بیلهارزیا، تب حلزون یا شیستوزومیازیس

• انتقال بیماری: چطور به آن مبتلاء می‌شویم؟
• بیلهارزیا در کجا بروز می‌کند
• علایم شیستوزومیازیس
• تشخیص شیستوزومیازیس
• درمان شیستوزومیازیس
• پیشگیری از شیستوزومیازیس

بیلهارزیا یا "تب حلزون" نوعی بیماری است که توسط یک کرم انگلی ایجاد می‌شود. کرم یا فلوک مزبور چند نوع مختلف دارد. این کرم به شکل ترجیحی روده‌ها و سیستم ادراری را درگیر می‌کند، اما از آنجا که در عروق خونی زندگی می‌کند، می‌تواند برای دیگر سیستم‌های بدن نیز مضر باشد.
WHO بیلهارزیا را - که اکنون غالباً زیر عنوان شیستوزومیازیس شناخته می‌شود - به عنوان یک بیماری حاد و نیز مزمن توصیف می‌کند. علایم در واکنش بدن نسبت به حضور انگل بروز می‌کنند اما عوارض ناشی از بیماری می‌توانند طولانی مدت باشند.
این بیماری می‌تواند بر قسمت‌های مختلف بدن شامل ریه‌ها، سیستم عصبی، و مغز تأثیر بگذارد. ناحیه آسیب دیده به نوع انگل مبتلابه بیمار بستگی دارد.
بیلهارزیا معمولاً به شکل فوری کشنده نیست، اما نوعی بیماری مزمن است که می‌تواند بر ارگان‌های داخلی تأثیرات منفی جدی داشته باشد. در کودکان، این بیماری می‌تواند به کاهش رشد و مشکلات نمو شناختی منجر گردد.
برخی انواع بیلهارزیا می‌توانند پرندگان و حیواناتی مثل گاومیش را آلوده کنند.

انتقال بیماری: چطور به آن مبتلاء می‌شویم؟
بر مبنای اعلام WHO این عفونت وقتی آغاز می‌شود که شخص در تماس مستقیم با آبی قرار می‌گیرد که برخی انواع حلزون حامل کرم مزبور در آن وجود دارند.
انگل‌ها در هنگام شنا کردن، شستشو، یا پارو زدن فرد در آب آلوده داخل بدن او می‌شوند. مردم در عین حال ممکن است بر اثر نوشیدن آب آلوده یا خوردن غذای شستشو شده در آب ناسالم دچار شیستوزومیازیس شوند.
شکل آلوده کننده فلوک مورد بحث به نام سرکاریا شناخته می‌شود. سرکاریا از حلزون خارج شده، از پوست شخص داخل آب می‌گذرد و به کرم‌های بالغی تبدیل می‌شود که در خون فرد آلوده زندگی می‌کنند.
بسته به نوع کرم، بیلهارزیا می‌تواند موارد زیر را آلوده کند:
• روده‌ها
• سیستم ادراری، که باعث افزایش خطر سرطان مثانه می‌شود
• کبد
• طحال
• ریه‌ها
• طناب نخاعی
• مغز
چرخه عفونت این انگل زمانی شروع می‌شود که تخمک‌های کرم از طریق مدفوع و ادرار - انسان که به عفونت آلوده باشند - وارد آب شیرین می‌شود.
تخمک‌ها در آب تکثیر می‌شوند، و لاروهای کوچک رها می‌کنند، و لاروها درون حلزون‌های آبی بازتولید می‌شوند.
پس از آلوده کردن حلزون‌های آبی سرکاریای کرم رها می‌شود. سرکاریا می‌تواند تا 48 ساعت زنده بماند.
سرکاریا قادر است به داخل پوست انسان نفوذ کند و وارد جریان خون شود. در آنجا، آنها از طریق رگ‌های خونی خود را به ریه‌ها و کبد می‌رسانند و سپس وارد وریدهای اطراف روده و مثانه می‌شوند.
پس از گذشت چند هفته کرم‌ها بالغ می‌شوند. آنها جفتگیری کرده و تخمک تولید می‌کنند. این تخمک‌ها از دیواره مثانه، روده یا هر دو عبور می‌کنند. در نهایت آنها بدن را از طریق ادرار یا مدفوع ترک می‌کنند. در این مرحله چرخه توضیح داده شده دوباره از سر گرفته می‌شود.
شخص دچار شیستوزومیازیس نمی‌تواند کرم را مستقیماً به دیگری انتقال دهد. انسان صرفاً از طریق آب آلوده‌ای که در آن حلزون زندگی می‌کند آلوده می‌شود.

بیلهارزیا در کجا بروز می‌کند
بر مبنای اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بیش از 200 میلیون نفر در سطح جهان به بیلهارزیا مبتلاء هستند، اگرچه این انگل در سطح ایالات متحد آمریکا وجود ندارد.
مکان‌های بروز این انگل شامل موارد زیر است:
• آفریقا، شامل مصر و دره نیل
• آفریقای جنوبی و بخش‌هایی از منطقه کارائیب
• جنوب شرقی آسیا
• یمن، در خاور میانه
در یک ناحیه آلوده تمامی مردم در خطر ابتلاء به بیهارزیا قرار دارند اما بیشترین خطر متوجه گروه‌های زیر است:
• کودکان
• مردمی که بر اثر شنا، کار یا علل دیگر با آب شیرین رودخانه‌ها، کانال‌ها، دریاچه‌ها و جویبارها سر و کار دارند
بیلهارزیا در ایالات متحد آمریکا وجود ندارد اما مردم پس از تماس با یک گونه مرتبط شیستوزومیاها یا انگلی به نام بیلهارزیا دچار یک نوع راش به نام خارش شناگر یا درماتیت سرکاریال می‌شوند.

علایم شیستوزومیازیس
تأثیر عفونت به نوع کرم و مرحله عفونت بستگی دارد.
علایم زمانی بروز می‌کنند که بدن نسبت به تخمک‌های کرم واکنش نشان می‌دهد.

مرحله حاد
بر مبنای اعلام CDC علایم ممکن است در فاصله 14 تا 84 روز ظاهر شوند.
تقریباً 3 تا 8 هفته پس از عفونی شدن شخص ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
• راش
• تب
• سردرد
• درد جسمانی یا میالژیا (میالژی)
• مشکلات تنفسی

مرحله مزمن
بسیاری از مردم در مرحله اولیه بیماری دچار علامتی نمی‌شوند اما ممکن است با پیشرفت بیماری دچار علایم شوند. این علایم متأخر نیز به نوع انگل بستگی دارد.
اگر انگل کبد یا روده‌ها را درگیر کند، علایم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• اسهال یا یبوست
• خون در مدفوع
• اولسر روده
• فیبروز کبد
• هیپرتانسیون پورتال یا بالا رفتن فشار خون در ناحیه سیستم گوارش
اگر انگل‌ها به سیستم ادراری آسیب بزنند همچنین ممکن است موارد زیر بروز کند:
• خون در ادرار
• دردناک شدن ادرار کردن
• بالا رفتن خطر سرطان مثانه
به مرور زمان امکان ایجاد آنمی وجود دارد. در موارد نادر، انگل ممکن است به سیستم عصبی مرکزی آسیب برساند.
بر مبنای اعلام WHO، کودکان ممکن است دچار کند شدن روند رشد و کاهش قابلیت یادگیری شوند.

تشخیص شیستوزومیازیس
اگر کسی دچار علایم بوده، یا اگر شک قرار گرفتن در معرض تماس با آب آلوده در مورد وی مطرح باشد باید به پزشک مراجعه کند. پزشک ممکن است شخص را به یک متخصص بیماری‌های عفونی یا متخصص طب گرمسیری معرفی کند.
نمونه مدفوع یا ادرار نشان می‌دهد که آیا تخمک‌های انگل وجود دارد یا خیر. پزشک ممکن است درخواست تست خون داشته باشد.
کرم مورد بحث برای بالغ شدن به حدود 40 روز نیاز دارد. یک نمونه خون نمی‌تواند نتایج قابل اعتمادی را تا فاصله 6 تا 8 هفته پس از تماس با انگل ارائه دهد.
اگر علایم روده‌ای وجود داشته باش، بیمار نیاز به بیوپسی ناحیه رکتوم (راست روده) خواهد داشت حتی اگر تست خون و ادرار منفی بوده باشند. در عین حال امکان بیوپسی مثانه مطرح است.
ایده خوبی خواهد بود که شخص به فاصله سه ماه دوباره چکاپ شود حتی اگر هیچ علایمی در وی دیده نشود، زیرا علایم بیماری مورد بحث ممکن است حتی بعدها نیز خود را نشان ندهند.

درمان شیستوزومیازیس
هیچ واکسنی برای شیستوزومیازیس وجود ندارد اما درمان می‌تواند به کاهش اثرات عفونت کمک کند.
اگر نتیجه تست در مورد شخص مثبت باشد، یک دوره کوتاه مصرف دارویی به نام پرازیکوانتل به طور معمول به قدری مؤثر است که بیمار دچار صدمات جدی یا عواقب ناشی از بیماری نشود.
پرازیکوانتل می‌تواند حتی در مراحل پیشرفته بیماری کمک کننده باشد اما نمی‌تواند از برگشت مجدد عفونت پیشگیری کند.
مردمی که در نقاط پر-ریسک زندگی می‌کنند می‌توانند یک دوز منفرد داروی پرازیکوانتل را برای کاهش شانس عفونت و عوارض آن مصرف کنند. مردم ممکن است به مدت چند سال نیاز باشد که هر ساله درمان مزبور را تکرار کنند.
محققان در حال تحقیق بر روی واکسنی برای متوقف کردن چرخه زندگی انگل از ادامه آلوده کردن انسان هستند.

پیشگیری از شیستوزومیازیس
CDC توصیه می‌کند که مردم از تماس با آب شیرین در نواحی دارای احتمال آلودگی خودداری کنند.
مردم باید در موارد زیر مراقب باشند:
• شنا، مگر در آب دریا یا استخر کلر زده شده
• نوشیدن آب
• خوردن غذای شسته شده در آب
• حمام کردن
سالم‌سازی آب باید باعث کشته شدن انگل نمی‌شود. هر کسی در نواحی وجود بیماری زندگی یا به آنجاها سفر می‌کند باید فقط از آب بطری شده یا جوشیده حداقل به مدت یک دقیقه مصرف کند.
هر گونه تماس با آب آلوده حتی به مقدار جزئی می‌تواند به عفونت منجر شود. به همین دلیل مردم باید پیش از مصرف، آب حمام کردن خود را نیز بجوشانند و سپس خنک کنند. مردم می‌توانند آب مزبور را در شرایط ایمن برای 1 تا 2 روز پیش از مصرف ذخیره کنند.
راه‌هایی که مسؤولان می‌توانند شانس آلوده شدن مردم را در مناطق با ریسک بالا کاهش دهند عبارتند از:
• کاهش سطوح عفونت. فراهم کردن امکان دارودرمانی برای کل جمعیت می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند.
• کنترل حلزون. این می‌تواند شامل کاربرد مواد شیمیایی و طراحی مجدد طرح‌های آبیاری برای دشوارتر کردن نفوذ حلزون‌ها باشد. دیگر گزینه در این مورد استفاده از شکارچیانی مثل خرچنگ آب شیرین است.
هر کسی که به مناطق دارای شیوع بیلهارزیا سفر کرده یا در آنجا زندگی می‌کند باید در صورت بروز علایم یا شک نسبت به قرار گرفتن در معرض آب شیرین یا انگل مورد بحث به پزشک مراجعه کند./

• دکتر دانیل مورل، ایوت بریزیر
• ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Medical News Today
What is bilharzia, snail fever, or schistosomiasis?
Medically reviewed by Daniel Murrell, M.D.
On September 6, 2018 —
Written by Yvette Brazier