عدم تعادل هورمونی در زنان و مردان - آنچه دانستنش نیاز است

• جنیفر هوآیزن، هالی ارنست
• ترجمه فرهنگ راد

عدم تعادل هورمونی زمانی بروز می‌کند که میزان هورمونی در خون بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم باشد. به علت نقش حیاتی هورمون‌ها در بدن، حتی اندکی عدم تعادل در میزان آنها می‌تواند باعث ایجاد عوارض جانبی در سراسر بدن شود.
هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که توسط غدد درون‌ریز در بدن تولید می‌شوند.
هورمون‌ها از طریق سیستم گردش خون به بافت‌ها و ارگان‌های بدن رسیده، پیام‌هایی در بارۀ آنچه دستگاه‌های بدن باید انجام دهند و نیز زمان انجام آنها را اعلام می‌کنند.
هورمون‌ها برای تنظیم فرآیندهای اصلی بدن نقشی مهم دارند، بنابراین عدم تعادل هورمونی می‌تواند به طیف گسترده‌ای از عملکردهای بدن لطمه وارد کند.
[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• زنان
• مردان
• درمان
• مداوای خانگی
• دورنما

 هورمون‌ها در تنظیم موارد زیر کمک می‌کنند:
• متابولیسم و اشتها
• ضربان قلب
• چرخه خواب
• سیستم تولید مثل و عملکرد جنسی
• رشد و نمو عمومی
• میزان استرس و چگونگی خلق و حالت
• دمای بدن
زنان و مردان به شکلی مشابه ممکن است توسط عدم تعادل در انسولین، استروئیدها، هورمون‌های رشد و ادرنالین آسیب ببینند.
زنان در عین حال ممکن است به عدم تعادل در میزان استروژن و پروژسترون دچار شوند، حال آنکه مردان بیشتر محتمل است که شاهد عدم تعادل در سطح تستوسترون باشند.

علایم
علایم عدم تعادل هورمونی بستگی به آن دارد که کدام غدد و هورمون‌ها دچار آسیب شده‌اند.
علایم همراه علل شایع‌تر عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• افزایش وزن یا کاهش وزن غیر قابل توجیه
• تعریق بیش از حد یا تعریق غیر قابل توضیح
• دشواری در به خواب رفتن
• تغییرات حساسیت نسبت به گرما و سرما
• خشکی بیش از حد پوست یا بروز راش پوستی
• تغییرات فشار خون
• تغییرات ضربان قلب
• شکنندگی یا تضعیف استخوان‌ها
• تغییرات غلظت قند خون
• تحریک‌پذیری یا اضطراب
• خستگی مفرط درازمدت و غیر قابل توضیح
• افزایش میزان تشنگی
• افسردگی
• سردرد
• نیاز رفتن به توالت بیش از میزان معمول یا کمتر از میزان معمول
• نفخ
• تغییرات اشتها
• کاهش میل جنسی
• نازک و شکننده شدن تار مو
• ناباروری
• پُف کردن صورت
• تاری دید
• بروز غده یا برآمدگی در گلو
• افتادگی پستان
• عمیق یا کلفت شدن صدا در زنان

علل
هر انسانی در برهه‌ای از زندگی به صورت طبیعی دوره‌هایی از عدم تعادل هورمونی را تجربه می‌کند. اما عدم تعادل هورمونی در عین حال می‌تواند بر اثر عدم کارکرد درست غدد درون‌ریز بروز کند.
غدد درون‌ریز سلول‌هایی تخصصی شده هستند که هورمون‌ها را تولید، ذخیره و به درون جریان خون رها می‌کنند. چــندین غده درون‌ریز شامل موارد زیر وجود دارد که در سراسر بدن جایگیر شده و دستگاه‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند:
• غدد فوق کلیوی
• گونادها (بیضه‌ها و تخمدان‌ها)
• غده پینئال
• غده هیپوفیز
• غده هیپوتالاموس
• غدد پاراتیروئید و تیروئید
• ایزلت‌های پانکراتیک
چندین اختلال پزشکی شناخته شده‌اند که بر بعضی از غدد درون‌ریز یا تعداد قابل توجهی از آنها تأثیر می‌گذارند و برخی عادات مربوط به سبک زندگی و عوامل زیست‌محیطی نیز در عدم تعادل هورمونی نقش دارند.
علل عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• استرس مزمن یا شدید
• دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2
• هیپرگلیسمی (تولید بیش از حد گلوکاگون)
• هیپوگلیسمی (تولید انسولین به میزان بیش از گلوکز موجود در خون)
• کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
• پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)
• تولید بیش از حد یا تولید کمتر از حد نیاز هورمون پاراتیروئید
• ضعف رژیم غذایی یا تغذیه
• داشتن اضافه وزن
• جایگزینی هورمونی یا داروهای کنترل بارداری
• سوء مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک
• نودول‌های منفرد تیروئیدی
• تومورهای غده هیپوفیز
• سندرم کوشینگ (میزان بالای هورمون کورتیزول)
• بیماری ادیسون (پایین بودن میزان کورتیزول و الدوسترون)
• تومورها و کیست‌های خوش‌خیم که بر غدد درون‌ریز لطمه می‌زنند
• هیپرپلازی غدد فوق کلیوی مادرزادی (پایین بودن سطح کورتیزول)
• جراحت غدد درون‌ریز
• واکنش‌های آلرژیک شدید یا عفونت‌های شدید
• سرطان‌های درگیر کننده غدد درون‌ریز
• شیمی درمانی یا اشعه درمانی
• کمبود ید (گواتر)
• پانکراتیت ارثی
• سندرم ترنر (جنس مؤنث دارای فقط یک کروموزوم عملکردی X)
• سندرم پریدر - ویلی
• آنورکسیا (آنورکسی)
• فیستواستروژن‌ها، استروژن‌های گیاهی طبیعی که در فرآورده‌های سویا یافت می‌شوند
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی، هوای آلوده و مواد شیمیایی موجب اختلال غدد درون‌ریز شامل آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها

