریزی خود به‌خودی بینی تا حدودی به ویژه در کودکان شایع است. وقتی غشاء مخاطی (یک بافت مخاطی ترشح دهنده درون بینی) خشک می‌شود، پوسته می‌دهد یا شکاف و ترک برمی‌‏دارد و سپس با گرفتن یا بالا کشیدن بینی دچار پارگی می‌گردد، احتمال خونریزی بینی وجود خواهد داشت.
از آنجا که بینی پر از رگ‌های خونی است، هر جراحت کوچکی در صورت می‌تواند سبب بروز خونریزی غافلگیر کننده در بینی شود.
خونریزی بینی در عین حال در مردم مصرف کنندۀ داروهای ضد انعقادی (داروهای رقیق کنندۀ خون، مثل آسپیرین) و نیز مردم سالمند که خون آنان ممکن است دیرتر لخته شود، شایع است. اگر کسی داروهای ضد انعقادی مصرف می‌کند، دچار هیپرتانسیون (فشار خون بالا) است، یا به اختلال لخته شدن خون مبتلاست، ممکن است خونریزی بینی دیرتر در وی متوقف شود و می‌تواند تا بیش از 20 دقیقه ادامه داشته باشد.

مطالب این مقاله:
• چه چیز سبب خونریزی بینی می‌شود؟
• نشانه‌ها و علایم خونریزی بینی
• درمان‌های خانگی برای خونریزی بینی
• درمان‌های پزشکی خونریزی بینی
• چطور می‌توان از خونریزی بینی پیشگیری کرد؟

چه چیز سبب خونریزی بینی می‌شود؟
خونریزی بینی ممکن است قدامی یا خلفی باشد.
در خونریزی بینی قدامی، خون از دیوارۀ بین دو حفرۀ بینی می‌آید. این قسمت از بینی دارای رگ‌های خونی ظریف متعددی است. خونریزی قدامی به‌راحتی در محیط خانه قابل درمان است. این نوعی خونریزی بینی است که در کودکان بسیار مشاهده می‌شود.
در خونریزی خلفی یا خونریزی از بخش عقب بینی، خون از بخش پسین یا بالاتر بینی در ناحیه‌ای که در آن شاخه‌های خون شریانی بینی را تغذیه می‌کنند نشأت می‌گیرد. خونریزی بینی خلفی اکثر اوقات در مقایسه با خونریزی قدامی مورد جدی‌تری است و ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. این نوع خونریزی بینی بیشتر در افراد بزرگسال شایع است.

علل خونریزی قدامی
گاهی از اوقات علت بروز خونریزی قدامی نامشخص است. به هر حال، علل شایع در این مورد شامل موارد زیر است:
• ناخن زدن به داخل بینی، به ویژه اگر این کار به صورت مکرر انجام شود، اگر ناخن‌های مورد استفاده دراز باشند، و نیز اگر داخل بینی بیشتر دچار تحریک یا حساسیت بوده باشد.
• وارد شدن ضربه یا تکان شدید می‌تواند به رگ‌های خونی ظریف غشاء مخاطی صدمه بزند.
• سینوزیت - التهاب سینوس‌ها (حفره‌های پر از هوای استخوان و جمجمۀ اطراف بینی)
• سرماخوردگی، آنفولانزا یا آلرژی بینی می‌توانند سبب به دلایل مختلف سبب ایجاد خونریزی بینی شوند: مردم دچار این اختلالات بینی خود را بیشتر تحت فشار قرار داده می‌گیرند. همچنین احتمال دارد که در کوران بروز عفونت داخل بینی تحریک و آزرده شود که این موضوع بینی را در برابر خونریزی آسیب‌پذیرتر می‌کند.
• انحراف بینی - وقتی است که تیغۀ بین دو حفرۀ بینی در مرکز آن قرار ندارد یا کج است.
• مناطق خشک گرم با رطوبت کم یا دارای تغییرات دمایی شدید، می‌توانند سبب خشکی و ترک برداشتن داخل بینی شوند، که این خود می‌تواند سبب ایجاد خونریزی گردد.
• ارتفاعات - هر قدر ارتفاع افزایش پیدا کند، میزان دسترسی به اکسیژن کاهش پیدا می‌کند، و این سبب کمتر و خشک‌تر شدن هوا می‌شود. خشکی هوا می‌تواند باعث ایجاد خونریزی بینی شود.
• مصرف بیش از حد برخی از داروها مثل داروهای رقیق کنندۀ خون یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن.
• بیماری کبد می‌تواند در روند لخته شدن خون اختلال ایجاد کند و نتیجۀ آن خونریزی مکرر یا شدید بینی خواهد بود.
• استفادۀ مکرر از مواد مخدری مثل کوکایین.

علل خونریزی قسمت پسین بینی
• فشار خون بالا
• جراحی بینی
• کمبود کلسیم
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که می‌توانند غشاء مخاطی را تحریک و آزرده کنند
• بیماری‌های خونی مثل هموفیلی یا لوسمی
• برخی از انواع تومور

دیگر علل خونریزی بینی
• شکستگی بینی - بروز ترک یا شکاف در استخوان یا غضروف بینی
• اجرام خارجی در بینی - این وضعیت اغلب در کودکان برای مثال بر اثر استفاده از لگو رخ می‌دهد.
• کاهش تعداد پلاکت (ترومبوسیتوپنی) - افراد دچار این اختلال بیشتر در معرض خونریزی بینی قرار دارند.
• بیماری اُلسر - وبر - رندو - یک اختلال نادر است که از هر 5000 نفر یک نفر دچار آن می‌شود. بیماری مزبور یک اختلال ژنتیکی رگ‌های خونی است که به خونریزی بیش از حد منجر می‌شود.
• کمبود عامل X (کمبود عامل استیوارت - پراور) - اختلالی است که بر اثر کمبود پروتئین یک ایجاد می‌شود.
• تنگی مادرزادی آئورت - که زیر عنوان کوارکتاسیون آئورتیک شناخت می‌شود.
• گلومرولونفریت (نفریت) - التهاب حاد کلیه، که عموماً بر اثر یک واکنش ایمنی ایجاد می‌شود.
• ابولا - یکی از علایم مرحلۀ آخر ابولا بروز راش خونریزی دهنده در سراسر بدن است.
• بیماری فُن ویلبراند - یک اختلال خونریزی دهنده که به علت کمبود عامل فن ویلبراند رخ می‏دهد.
• پورپورای ترومبوسیتوپنی با علت ناشناخته - اختلالی است که در آن خون به درستی لخته نمی‌شود. افراد مبتلا به خونریزی بیش از حد و کبودی دچار می‌شوند.
کمبود عامل 2، 5، یا 7 - این اختلالات نادر بر لخته شدن خون تأثیر گذاشته و شانس خونریزی بینی را افزایش می‌دهند.
• تب روماتیسمی - یک عارضۀ گلوی تسترپتوکوکی است.
• سیروز کبد - به دنبال مجاورت درازمدت با مواد سمی ایجاد می‌شود.
• بیماری سلیاک - بر اثر واکنش به گلوتن ایجاد می‌شود.
• لیشمانیاز - یک بیماری انگلی است که توسط مگس شنزار منتقل می‌‌شود.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:
آبریزش بینی یا رینوریا

نشانه‌ها و علایم خونریزی بینی
علامت اصلی خونریزی بینی ریزش خون از بینی است، که ممکن است خفیف یا شدید باشد. خون معمولاً از یک سوراخ بینی که دچار آسیب شده است خارش می‌شود.
اگر خونریزی بینی در حالتی که فرد دراز کشیده است بروز کند، معمولاً پیش از اینکه خون از بینی خارج شود، وجود مایع را در قسمت عقب گلو احساس می‌کند. بهترین کار این است که فرد از بلعیدن خون وارد شده در گلو خودداری کند زیرا این خون می‌تواند سبب بروز تهوع و استفراغ شود. خونریزی شدید بینی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. مواردی که باید مورد ملاحظه قرار گیرد عبارتند از:
• خونریزی شدید
• تپش قلب (بی‌نظمی ضربان قلب)
• بلعیدن مقادیر زیاد خون که سبب بروز استفراغ می‌شود
• تنگی نفس
• پریدگی رنگ

