باکتری لیستریا و بیماری لیستریوزیس

• لیستریوزیس چیست؟
• علایم لیستریوزیس
• علایم لیستریوزیس در طول بارداری یا در نوزادگان
• علل لیستریوزیس
• تشخیص لیستریوزیس
• درمان لیستریوزیس
• پیشگیری از لیستریوزیس

لیستریوسیس [لیستریوزیس، لیستریوز] یک عفونت قابل انتقال از طریق غذا است که توسط باکتری لیستریا ایجاد می‌شود. اکثریت مردم مبتلاء به این عفونت به سختی متوجه موضوع می‌شوند. به هر حال، افراد در معرض خطر ممکن است به شدت آلوده شوند و میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری بالا است. لیستریوزیس که لیستریا نیز نامیده می‌شود می‌تواند عفونتی جدی باشد. این بیماری زنان باردار، نوزادان، افراد سالمند، و هر شخص دچار مشکلات یا ضعف سیستم ایمنی را تهدید می‌کند.

لیستریوزیس چیست؟
لیستریوزیس عفونتی است که بر اثر باکتری لیستریا ایجاد می‌شود که به نام جوزف لیستر / Joseph Lister، جراح و پیشگام ضد عفونی جراحی نامگذاری شده است. 10 گونه متمایز لیستریا وجود دارد و نوعی از آن که بیشترین تأثیر را بر انسان دارد لیستریا مونوسیتوژنز است.
لیستریا سالانه مسؤول حدود 1600 مورد بیماری و 260 مورد مرگ و میر در ایالات متحد آمریکا است، که از نظر میزان مرگ و میر بر نرخ مرگ و میر سالمونلا و کلوستریدیوم بوتولینوم سبقت می‌گیرد. در طول سالیان اخیر میزان عفونت نسبتاً ثابت باقی مانده است.
بیماری لیستریوز که به طور معمول بر اثر خوردن غذای آلوده ایجاد می‌شوند در حدود 20 تا 30 درصد موارد کُشنده است.

علایم لیستریوزیس
علایم اولیه لیستریوزیس ممکن است تا مدتی ظاهر نشود. دوره نهفتگی عفونت متغیر است و ممکن است از 11 تا 70 روز پس از خوردن غذای حاوی لیستریا طول بکشد.
علایم فهرست شده در زیر در پیوند با عفونت لیستریا احتمالاً 1 تا 3 روز ادامه پیدا می‌کنند:
• رنجوری عضلات
• تب
• علایم شبه آنفولانزا
• تهوع
• اسهال
برای بسیاری از مردم عفونت لیستریا بدون اینکه متوجه آن شوند سپری می‌شود. به هر حال در مورد برخی اشخاص عفونت به سیستم عصبی سرایت می‌کند که در آنجا علایم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• سردرد
• گیجی
• خشکی گردن
• رعشه و حرکات تنشی
• از دست دادن تعادل
در افراد دارای زمینه لازم لیستریوزیس می‌تواند به یک عفونت جدی خون (سپتی‌سمی) یا التهاب غشاء اطراف مغز (مننژیت) منجر شود.
اگر عفونت لیستریوزیس به مغز گسترش یابد، فرجام آن می‌تواند شدید بوده و شامل موارد زیر باشد:
• فلج عصب کرانیال: فلج و رعشه.
• انسفالیت: التهاب مغز.
• مننژیت. التهاب غشاء پیرامون مغز و طناب نخاعی.
• مننژوانسفالیت. ترکیب انسفالیت و مننژیت.
• آبسه سربرال. تجمع موضعی چرک در مغز

علایم لیستریوزیس در طول بارداری یا در نوزادگان
زنان باردار 10 بار بیشتر از جمعیت عمومی احتمال دارد که دچار لیستریوزیس شوند. شیوع لیستریوزیس در دوره بارداری معادل 12 مورد در هر 100.000 نفر است، که این ارقام باید با 0.7 مورد در هر 100.000 نفر در جمعیت عمومی مقایسه شود.
در حالی که مادر باردار دچار عفونت لیستریا ممکن است هیچ علامت بیرونی نداشته باشد، نوزاد تازه به دنیا آمده* ممکن است به شدت تحت تأثیر قرار گیرد.
لیستریوزیس می‌تواند به سقط جنین ناخواسته یا تولد نوزاد نارس منجر شود. این امکان وجود دارد که نوزاد در طول روزها و هفته‌های ابتدایی زندگی دچار رنج ناشی از یک عفونت مهلک شود.
علایم در نوزادگان می‌تواند خفیف اما شامل موارد زیر باشد:
• تحریک‌پذیری
• تب
• استفراغ
• فقدان علاقه به غذا خوردن

علل لیستریوزیس
لیستریوزیس بر اثر لیستریا ایجاد می‌شود، نوعی باکتری که عموماً در آب، خاک، و مدفوع وجود دارد. انسان زمانی به این عفونت مبتلاء می‌شود که غذای حامل باکتری را مصرف می‌کند.
رایج‌ترین غذاهای مسبب طغیان لیستریوزیس گوشت‌های حاضری و فرآورده‌های لبنی غیر پاستوریزه هستند. به هر حال، بسیاری از اقلام غذایی دیگر می‌تواند محرک طغیان باکتری باشند که از جمله می‌توان به سیب کارامل، طالبی، و کاهوی بارور شده با کود گوسفند اشاره کرد.
بزرگسالان سالم و دارای سیستم ایمنی قوی کمتر در معرض خطر ابتلاء به لیستریوزیس قرار دارند. موارد زیر با افزایش خطر ابتلاء به لیستریوزیس مرتبط شده‌اند:
• سن بالای 65 سال
• AIDS (سندرم نقص ایمنی اکتسابی)
• بیماری کلیه
• شیمی درمانی
• سیروز
• دیابت
• برداشتن طحال با عمل جراحی
• داروهای ارتریت روماتوئید و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

تشخیص لیستریوزیس
لیستریوزیس با استفاده از آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. از تست ادرار و مایع نخاعی نیز باید استفاده کرد.

درمان لیستریوزیس
برای موارد عفونت خفیف ممکن است نیاز به دارو نباشد. برای موارد جدی‌تر لیستریوزیس، داروهای آنتی‌بیوتیک رایج‌ترین گزینه درمانی محسوب می‌شوند. آمپی‌سیلین را می‌توان به تنهایی یا در کنار یک آنتی‌بیوتیک دیگر (اغلب جنتامایسین) مورد استفاده قرار داد.
اگر سپتی‌سمی یا مننژیت بروز کرده باشد به بیمار آنتی‌بیوتیک از طریق تزریق داخل وریدی داده می‌شود و به حدود 6 هفته مراقبت و درمان نیاز است.

پیشگیری از لیستریوزیس
با وجود نادر بودن بیماری لیستریوزیس برخی راه‌ها برای کاهش بیشتر شانس ابتلاء به عفونت وجود دارد. این پرهیزها به ویژه در دوره بارداری اهمیت دارند.
• نظافت. مردم باید دست‌های خود را پیش از آماده کردن غذا با آب و صابون بشویند. به همین روش باید ظروف غذاخوری و سطح مورد استفاده برای کار تمیز شود.
• سبزیجات خام. سبزیجات باید زیر آب گرم با استفاده از برس زائدزدایی شود.
• پخت کامل. باید از پخت کامل گوشت و تخم مرغ مطمئن شد. در این مورد گرماسنج غذایی می‌تواند کمک کننده باشد.
• پنیر. مردم باید از خوردن پنیرهای نرم شامل بری، فتا، کامبرت، پنیرهای با رویه آبی یا پنیرهای سبک مکزیکی مثل کسو فرسکو، پانلا، و کسو بلانکو اجتناب کنند، مگر اینکه برچسب روی محصول به روشنی قید کرده باشد که این پنیرها با شیر پاستوریزه تولید شده‌اند.
• گوشت قرمز. از خوردن گوشت قرمز سرد به ویژه گوشت‌های حاضری مورد استفاده در هات داگ خودداری نمایید مگر اینکه پیش از خورده شدن در حرارت بالا آماده شده باشند. مردم باید مراقب باشند تا هر چیزی که در تماس با گوشت خام و پخته اما سرد قرار گرفته باشد شسته شود.
• غذاهای دریایی دودی شده. مردم باید از خوردن غذاهای دریایی دودی یخچالی خودداری کنند مگر اینکه پیش از مصرف کاملاً پخته شوند.

لیستریا مونوسیتوژنز
لیستریا مونوسیتوژنز یکی از مُسری‌ترین پاتوژن‌های قابل انتقال از راه غذا است و می‌تواند در شرایط وجود اکسیژن و نیز بدون اکسیژن نشو و نما کند، و خلاف بسیاری از باکتری‌های دیگر قادر است در دمای پایین و حتی صفر درجه سانتی‌گراد تکثیر شود.
لیستریا حداقل دارای 42 گونه یافت شده در حیوانات وحشی و اهلی و 17 نوع پرنده است. این باکتریوم از میگوها، ماهی‌ها، سخت‌پوستان، کنه‌ها و مگس‌ها نیز به دست آمده است.
برخی مطالعات عنوان می‌کنند که تا 10 درصد دستگاه‌های گوارش در انسان حامل ال. مونوسیتوژنز است. خلاصه آنکه لیستریا یک ارگانیسم دارای انطباق موفق است. ویژگی‌های سرسخت آن در ترکیب با حضور نسبتاً فراگیر، لیستریا را به یک مشکل جدی و مداوم تبدیل کرده است.
لیستریا مونوسیتوژنز به طور معمول از طریق روده وارد بدن میزبان می‌شود و پیش از همه کبد را درگیر می‌کند. در کبد باکتری مزبور تا زمان دفع شدن توسط سیستم ایمنی تکثیر پیدا می‌کند. در این مرحله اکثریت موارد عفونت پایان می‌یابد. به هر حال، در شرایط اختلال سیستم ایمنی یا در دیگر افراد در معرض خطر، عفونت ممکن است ادامه یابد و در نهایت به مغز برسد.
باکتریوم لیستریا قادر است تا وارد محدوده سلول‌های ایمنی مثل ماکروفاژها شده و در آنجا زنده بماند. لیستریا مونوسیتوژنز همچنین می‌تواند ماشین آلات سلولی را بقابد و سلول‌ها را فریب داده به داخل باکتریوم مزبور بکشاند.
در محدوده سلول باکتری مورد بحث می‌تواند تکثیر شده و به سلول‌های مجاور گسترش یابد و از دست سیستم ایمنی سالم بماند. این توانایی زندگی در محدوده سلول‌های انسانی باکتریوم مزبور را نامعمول، و خطرناک کرده و درمان آن را بسیار دشوار می‌کند./

• تیم نیومن
• زیر نظر دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز-شیکاگو
• ترجمه محمدقاسم رافعی

توضیح مهرین - اخبار سلامت. جوزف لیستر (تولد در 5 آپریل 1827، مرگ در 10 فوریه 1912) جراح بریتانیایی و پیشرو ضد عفونی در جراحی. لیستر ایده جراحی استریل را در هنگام کار در درمانگاه سلطنتی گلاسگو ارتقاء داد. وی با موفقیت از اسید کربولیک (که به نام فنول شناخته می‌شود) برای استریل کردن ابزار و آلات جراحی و تمیز کردن زخم‌ها استفاده کرد.

Source:
Medical News Today
Listeria: What you need to know
Last updated Thu 27 April 2017
By Tim Newman
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine