سرطان پروستات – علایم، ریسک فاکتورها، و درمان

• کریستیان نوردکویست، کریستینا چون
• ترجمه محمدقاسم رافعی

سرطان پروستات به غدۀ پروستات آسیب می‌زند، غده‌ای که بخشی از مادۀ نطفه را تولید می‌کند و در کنترل ادرار در مردان نقش دارد.
غدۀ پروستات زیر مثانه و جلو راست روده قرار دارد.
در سطح ایالات متحد آمریکا سرطان پروستات شایع‌ترین نوع سرطان در میان مردان است، اما در عین حال این بیماری در صورت تشخیص در مراحل اولیه قابل معالجه است.
انجمن سرطان آمریکا پیش‌بینی می‌کند که در سال 2017 در حدود 161.360 مورد جدید سرطان پروستات تشخیص داده خواهد شد و در حدود 26.730 نفر جان خود را بر اثر این بیماری از دست خواهند داد.
تست‌های منظم حیاتی هستند زیرا سرطان نیاز به آن دارد که پیش از متاستاز دادن تشخیص داده شود.

مطالب این مقاله:
• سرطان پروستات چیست؟
• علایم
• ریسک فاکتورها
• تشخیص
• درمان و دورنما

سرطان پروستات چیست؟
پروستات یک غدۀ برون‌ریز هم‌اندازۀ یک گردو است. برون‌ریز بودن بدین معنی است که مایعات و ترشحات این غده برای کاربرد در خارج بدن تولید می‌شوند.
پروستات مایعی را تولید می‌کند که اسپرم را تغذیه و در طول سفرش برای اتصال با تخمک زنان آن را حمل می‌کند. پروستات در طول ارگاسم منقبض می‌شود و این مایعات را با نیروی زیاد خارج می‌سازد.
پروتئین دفع شده توسط پروستات، یعنی آنتی‌ژن خاص پروستات (PSA)، کمک می‌کند تا منی وضعیت مایع‌وار خود را حفظ کند. افزایش مقدار این پروتئین در خون یکی از نخستین علایم سرطان پروستات است.
مجرای ادرار لوله‌ای است که اسپرم و ادرار از راه آن از بدن خارج می‌شوند. این مجرا در عین حال از پروستات می‌گذرد.
بر این اساس پروستات در عین حال مسؤول کنترل ادرار نیز است. پروستات می‌تواند جریان ادرار را از طریق استفاده از هزاران فیبر عضلانی کوچک ببندد و محدود کند.

چطور شروع می‌شود؟
سرطان پروستات معمولاً در سلول‌های گلاندولار شروع می‌شود. این مرحله زیر نام ادنوکارسینوما شناخته می‌شود. تغییرات کوچکی در شکل و اندازۀ سلول‌های غدۀ پروستات بروز می‌کند، که زیر عنوان نئوپلازی اینترااپی‌تلیال پروستاتیک (PIN) شناخته می‌شود. این روند گرایش به آن دارد که به کندی ایجاد شود و علایمی ندارد تا اینکه به مراحل پیشرفته برسد.
در حدود 50 درصد تمامی مردان بالای پنجاه سال PIN دارند. PIN گرید بالا پیش‌سرطانی تلقی می‌شود، و نیازمند بررسی بیشتر است. PIN گرید پایین دلیلی برای نگرانی نیست.
در صورت تشخیص پیش از متاستاز دادن، سرطان پروستات را می‏توان با موفقیت درمان کرد، اما اگر سرطان متاستاز دهد، خطرناک‌تر خواهد شد. سرطان پروستات معمولاً به استخوان‌ها گسترش پیدا می‌کند.

علایم
به طور معمول سرطان پروستات در مراحل اولیه فاقد علامت است.
در صورت بروز علایم، آنها معمولاً به صورت یکی از موارد زیر یا تعداد بیشتری از آنها بروز خواهند کرد:
• نیاز مداوم به ادرار کردن، که اوقات شب را شامل می‌شود
• دشواری آغاز ادرار کردن و نیز نگهداشتن آن
• وجود خون در ادار
• دردناک بودن ادرار و به شکل کمتر شایع، دردناک بودن انزال
• دشواری رسیدن به نعوظ یا نگه داشتن آن
سرطان پروستات پیشرفته می‏تواند شامل علایم زیر باشد:
• درد استخوان، اغلب در نخاع، فمور، لگن یا دنده‏ها
• شکستگی‌های استخوان
اگر سرطان به نخاع گسترش یابد و طناب نخاعی را تحت فشار قرار دهد موارد زیر محتمل خواهد بود:
• ضعف پا
• بی‌اختیاری ادراری
• بی‌اختیاری دفع مدفوع

ریسک فاکتورهای سرطان پروستات
علت دقیق بروز سرطان پروستات شناخته شده نیست اما ریسک فاکتورهای متعددی برای آن وجود دارد.

سن
سرطان پروستات در مردان زیر سن 45 سال نادر است اما در مردان بالای 50 سال شیوع بالایی دارد.

جغرافیا
میزان شیوع سرطان پروستات در آمریکای شمالی، شمال شرق اروپا، جزایر کارائیب و استرالیا بیشتر است. دلایل این امر شناخته شده نیستند.

عوامل ژنتیکی
برخی گروه‌های ژنتیکی و قومی دارای ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان پروستات هستند.
در ایالات متحد آمریکا نسبت به مردان سفیدپوست غیر اسپانیایی تبار سرطان پروستات در میان مردان سیاه‌پوست دستکم 60 درصد بیشتر شایع بوده و دو تا سه بار کشنده‌تر است.
ریسک سرطان پروستات همچنین برای مردانی که دوقلوی همسان آنها دچار این بیماری باشد به مراتب بیشتر است، و مردی که برادر یا پدر وی دچار سرطان پروستات شده باشد دو برابر بیش از دیگر مردان در خطر ابتلا به سرطان مزبور قرار دارد. داشتن برادر مبتلا به سرطان پروستات بیش از ریسک ژنتیکی داشتن پدری با همین بیماری است.

رژیم غذایی
مطالعات عنوان کرده‌اند که داشتن رژیم غذایی پر از گوشت قرمز و لبنیات پرچرب شانس ابتلا فرد به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد، اما این ارتباط نه تأیید شده و نه روشن است.

دارو
برخی تحقیقات عنوان کرده‌اند که مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAID) می‌تواند ریسک سرطان پروستات را کاهش دهد. مطالعات دیگری عنوان کرده‌اند که مصرف NSAID با ریسک بالاتر مرگ بر اثر این بیماری مرتبط است. این عرصه‌ای مناقشه‌آمیز است و نتایج در آن تأیید شده نیستند.
در عین حال مطالعاتی در مورد نقش استاتین‌ها در کند کردن روند پیشرفت سرطان پروستات انجام شده است. یک مطالعه در سال 2016 به این جمع‌بندی رسید که نتایج "ضعیف و متناقض" هستند.

چاقی
اغلب اعتقاد بر این است که چاقی با توسعۀ سرطان پروستات مرتبط است، اما انجمن سرطان آمریکا عنوان می‌کند که در این مورد ارتباط آشکاری وجود ندارد.
برخی مطالعات پی برده‌اند که چاقی ریسک مرگ را در سرطان‌های پیشرفته افزایش می‌دهد. مطالعات همچنین جمع‌بندی کرده‌اند که چاقی این ریسک را کاهش می‌دهد که سرطان در صورت بروز گرید پایین باشد.

عامل نارنجی
مجاورت با عامل نارنجی، یک اسلحۀ شیمیایی که در جنگ ویتنام به کار رفت، احتمالاً با توسعۀ انواع مهاجم‌تر سرطان مرتبط است، اما میزان این ارتباط مشخص نشده است.

تشخیص سرطان پروستات
پزشک فرد را مورد معاینۀ بالینی قرار می‌دهد و از سابقۀ پزشکی وی می‌پرسد. اگر بیمار داری علایم بیماری باشد، یا اگر یک تست روتین خون سطح بالای غیر نرمال PSA را نشان دهد، بررسی‌های بیشتر در مورد فرد ضروری است.
تست‌های تشخیص سرطان پروستات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• معاینۀ مقعد با انگشت (DRE) که در آن پزشک وجود هر گونه ناهنجاری پروستات را با انگشت‌هایش بررسی می‌کند.
• تست بررسی نشانگرهای خون، ادرار، یا بافت‌های بدن فرد دچار سرطان برای مواد شیمیایی منحصر به فرد برای بیماران سرطانی
اگر این تست‌ها نتایج غیر نرمال داشته باشند، تست‌های بیشتر شامل موارد زیر هستند:
• تست PCA3 ادرار را برای ژن PCA3 که فقط در سلول‌های سرطانی پروستات یافت می‌شود بررسی می‌کند.
• اسکن اولتراسوند ترانس‌رکتال با استفاده از کاوش انتشار صوت تصاویری از ناحیۀ آسیب دیده فراهم می‌کند
• بیوپسی یا برداشتن 12 تا 14 تکۀ کوچک از چندین ناحیۀ پروستات برای بررسی بافت‌ها زیر میکروسکپ
این تست‌ها برای تأیید مرحلۀ سرطان، موضوع گسترش یا عدم گسترش آن، و درمان مناسب کاربرد داردن.
برای ردیابی هر نوع گسترش سرطان، یا متاستاز، دکترها ممکن است از اسکن MRI یا CT اسکن استفاده کنند.
مرحله‌بندی سرطان اندازه و گسترش تومور و میزان متاستاز را برآورد می‌کند. مرحلۀ صفر به این معنی است که تومور نه از محدودۀ پروستات خارج شده است و نه به صورت عمقی به پروستات هجوم برده است. در مرحلۀ 4 سرطان به مناطق مجاور و دیگر دستگاه‌های بدن رسیده است.

برای مطالعۀ بیشتر در این مورد به مقاله زیر در وبسایت مهرین – اخبار سلامت مراجعه کنید:
مراحل و دورنما در سرطان پروستات

درمان
درمان سرطان پروستات برای مراحل اولیه و مراحل پیشرفتۀ آن متفاوت است.

مراحل اولیه سرطان پروستات
اگر سرطان کوچک و موضعی باشد، معمولاً با استفاده از یکی از روش‌های درمانی زیر مدیریت می‌شود:

انتظار هشیارانه یا پایش: سطح PSA خون به طور مدام بررسی می‌شود، اما هیچ عمل فوری صورت نمی‌گیرد. خطر عوارض جانبی گاهی از اوقات بر نیاز بر درمان فوری برای این سرطان دارای گسترش آهسته چربش دارد.

پروستاتکتومی رادیکال: پروستات با عمل جراحی برداشته می‌شود. جراحی مرسوم نیازمند بستری شدن بیمار در بیمارستان تا حداکثر 10 روز و گذراندن دورۀ نقاهت تا 3 ماه است. جراحی سوراخ کلید روباتیک زمان بستری در بیمارستان و دورۀ نقاهت را کاهش می‌دهد، اما روش گران‌تری است.

براکی‌تراپی: ذرات رادیواکتیو برای انجام درمان با اشعۀ هدفمند در پروستات پیوند می‌شود.

اشعه درمانی سازگار: پرتوهای تابشی به مقدار مورد نیاز برای ناحیۀ آسیب دیده و نیازمند درمان تنظیم می‌شود. این کار باعث به حداقل رساندن تماس بافت سالم با اشعه می‌شود.

اشعه درمانی به شدت تعدیل شده: پرتوهایی با شدت متفاوت مورد نیازند. این، نوع پیشرفته‌ای از اشعه درمانی سازگار است.
در مراحل اولیه سرطان، ممکن است بیماران اشعه درمانی را در تلفیق با هورمون درمانی برای 4 تا 6 ماه دریافت کنند.
توصیه‌های درمانی بستگی به موارد مشخص دارد. بیمار باید با انکولوژیست یا ارولوژیست خود در مورد تمامی گزینه‌های درمانی صحبت کند.

سرطان پروستات پیشرفته
سرطان پیشرفته مهاجم‌تر است و به شکل گسترده‌تری در سراسر بدن حضور دارد.

شیمی درمانی: در این وضعیت ممکن است به شیمی درمانی نیاز باشد چون این روش می‌تواند سلول‌های سرطانی را در نقاط مختلف بدن از بین ببرد.

درمان محرومیت اندروژن (ADT)، یا درمان سرکوب اندروژن نوعی درمان هورمونی است که میزان اثر اندروژن را کاهش می‌دهد. اندروژن‌ها هورمون‌های مردانه‌ای هستند که می‌توانند باعث تحریک رشد سرطان شوند. ADT می‌تواند از طریق کاهش سطح اندروژن باعث کاهش رشد سرطان و حتی توقف رشد آن شود.
بیمار احتمالاً به درمان هورمونی درازمدت نیاز خواهد داشت.
حتی اگر هورمون درمانی پس از مدتی دیگر کارآیی نداشته باشد هنوز گزینه‌های دیگری موجود است. مشارکت در آزمون‌های بالینی گزینۀ دیگری است که شاید بیمار بخواهد در مورد آن با پزشک مشورت کند.
پروستاتکتومی رادیکال در حال حاضر گزینه‌ای برای موارد پیشرفتۀ سرطان پروستات نیست، زیرا این روش قادر به درمان سرطانی نیست که از محل اولیۀ خود فراتر رفته و به نقاط دیگر بدن گسترش یافته است.

باروری
از آنجا که پروستات به طور مستقیم با تولید مثل جنسی مرتبط است برداشتن پروستات بر تولید اسپرم و باروری تأثیر منفی می‌گذارد.
اشعه درمانی به بافت پروستات آسیب می‌زند و اغلب قدرت باروری را در مردان کاهش می‌دهد. احتمال صدمه دیدن اسپرم وجود دارد و میزان منی برای نقل و انتقال اسپرم کافی نخواهد بود.
گزینه‌های غیر جراحی نیز می‌توانند قابلیت باروری را در مردان به شدت کاهش دهند.
گزینه‌های حفظ این عملکرد می‌تواند شامل اهداء اسپرم به بانک اسپرم پیش از انجام عمل، یا انتقال مستقیم اسپرم استخراج شده از بیضه‌ها برای تلقیح آن در تخمک باشد. به هر جهت، موفقیت این روش‌ها هرگز قابل تضمین نیست.
بیماران دچار سرطان پروستات اگر همچنان مایل به پدر شدن هستند باید با متخصصان باروری در این مورد مشورت کنند.

دورنما
اگر بیماری سرطان پروستات پیش از متاستاز تومور تشخیص داده شود، نرخ بقاء 5 ساله در این بیماری 99 درصد است. پس از 15 سال این رقم به 96 درصد می‌رسد. در صورت متاستاز دادن سرطان یا گسترش آن نرخ بقاء 5 ساله در این بیماری 29 درصد است.
غربالگری منظم به کشف سرطان پروستات در هنگامی که هنوز قابل معالجه است کمک می‌کند.

Source:
Medical News Today
Prostate cancer: Symptoms, risk factors, and treatment
Last updated Tue 18 July 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Christina Chun, MPH