پاراستامول، پرمصرفترین داروی ضد درد در جهان: ساز و کارها و پیشرفتها
ادامه مقاله
تغییرات همودینامیک
افت فشار خون، هر چند نادر، یکی از عوارض جانبی شناخته شدۀ پاراستامول است. شواهد محدود در مورد این موضوع نشان میدهد که بزرگسالان و نوزادان در شرایط حاد تهدید کنندۀ سلامت، که از قبل دارای فشار خون پایین بودهاند، احتمالاً حساسیت بیشتری به افت فشار خون، چه در مصرف رودهای و چه در مصرف وریدی، خواهند داشت. هر چند که این افت فشار خون کم و کوتاه مدت باشد، باز نیازمند مداخلات پشتیبانی است، هر چند که تاکنون عوارض طولانی مدت گزارش نشده است. در بیماران بزرگسال، افت فشار خون با افزایش جریان خون در پوست و مربوط به استفاده به منظور تببر بوده است؛ این اثرات در افراد داوطلب سالم مبتلا به تب یا در بیماران انتخابی تحت عمل جراحی که پیش از عمل پاراستامول مصرف کرده بودند مشاهده نشد.
در مقابل، مصرف خوراکی منظم پاراستامول با فشار خون بالا مرتبط است. در حالی که بسیاری از این دادهها از مطالعات مشاهدهای گذشتهنگر به دست آمدهاند، دو آزمایش کوچک تصادفی همزمان کنترل شده با دارونما انجام گرفته بر روی افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر و یا فشار خون بالا نشان میدهد که با استفادۀ هرچند کوتاهمدت 2 هفتهای از پاراستامول در دوزهای عروقی 1 گرم، 3 بار در روز، تعداد ضربان قلب و فشار خون از لحاظ آماری افزایش چشمگیر داشتهاند، هرچند این امر به صورت بالینی مشاهده نشده است.
اثرات تنفسی
پاراستامول هرچند که قطعاً یک NSAID نباشد، اما گاهی ممکن است باعث بروز آسم شود. شواهدی از سال 2000 نشان میدهند که میان آسم و استفاده از پاراستامول ارتباطی وجود دارد و این شواهد چنان قوی هستند که برخی بر این باوراند که افزایش چشمگیر در آسم در کودکان در 30 سال اخیر به این دلیل بوده است. اطلاعات مربوط به محصول برای برخی از آمادهسازیهای تجاری پاراستامول در فهرست اثرات جانبی احتمالی شامل اشکال در تنفس، و برونکواسپاسم در بیماران مستعد آسم آمده است.
گذشته از نقش آن در رفع مسمومیت پاراستامول در کبد، گلوتاتیون یک آنتیاکسیدان ریوی است، که میتواند التهاب راههای هوایی را در آسم محدود کند. بر طبق یافتههای به دست آمده از آزمایش به روی حیوانات و در آزمایشگاه، پاراستامول میتواند گلوتاتین را از ریه خارج کند و دادههای اپیدمیولوژیک فراوانی قویاً مطرح میکنند که استفادة مکرر از پاراستامول، میتواند عالم خطر مستقیم خسخس، رینیت و عوارض آسم در بزرگسالان و کودکان باشد.
اثرات شناختی
پاراستامول تقریباً در سراسر جهان به عنوان یک داروی مسکن غیر کسل کننده شناخته میشود و در متون مربوط از ایجاد تغییرات در هوشیاری انسان سخنی به میان نیامده است. با اینحال گزارشهای موردی از شادی و سرخوشی یا خوابآلودگی (به ویژه در کودکان و افراد مسن یعنی کسانی که سوخت و ساز بدن در آنها پایین است) پس از پاراستامول، حتی در صورت عدم وجود درد یا تب مشاهده شده است. پاراستامول، عضو شناخته شدۀ هیچیک از داروهای آرامبخش نیست، این تجربیات معمولاً وجود ندارد چرا که یا اثر دارونما، مصرف همزمان با یک داروی دیگر یا تسکین درد که به مصرفکننده حس راحتی و آرامش میدهد. با این حال مکانیسم عمل پاراستامول همچنان نامشخص است. مسیرهای قابل قبول شامل سیستمهای سروتونرژیک و اندوکانابینوئید میشود که هر دو در هوشیاری و عملکرد ادراکی نقش دارند. با دانستن این مطلب و بر اساس برخی مطالعات حیوانی که تا حدودی اختلال حافظه پس از مصرف دوز بالای پاراستامول را نشان میدهند، این مسأله نیازمند تحقیقات بیشتر است.
اثرات بر خون / غدد
ترومبوسیتوپنی، لکوپنی، نوتروپنی از جمله عوارض جانبی بسیار نادر هستند (10000/1>). ترومبوسیتوپنی حاد با حساسیت نسبت به استامینوفن گلوکورونید بهوجود میآید. متاموگلوبینومیا که موجب سیانوز میشود در مصرف بیش از حد مشاهده شده است.
با نگاهی به اثرات طولانی مدت، یک مطالعۀ کوهورت بر روی 64000 مرد و زن 76-50 ساله ارتباطی را میان استفادۀ زیاد (4≤ روز در هفته 1-≥ 4 سال) و تقریباً 2 برابر افزایش خطر بدخیمی هماتولوژیک میشود، که در استفاده از NSAID مشترک نیست. این شامل نئوپلاسم میلوئید، لنفوم غیر هوچکین، و اختلالات پلاسماسل میشود و نه لوسمی لنفوسیتیک مزمن یا لنفوم لنفوسیتی کوچک.
تا حدودی برخلاف این مسأله، اثر حفاظتی پاراستامول در ایجاد سرطان تخمدان مورد بررسی قرار گرفته است. یک متا آنالیز از 8 مطالعۀ مشاهدهای آیندهنگر شامل دادههای بیش از 746000 بیمار نشان داد که استفادة منظم (4 روز یا بیشتر در هر ماه برای بیش از 6 سال، یا بیش از 1 بار در روز به مدت 1 سال) با کاهش معنیدار 30% در خطر ابتلا به سرطان تخمدان در مقایسه با افرادی که از این دارو استفاده نمیکردند همراه بود. مکانیسم چنین تأثیری ناشناخته است و نقش عوامل مداخلهگر را نمیتوان نادیده گرفت.
اثرات پوستی
درد یا حس سوزش در محل تزریق وریدی ممکن است توسط فرد تجربه شود و 100 میلیلیتر باید در 15 دقیقه تزریق شود، اما به دلیل ناراحت کننده بودن این نوع تجویز دوامی نداشته و به کار نمیرود. بروز حساسیت شدید بسیار نادر است (10000/1>)، واکنشهای مختلف شامل بثور پوستی ساده، کهیر و شوک آنافیلاکتیک میشود.
تأثیرات دیگر اما بسیار نادری گزارش شدهاند که برخی غیر اختصاصی و گذرا مانند اریتمی، گُرگرفتگی، ادم محیطی و خارش، تا اثرات شدید مانند شرایط تهدیدکنندهای از قبیل اریتم تاولی، پورپورا فولمینانس، نکرولیز اپیدرمال سمی (TEN)، سندرم استیونس-جانسون (SJS)، و پوستول حاد.
سردرد
پاراستامول در درمان سردرد نوع تنشی و میگرن مؤثر است، اما نه برای سردردهای خوشهای. در متاآنالیز 6 مطالعه، پاراستامول معادل NSAIDهای با دوز پایین در درمان سردرد نوع تنشی بود. ترکیبی از پاراستامول و کافئین نیز نشان داده که معادل سوماتریپتان در درمان میگرن حاد است.
پاراستامول هرچند در درمان سردرد مفید است، ممکن است باعث ایجاد سردرد به دلیل استفادة بیش از حد دارو برای تسکین علل دیگر درد مزمن شامل سردرد از نوع تنش و میگرن میشود. استفادة بیش از 15 روز در ماه برای بیش از 3 ماه از پاراستامول، مصرف بیش از حد نامیده میشود.
استفادههای جدید
گذشته از اثرات ضد درد و ضد تب، استفاده از نوع وریدی آن کاربردهای جدیدتری دارد که مطالعات آیندهنگر اخیر به شیوهای تصادفی و کنترل شده با دارونما به بررسی آنها پرداختهاند.
در صورتی که 1 گرم پاراستامول به صورت وریدی قبل از بیهوشی به بیمار تزریق شود، میتواند به اندازۀ کتامین (5/0 میلیگرم / کیلوگرم بلوس قبل از بیهوشی، و پس از آن 5 میلیگرم / کیلوگرم / دقیقه) در پیشگیری از درد ناشی از رمیفنتانیل مؤثر باشد، و مزیت دیگر آن کاهش زمان خروج لولة تراشه و بهبود کامل بیهوشی است.
در طول بیحسی موضعی وریدی، افزودن پاراستامول به لیدوکائین تزریقی میتواند موجب بهبود کیفیت کلی بیحسی شود. شروع بیحسی سریعتر و درد ناشی از تورنیکه کاهش یافته، بلوک حسی حرکتی دوام بیشتری داشته، و موجب کاهش نمرۀ درد حین عمل و نیاز به ضد درد سیستمیک میشود. بر اساس اجماع کلی دربارۀ عملکرد پاراستامول، مزیت ضد درد آن از یافتههای شگفتانگیز است.
جدول 1: راهکارهای MHRA برای دوز وریدی پاراستامول در کودکان
دوز مصرف | حداکثر در روز | |
نوزادان تا کودکان زیر 10 کیلوگرم | 7.5 میلیگرم / کیلوگرم | 30 میلیگرم / کیلوگرم |
وزن 33-10 کیلوگرم | 15 میلیگرم / کیلوگرم | (تا حداکثر 2 گرم) 60 میلیگرم / کیلوگرم |
وزن 50 -33 کیلوگرم | 15 میلیگرم / کیلوگرم وزن) | (تا حداکثر 3 گرم) 60 میلیگرم / کیلوگرم |
جدول 2: تداخلهای دارویی با پاراستامول
• جذب پاراستامول توسط موادی که تخلیه معده را افزایش میدهد (به عنوان مثال متوکلوپرامید) بالا میرود.
• جذب پاراستامول توسط موادی که تخلیه معده را کند میکنند (به عنوان مثال داروهای آنتیکولینرژیک و مخدرها) افزایش مییابد.
• کلسترامین (رزین تبادل یونی) در صورتی که تا 1 ساعت پس از مصرف پاراستامول استفاده شود، باعث کاهش جذب آن میشود.
• مصرف همزمان با مواد آنزیم آور مانند کاربامازپین، فنی توئین، یا باربیتوراتها، یا ایزونیازید باید با احتیاط صورت گیرد، چرا که خطر مسمومیت با پاراستامول را افزایش میدهند.
• پروبنسید موجب کاهش 2 برابری کلیرانس پاراستامول با پیشگیری از کنژوگه شدن با اسید گلوکورونیک میشود. برای درمان همزمان با پروبنسید، کاهش دوز پاراستامول باید لحاظ شود.
• سالیسیلامید (ضد درد و ضد تب) میتواند موجب طولانی شدن برطرف شدن نیمه عمر پاراستامول شود.
• استفادۀ همزمان پاراستامول (4 گرم در روز به مدت حداقل 4 روز) با داروهای ضدانعقاد خوراکی میتواند موجب ایجاد تغییرات جزئی در مقدار INR شود.
• علاوه بر این پاراستامول میتواند موجب بالا رفتن غلظت کلرامفنیوکول شود.
برای بازگشت به صفحه اول مقاله روی همین سطر کلیک کنید
Source:
Paracetamol: mechanisms and updates
Chhaya V Sharma MB BS FRCA
Vivek Mehta FRCA MD FFPMRCA
Anna Drage on March 23, 2015