در این مقاله:
• وبا چیست؟
• ریشه‌ها و تاریخچه وبا
• علایم وبا
• علل وبا
• درمان و پیشگیری از وبا
• آیا وبا امروزه وجود دارد؟
• بیماری‌های مشابه وبا
• خلاصه
وبا یک بیماری عفونی جدی است که به پستانداران شامل انسان آسیب می‌زند. وبا می‌تواند از طریق تماس با حیوان یا انسان آلوده منتقل شود. باکتری مسبب وبا در بسیاری از نقاط جهان شامل ایالات متحد آمریکا وجود دارد. در صورت عدم درمان وبا می‌تواند کشنده باشد.
وبا چیست؟
وبا نوعی بیماری است که توسط باکتری یرسینیا پستیس (وای. پستیس) ایجاد می‌شود. باکتری وبا معمولاً در پستانداران کوچک مثل موش‌های صحرایی و کک‌های موجود در سطح بدن این حیوانات وجود دارد. کک‌های آلوده باکتری وبا را به پستانداران مختلف، شامل انسان، که از آنها تغذیه می‌کنند، منتقل می‌کنند.
سه نوع وبا وجود دارد:
• وبای خیارکی. انتقال وبای خیارکی معمولاً از طریق گزش کک ایجاد می‌شود. باکتری وبای خیارکی به گره‌های لنفاوی حمله می‌کند. باکتری مزبور باعث می‌شود تا گره‌های لنفاوی حساس و متورم شوند. این گره‌های لنفاوی آلوده خیارک نامیده می‌شوند.
• وبای پنومونیک. وبای پنومونیک مُضرترین شکل وبا است. این بیماری به ریه‌ها آسیب می‌زند و می‌تواند در طول فقط 24 ساعت ایجاد شود. اگر بیماری مزبور به سرعت درمان نشود می‌تواند کشنده باشد. وبای پنومونیک تنها نوع وبا است که می‌تواند از طریق تماس انسان با انسان منتقل شود.
• وبای سپتیسمیک. علایم وبای سپتیسمیک می‌تواند به عنوان نخستین نشانه‌های وبا بروز کند یا یک نتیجه وبای خیارکی درمان نشده باشد. شخص دچار وبای سپتیسمیک ممکن است دچار بافت‌های پوستی سیاه رنگ در حال مرگ شود.
ریشه‌ها و تاریخچه وبا
باکتری وبا از هزاران سال پیش وجود داشته است. مطالعات انجام شده بر روی دو اسکلت یافته شده از عصر برنز وجود باکتری وبا را در DNA اسکلت‌های مزبور اثبات کرده است. این اسکلت‌ها متعلق به حدود 3800 سال پیش بودند.
از لحاظ تاریخی باکتری وبا، وای. پپتیس مسؤول وبای ژوستینیان، مرگ سیاه و پاندمیک ایجاد شده در قرن نوزدهم در جنوب شرقی چین است.
وبای ژوستینیان
وبای ژوستینیان در قرن ششم میلادی در ناحیه‌ای که امروزه ترکیه نامیده می‌شود بروز کرد و در فاصله سال‌های 541 تا 750 میلادی به آسیا، آفریقا، اروپا و خاور میانه گسترش یافت. در طول فقط 4 سال، در فاصله 541 تا 546 میلادی وبای مزبور تقریباً 100 میلیون نفر را در آسیا، آفریقا و اروپا از بین برد.
مرگ سیاه
مشهورترین مورد وبا، مرگ سیاه، در قرن چهاردهم میلادی در اروپا بروز کرد. در فاصله سال‌های 1347 تا 1352 نیمی از جمعیت اروپا، یعنی تقریباً 25 میلیون نفر، جان خود را بر اثر این بیماری از دست دادند.
در طول 400 سال بعدی طغیان‌های وبا در سطح اروپا مجدداً ظاهر شدند. در فاصله سال‌های 1656 و 1657 دوسوم جمعیت ناپل و جنوا بر اثر وبا از بین رفت. در فاصله سال‌های 1665 و 1666 لندن و وین هر یک در حدود 100.000 نفر از جمعیت خود را از دست دادند. در فاصله سال‌های 1770 تا 1771 بیش از 100.000 نفر از مردم مسکو بر اثر این بیماری مردند. در مجموع مرگ سیاه باعث مرگ بیش از 50 میلیون نفر در اروپا شد.