درمان‌های خانگی خونریزی بینی
نخستین کار در این مورد متوقف کردن خونریزی است:
• بنشینید و قسمت نرم پره بینی را محکم بگیرید و از راه دهان تنفس کنید.
• به جلو خم شوید (نه به عقب) تا از تخلیۀ خون به داخل سینوس‌ها و گلو که می‌تواند باعث استنشاق خون شود پیشگیری به عمل آید.
• به حالت شق و رق بنشینید به شکلی که سر در سطحی بالاتر از قلب قرار گیرد. این وضعیت فشار خون را کاهش دهد و ادامۀ خونریزی را کند می‌کند.
• فشار بر روی بینی را ادامه دهید، به طرف جلو خم شوید، و برای مدت 5 تا 20 دقیقه در حالت سر راست بنشینید به شکلی که خون لخته شود. اگر خونریزی بینی به مدت بیش از 20 دقیقه ادامه یابد، نیاز به مراقبت پزشکی خواهد داشت.
• از آیس پک برای بینی و گونه برای آرام کردن ناحیه استفاده کنید و در طول چند روز بعدی از فعالیت شدید بدنی خودداری نمایید.
به افرادی که مکرراً دچار خونریزی بینی می‌شوند (چرا که خونریزی مکرر بینی می‌تواند نشانۀ وجود یک اختلال زیربنایی باشد)، یا دچار ضربه به سر شده‌اند، یا از داروهای ضد انعقادی (داروهای رقیق کنندۀ خون) استفاده می‌کنند، یا خونریزی بینی در آنان متوقف نمی‌شود مراجعه به پزشک توصیه می‌گردد.

درمان‌های پزشکی برای خونریزی بینی
اگر دکتر ظن به وجود یک اختلال زیربنایی مثل هیپرتانسیون، آنمی، یا شکستگی بینی در مورد خونریزی بینی داشته باشد، انجام تست‌های بیشتر مثل بررسی فشار خون و ضربان قلب را در دستور کار قرار خواهد داد. در عین حال پزشک ممکن است پیش از استفاده از یک گزینۀ درمانی از آزمایش اشعه ایکس استفاده کند.
طیفی از گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر برای خونریزی بینی وجود دارد:
بستن بینی - دکتر از نوارهای مخصوص یا اسفنج‌های بینی برای مسدود کردن راه خونریزی در حد امکان استفاده می‌کند.
کوتری – یک عمل کوچک است که در آن ناحیۀ دچار خونریزی سوزانده و عایق‌بندی می‌شود. این کار در مورد رگ‌های خونی خاصی که قابل شناسایی باشند انجام می‌گیرد. به هر جهت، برخی از اوقات ناحیۀ اطراف کوتری دچار خونریزی می‌شوند.
جراحی بینی - یک عمل جراحی است که برای تقویت سپتوم (دیوارۀ میان دو کانال بینی) معیوب انجام می‌شود، چه این عیب به صورت مادرزادی ایجاد شده و چه بر اثر یک آسیب دیدگی بروز کرده باشد. این عمل می‌تواند میزان بروز خونریزی بینی را کاهش دهد.
بستن رگ - یک عمل جراحی است که به‌عنوان "آخرین گزینه" مطرح است و در آن انتهای رگ‌های خونی شناسایی شده به‌عنوان عامل خونریزی بسته می‌شود. گاهی از اوقات حتی شریانی که رگ خونی از آن نشأت می‌گیرد نیز بسته می‌شود. اگر منبع خونریزی در قسمت بازهم عقب‌تری در بینی قرار گرفته باشد، برای رفع مشکل نیاز به انجام اعمال جراحی بزرگ خواهد بود.

چطور می‌توان از خونریزی بینی پیشگیری کرد؟
• از ناخن زدن به بینی خودداری کنید.
• از پمادهای لیز کنند مثل ژل نفتی (وازلین) در داخل بینی استفاده کنید؛ به ویژه در مورد کودکان که خونریزی بینی در آنان اغلب اوقات ناشی از کبره بستن مکرر سوراخ بینی است.
• از گرفتن بینی به صورت سخت به ویژه به شکل مکرر خودداری کنید.
• در ارتفاعات یا در هوای خشک از یک دستگاه مرطوب کننده استفاده کنید.
• برای پیشگیری از برگشت خونریزی بینی، از فعالیت‌های شدید یا نیازمند تقلای زیاد به مدت دستکم یک هفته پس از بروز خونریزی خودداری کنید./

Source:
Nosebleeds: Why they start and how to stop them
Last updated Fri 24 March 2017
By Caroline Gillott
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine