• علایم سندرم دهان سوزان
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• علل سندرم دهان سوزان
• ریسک فاکتورهای سندرم دهان سوزان
• عوارض سندرم دهان سوزان
• پیشگیری از سندرم دهان سوزان
• تشخیص سندرم دهان سوزان
• درمان سندرم دهان سوزان
• سبک زندگی و درمان خانگی
سندرم دهان سوزان اصلاح پزشکی برای سوزش ادامه‌دار (مزمن) یا مکرر دهان بدون وجود علت آشکار است. این وضعیت ناراحت کننده ممکن است مبتلابه زبان، لثه‌ها، لب‌ها، داخل گونه‌ها، سقف دهان یا قسمت‌های گسترده‌ای از کل دهان شود. حس سوزش ممکن است شدید باشد چنان که گویی داخل دهان آب جوش ریخته شده است.
سندرم دهان سوزان معمولاً به صورت ناگهانی بروز می‌کند اما این امکان وجود دارد که به شکل تدریجی و به مرور زمان ایجاد شود. بدبختانه علت مشخص ایجاد آن را اغلب نمی‌توان معین کرد. اگرچه این موضوع درمان آن را با چالش بیشتری مواجه می‌کند، همکاری با پزشک می‌تواند به کاهش علایم کمک کند.
علایم سندرم دهان سوزان
علایم سندرم دهان سوزان شامل موارد زیر است:
• حس سوزش شدید که اغلب به زبان لطمه می‌زند اما در عین حال امکان درگیر شدن لب‌ها، لثه‌ها، کام، گلو یا کل دهان وجود دارد
• احساس خشکی دهان توأم با افزایش تشنگی
• تغییر طعم و مزه دهان مثل ایجاد تلخی یا طعم فلز
• کاهش حس چشایی
• مور مور، حالت سوزن سوزن یا بی‌حسی در دهان
ناراحتی ناشی از سندرم دهان سوزان به طور معمول دارای چند الگوی مختلف است؛ و احتمال دارد:
• هر روزه بروز کند، و با ناراحتی کمی در هنگام بیدار شدن از خواب همراه باشد، اما در ادامه روز این حس تشدید گردد
• به محض بیدار شدن شخص از خواب بروز کرده و تمام روز ادامه داشته باشد
• به شکل متناوب ظاهر شود
فارغ از الگوی بروز علایم، سندرم دهان سوزان ممکن است برای ماه‌ها تا سال‌ها ادامه پیدا کند. در موارد نادر علایم به شکل ناگهانی برطرف شده یا از تعداد موارد تکرار آنها کاسته می‌شود. برخی حس‌های مرتبط ممکن است در طول غذا خوردن یا نوشیدن مایعات به شکل موقتی فروکش کنند.
سندرم دهان سوزان به طور معمول باعث ایجاد تغییرات فیزیکی قابل توجهی در زبان یا دهان نمی‌شود.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر کسی دچار ناراحتی، سوزش یا رنجوری زبان، لب‌ها، لثه‌ها یا دیگر قسمت‌های دهان باشد، باید به دندان‌پزشک مراجعه کند.
علل سندرم دهان سوزان
علل سندرم دهان سوزان را می‌توان به دو دسته اولیه یا ثانویه طبقه‌بندی کرد.
سندرم دهان سوزان اولیه
وقتی برای این اختلال نتوان هیچ ناهنجاری بالینی یا آزمایشگاهی شناسایی کرد، آن را سندرم دهان سوزان اولیه یا ایدیوپاتیک می‌نامند. برخی تحقیقات عنوان می‌کنند که سندرم دهان سوزان اولیه با مشکلات عصب‌های حسی و چشایی سیستم عصبی مرکزی یا محیطی مرتبط است.
سندرم دهان سوزان ثانویه
برخی از اوقات سندرم دهان سوزان بر اثر یک اختلال پزشکی زیربنایی ایجاد می‌شود. در این موارد آن را سندرم دهان سوزان ثانویه می‌نامند.
مشکلات زیربنایی که می‌توان آنها را با اختلال مزبور مرتبط کرد عبارتند از:
• خشکی دهان (زروستومیا)
• دیگر اختلالات دهان و دندان مثل عفونت قارچی دهان (برفک دهان)
• کمبودهای غذایی مثل کمبود آهن، زینک، فولات (ویتامین B9)، تیامین (ویتامین B1)، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، پیرودوکسین (ویتامین B6) و کوبالامین (ویتامین B12)
• آلرژی یا واکنش به غذا، طعم دهنده‌های غذایی، دیگر افزودنی‌ها، طعم‌ها، رنگ‌ها یا مواد مورد استفاده در دندان‌پزشکی
• ریفلاکس اسید معده (بیماری ریفلاکس معده به مری، یا GERD)
• برخی داروها، مشخصاً داروهای کنترل بالا بودن فشار خون
• عادات دهانی مثل زبان درآوردن، گاز کردن زبان و دندان قروچه (بروکسیزم)
• اختلالات غدد درون‌ریز مثل دیابت یا هیپوتیروئیدیسم
• تحریک بیش از حد دهان که ممکن است نتیجه شستشوی بیش از حد زبان، استفاده از مسواک زبر، مصرف بیش از حد دهانشویه یا نوشیدن نوشابه‌های بسیار اسیدی باشد
• عوامل روان‌شناختی مثل اضطراب، افسردگی یا استرس
استفاده از دندان مصنوعی حتی اگر کاملاً متناسب با وضعیت دهان نباشد و سبب ایجاد تحریک شود، عموماً سبب ایجاد سندرم دهان سوزان نمی‌شود اما دندان مصنوعی می‌تواند علایم را تشدید کند.
ریسک فاکتورهای سندرم دهان سوزان
سندرم دهان سوزان ناشایع است. به هر حال خطر بروز آن بالاتر خواهد بود اگر:
• شخص زن باشد
• شخص در دوره پیش‌یائسگی یا پس از یائسگی قرار داشته باشد
• سن شخص بالای 50 باشد
سندرم دهان سوزان به طور معمول به صورت خود به خود و بدون وجود هیچ عامل محرک آغاز می‌شود. به هر حال، برخی عوامل شامل موارد زیر می‌توانند خطر ایجاد آن را افزایش دهند:
• بیماری اخیر
• برخی اختلالات مزمن مثل فیبرومیالژی، بیماری پارکینسون، بیماری خودایمنی و نوروپاتی
• اقدامات دندان‌پزشکی انجام شده در گذشته
• واکنش آلرژیک به غذا
• داروها
• اتفاقات تروماتیک زندگی
• استرس
• اضطراب
• افسردگی
عوارض سندرم دهان سوزان
عوارض سندرم دهان سوزان ممکن است علت ایجاد ناراحتی یا مرتبط به آن باشند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• دشواری به خواب رفتن
• دشواری غذا خوردن
• افسردگی
• اضطراب
پیشگیری از سندرم دهان سوزان
هیچ راهی برای پیشگیری از سندرم دهان سوزان وجود ندارد؛ اما با اجتناب از مصرف تنباکو، غذاهای اسیدی، غذاهای پرادویه و تند و نوشابه‌های گازدار، و استرس بیش از حد، مردم می‌توانند ناراحتی ناشی از سندرم دهان سوزان را کاهش داده یا از تشدید ناراحتی ناشی از آن کم کنند.
تشخیص سندرم دهان سوزان
هیچ تستی برای تعیین ابتلاء یا عدم ابتلاء مردم به سندرم دهان سوزان وجود ندارد. در عوض پزشکان تلاش می‌کنند تا پیش از رسیدن به تشخیص ابتلاء فرد به این سندرم دیگر مشکلات احتمالی را از تشخیص خارج کنند.
پزشک یا دندان‌پزشک اقدامات زیر را در دستور کار قرار خواهد داد:
• مرور شرح حال پزشکی و داروهای مصرفی شخص
• معاینه دهان
• درخواست تشریح علایم، عادات دهانی و مراقبت معمول دهان
به علاوه پزشک احتمالاً یک معاینه پزشکی عمومی انجام داده در مورد نشانه‌های دیگر اختلالات دقیق خواهد شد. امکان انجام برخی از تست‌های زیر وجود دارد:
• آزمایش خون. آزمایش خون می‌تواند شمارش کامل خون، سطح گلوکز، عملکرد تیروئید، عوامل غذایی و عملکرد ایمنی را مشخص کند که همگی سرنخ‌هایی در مورد منبع ایجاد ناراحتی ارائه می‌دهند.
• کشت دهانی یا بیوپسی. گرفتن نمونه از بافت دهان می‌تواند تعیین کند که شخص دچار یک عفونت قارچی، باکتریایی یا ویروسی است.