طغیان وبا در چین
در حدود 1855 میلادی یک مورد طغیان وبا در استان یونان در جنوب شرقی چین بروز کرد. در نهایت بیماری وبا از طریق کشتی‌های تجاری در فاصله سال‌های 1910 تا 1920 به هندوستان، استرالیا، ژاپن و شمال و جنوب آمریکا سرایت کرد. تا سال 1959 طغیان وبا بیش از 15 میلیون نفر را کشت.
علایم وبا
سه نوع وبای مورد اشاره علایم متفاوتی در بدن انسان ایجاد می‌کنند. به هر حال، تمامی اشکال وبا می‌توانند باعث ایجاد موارد زیر شوند:
• تب ناگهانی
• ضعف
• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد شکم
• سردرد
• دردهای جسمانی
وبای خیارکی
بر مبنای اعلام CDC شخص دچار وبای خیارکی در فاصله 2 تا 6 روز پس از تماس با باکتری وبا متوجه علایم می‌شود. علایم وبای خیارکی شامل موارد زیر است:
• یک مورد یا بیشتر ورم و حساس شدن گره‌های لنفاوی
• درد عضلانی
• احساس ناراحتی
خیارک‌های شکل گرفته بر اثر وبای خیارکی سفت و دردناکند و اغلب در مجاورت کشاله ران، زیر بغل، یا گردن ایجاد می‌شوند. در صورت عدم درمان، خیارک‌های مورد اشاره می‌توانند به زخم‌های باز پر از چرک تبدیل شوند. وبای خیارکی درمان نشده همچنین ممکن است به وبای پنومونیک یا سپتیسمیک تبدیل شود.
وبای پنومونیک
وبای پنومونیک می‌تواند در طول فقط 1 روز پس از تماس با باکتری وبا ایجاد شود. علایم وبای پنومونیک شامل موارد زیر است:
• تند شدن ضربان قلب
• دشواری تنفس
• پنومونی
• سرفه
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• مخاط خونی یا آبکی
در صورت عدم درمان، وبای پنومونیک می‌تواند به سرعت به نارسایی ارگان، شوک، و مرگ منجر گردد. به هر حال، میزان ریکاوری از وبای پنومونیک در صورتی که درمان به فاصله 24 ساعت از زمان بروز علایم صورت گیرد، بالا است.
وبای سپتیسمیک
وبای سپتیسمیک ممکن است بر اثر وبای خیارکی ایجاد شود. امکان بروز مستقل این نوع وبا نیز وجود دارد. علایم وبای سپتیسمیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• کسالت
• درد عضله
• خونریزی داخل پوستی یا دیگر ارگان‌ها
• سیاه شدن و مرگ بافت مشخصاً در انگشتان دست، پا و بینی
وبای سپتیسمیک به سرعت گسترش می‌یابد و می‌تواند در صورت عدم درمان کشنده باشد. هر کسی که دچار علایم وبا باشد باید بدون دفع وقت تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.
علل وبا
شایع‌ترین علت وبا در انسان گزش کک آلوده است. افرادی که در تماس مستقیم با مایعات عفونی یا بافت‌های حیوانات دچار وبا قرار می‌گیرند نیز در ریسک آلوده شدن قرار دارند.
وبا همچنین ممکن است شخص را درگیر نماید اگر وی از قطرات خارج شده از دهان شخص، سگ یا گربه دچار وبای پنومونیک استنشاق کند. وبای پنومونیک تنها شکل وبا است که می‌تواند از انسان به انسان منتقل گردد.
درمان و پیشگیری از وبا
پزشکان می‌توانند با گرفتن نمونه خون، خلط یا نمونه بافت گره لنفی وبا را تشخیص دهند. تأیید آزمایشگاهی ابتلاء به وبا ممکن است تا دو روز زمان نیاز داشته باشد، و بنابراین پزشک باید درمان شخص دارای علایم مشکوک به وبا را پس از گرفتن نمونه‌های مورد اشاره آغاز کند.
پزشکان می‌توانند وبا را با استفاده از آنتی‌بیوتیک درمان کنند. اگر شخص دچار وبای پنومونیک باشد، ممکن است قرنطینه کردن بیمار در محیط بیمارستانی ضروری باشد.
اگرچه احتمال آغاز وبا در هر مقطعی از سال وجود دارد بر مبنای اعلام CDC، اکثریت موارد این بیماری در ایالات متحد آمریکا در فاصله اواخر بهار تا اوایل پاییز بروز می‌کند. به علاوه، وبا بیشترین شیوع را در مناطق روستایی مثل نیو مکزیکو، آریزونا، و کلرادو دارد.
مردم ساکن نواحی دارای ریسک وبا باید مراقبت لازم را برای دوری از جوندگانی مثل موش‌های صحرایی، سنجاب، یا موش خرما و کک‌ها انجام دهند. مردم همچنین باید از جابجا کردن لاشه حیوانات در این نواحی خودداری نمایند.
آیا وبا امروزه وجود دارد؟
CDC گزارش می‌دهد که در سطح ایالات متحد آمریکا هر ساله به طور متوسط 7 مورد وبا بروز می‌کند. بیش از 80 درصد موارد وبا در آمریکا از نوع خیارکی بوده‌اند. مردم سنین 12 تا 45 سال در حدود 50 درصد موارد وبا را شامل می‌شدند در حالی که مردم در هر سنی ممکن است دچار این بیماری شوند.
بر مبنای اعلام CDC، اکثریت موارد انسانی وبا در فاصله سال‌های 1990 تا 2018 مربوط به آفریقا بوده است. CDC همچنین می‌گوید که اکثریت موارد وبا در شهرهای کوچک یا روستاها بروز کرده‌اند تا در شهرهای بزرگ.
سازمان بهداشت جهانی پی برده است که در سال 2017 کشورهای دارای بیشترین میزان وبا شامل جمهوری دمکراتیک کنگو، ماداگاسکار و پرو بوده است.
بیماری‌های مشابه وبا
برخی بیماری‌ها شامل موارد زیر دارای علایم مشابه وبا هستند:
• تولارمیا (تولارمی)، نوعی بیماری عفونی نادر که از پستانداران کوچک به واسطه عفونت کنه یا مگس به انسان منتقل می‌شود
• بیماری خراش گربه، که به نام تب خراش گربه نیز شناخته می‌شود، و شخص ممکن است بر اثر گاز، لیس زدن یا خراش ناشی از گربه آلوده دچار آن شود
• تب خالدار کوه راکی، نوعی عفونت باکتریایی که بر اثر گاز گرفته شدن توسط کنه آلوده ایجاد می‌شود
• الفنتیازیس، نوعی بیماری که در آن کرم‌های انگلی سیستم لنفاوی را درگیر می‌کنند
• بروسلوزیس، نوعی عفونت که پس از آن بروز می‌کند که شخص پنیر یا شیر غیر پاستوریزه خورده باشد
• بیماری ویروس دنگ (دنگه)، نوعی عفونت ویروسی ناشی از پشه
• لنفادنیت استرپتوکوکال، نوعی عفونت گره‌های لنفاوی
خلاصه
اگرچه وبا اکنون کمتر از گذشته شایع است هنوز قسمت‌های در جهان وجود دارد که مردم در آنها دچار این بیماری می‌شوند. به طور معمول درمان وبا با استفاده از آنتی‌بیوتیک آسان است. به هر حال این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. شخص دچار علایم وبا باید بلافاصله مورد مراقبت پزشکی قرار گیرد./
بیماری عفونی وبا: انواع، علایم، درمان و پیشگیری
دکتر مدلین نوت، آنا اسمیت
ترجمۀ فرهنگ راد
Source:
Medical News Today
What to know about plague
Medically reviewed by Madeline Knott, MD —
Written by Anna Smith
On October 28, 2020