• تست آلرژی. پزشک ممکن است برای تعیین ابتلاء احتمالی شخص به آلرژی نسبت به برخی غذاها، افزودنی‌ها یا حتی مواد مورد استفاده در دندان‌پزشکی تست آلرژی انجام دهد.
• موازین مربوط به غدد بزاقی. در شرایط ابتلاء به سندرم دهان سوزان امکان خشکی دهان وجود دارد. تست‌های بزاقی می‌تواند کاهش احتمالی جریان بزاق را روشن کند.
• تست ریفلاکس گاستریک. این تست می‌تواند ابتلاء به GERD را نشان دهد.
• تست‌های تصویربرداری. پزشک ممکن است از اسکن MRI یا CT اسکن یا دیگر تست‌های تصویربرداری برای مشخص کردن دیگر مشکلات سلامت استفاده کند.
• تنظیمات دارویی. اگر کسی مصرف کننده دارویی باشد که می‌تواند به عنوان عامل تقویت ناراحتی لحاظ گردد، پزشک ممکن است تغییر دوز دارو، چرخش به سمت داروی دیگر یا توقف موقتی مصرف دارو را توصیه کند تا مشخص گردد که علایم از بین می‌روند یا خیر.
• پرسشنامه روان‌شناختی. ممکن است از شخص خواسته شود تا برای مشخص شدن وضعیت وی در مورد مسائلی چون علایم افسردگی، اضطراب یا اختلالات سلامت روانی پرسشنامه‌هایی را پر کند.
درمان سندرم دهان سوزان
درمان به این بستگی دارد که شخص به سندرم دهان سوزان اولیه مبتلاء باشد یا ثانویه.
سندرم دهان سوزان ثانویه
در این مورد درمان به اختلالات زیربنایی احتمالاً مسبب بروز ناراحتی در دهان بستگی دارد.
برای مثال، درمان عفونت دهان و دندان یا مصرف مکمل برای کمبود ویتامین می‌تواند به تخفیف ناراحتی منجر شود. علت اهمیت مشخص شدن علت همین است. وقتی علت زیربنایی برطرف شود، سندرم دهان سوزان باید کاهش یابد.
سندرم دهان سوزان اولیه
هیچ علاجی برای سندرم دهان سوزان اولیه وجود ندارد و هیچ راه مطمئنی برای درمان آن در دست نیست. تحقیقات قطعی در مورد مؤثرترین روش‌ها وجود ندارد. درمان به علایم مشخص بستگی داشته و با هدف کنترل علایم انجام می‌شود. ممکن است شخص پیش از رسیدن به یک درمان یا یک ترکیب درمانی قادر به کاهش ناراحتی دهان به امتحان چند روش درمانی نیاز داشته باشد. و احتمال دارد که رسیدن به درمان مؤثر برای مدیریت علایم زمان‌بر باشد.
گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• محصولات جایگزین بزاق
• دهانشویه‌های مخصوص یا لیدوکائین
• کپسیسین، نوعی مسکن درد که از فلفل تند به دست می‌آید
• یک داروی ضد تشنج به نام کلونازپام (کلونوپین)
• برخی داروهای ضد افسردگی
• داروهای بلوک کننده درد عصب
• درمان شناختی رفتاری برای توسعه راهکارهایی برای هدف گرفتن اضطراب و افسردگی و مقابله با درد مزمن
سبک زندگی و درمان خانگی
در کنار درمان پزشکی و داروهای تجویزی، برخی مقیاس‌های خودمراقبتی می‌توانند به کاهش علایم و ناراحتی دهان کمک کنند:
• نوشیدن مقدار فراوان مایعات برای کاهش احساس خشکی دهان یا لیس زدن تراشه یخ
• اجتناب از غذاهای اسیدی مثل گوجه فرنگی، آب پرتقال، نوشابه‌های گازدار و قهوه
• اجتناب از مشروب الکلی و محصولات دارای الکل که می‌توانند باعث تحریک جدار داخلی دهان شوند.
• عدم استفاده از محصولات تنباکو
• اجتناب از از غذاهای پرادویه
• اجتناب از غذاهای دارای دارچین یا نعناع
• استفاده از خمیر دندان فاقد طعم دهنده مثل برندهای موجود برای دندان‌های حساس یا فاقد نعناع یا دارچین
• برداشتن قدم‌هایی در راستای کاهش استرس./
• مایو کلینیک
• ترجمه نادر اکبری سراوانی
Source:
Mayo Clinic
Burning mouth syndrome
Feb. 14, 2019