عدم تعادل هورمونی در زنان
زنان در طول زندگی به شکل طبیعی برخی دوره‌های عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر را تجربه می‌کنند:
• بلوغ
• عادت ماهانه
• بارداری، زایمان، و شیردهی
• پیش‌یائسگی، یائسگی، و پسایائسگی
زنان در عین حال بر اثر داشتن دستگاه‌ها و چرخه‌های غدد درون‌ریز متفاوت از مردان در ریسک ابتلا به انواع مختلفی از اختلالات عدم تعادل هورمونی قرار دارند.
اختلالات پزشکی مسبب عدم تعادل هورمونی نامنظم در زنان عبارتند از:
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• جایگزینی هورمونی یا داروهای کنترل بارداری
• یائسگی زودرس
• عدم کفایت تخمدان اولیه (POI)
• سرطان تخمدان
علایم عدم تعادل هورمونی در زنان عبارت است:
• پریودهای سنگین، نامنظم یا دردناک
• استئوپوروزیس یا پوکی استخوان (شکننده و ضعیف شدن استخوان‌ها)
• گرگرفتگی یا تعریق شبانه
• خشکی واژن
• افتادگی پستان
• سوء هاضمه
• یبوست یا اسهال
• آکنه در طول عادت ماهانه یا درست پیش از آغاز آن
• خونریزی رحمی نامرتبط به عادت ماهانه
• افزایش رشد مو در ناحیه صورت، گردن، قفسه سینه، یا پشت
• ناباروری
• افزایش وزن
• تنک شدن مو یا ریزش مو
• نشانه‌های پوستی یا بروز توده‌های غیر نرمال روی پوست
• عمیق شدن صدا
• بزرگ شدن چوچوله یا کلیتوریس

عدم تعادل هورمونی در مردان
مردان نیز در طول زندگی خود دوره‌های طبیعی عدم تعادل هورمونی را تجربه می‌کنند.
علل طبیعی عدم تعادل هورمونی در مردان شامل موارد زیر است:
• بلوغ
• سالخوردگی
مردان در عین حال در معرض تجربۀ عدم تعادل هورمونی متفاوتی از زنان هستند زیرا ارگان‌ها و چرخه‌های غدد درون‌ریز متفاوتی دارند.
اختلالات پزشکی مسبب عدم تعادل هورمونی در مردان شامل موارد زیر است:
• سرطان پروستات
• هیپوگونادیسم (پایین بودن میزان تستوسترون)
علایم عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ
• کاهش تعداد اسپرم
• کاهش توده عضلانی
• کاهش رشد مو در سطح بدن
• افزایش رشد بافت پستان
• افتادگی پستان
• استئوپوروزیس

درمان
درمان عدم تعادل هورمونی به میزان زیادی به علت بروز آن بستگی دارد. هر فردی ممکن است برای معالجۀ عدم تعادل هورمونی به درمان‏های متفاوتی نیاز داشته باشد.
گزینه‌های درمانی برای زنان دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• کنترل هورمونی یا کنترل بارداری. برای افرادی که قصد باردار شد ندارند، داروهای حاوی اشکال مختلف استروژن و پروژسترون می‌تواند در تنظیم چرخه‏های عادت ماهانه و علایم مفید باشد. زنان می‌توانند داروهای کنترل بارداری را به شکل قرص، حلقه، پچ، تزریق، یا دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) استفاده کنند.
• استروژن واژینال. زنان ممکن است بر اثر تغییرات میزان استروژن دچار خشکی واژن شوند و می‏توانند برای کاهش علایم از کرم‌های استروژن به طور مستقیم در ناحیۀ واژن استفاده کنند. همچنین امکان استفاده از قرص‌های استروژن و حلقه‌های واژینال استروژن برای کاهش خشکی واژن وجود دارد.
• داروهای جایگزینی هورمون. داروهایی در دسترسند که به طور موقت علایم شدید همراه یائسگی مثل گرگرفتگی یا تعریق شبانه را کاهش می‌دهند.
• افلورنیتین (وانیکا). این کرم نسخه‌ای می‌تواند روند رشد بیش از حد مو در صورت زنان را کاهش دهد.
• داروهای ضد اندروژن. داروهای بلوک کنندۀ هورمون جنسی عمدتاً مردانۀ اندروژن می‌توانند به محدود کردن آکنه شدید و رشد بیش از حد یا ریزش مو کمک کنند.
• کلومیفن (کلومید) و لترازول (فیمارا). این داروها به تحریک تخمک‌گذاری در زنان دچار PCOS که در تلاش باردار شدن هستند، کمک می‌کنند. زنان دچار PCOS و ناباروری در عین حال ممکن است تزریق‌های گونادوتروپین‌ها را با هدف کمک به افزایش شانس باروری دریافت کنند.
• فناوری کمک به تولید مثل. باروری در محیط آزمایشگاهی (IVF) ممکن است برای کمک به زنان دچار عوارض PCOS برای باروری کمک کننده باشد.
گزینه‌های دارویی برای افراد دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• متفورمین. دارویی برای دیابت نوع 2 است که می‌تواند به مدیریت یا کاهش سطح قند خون کمک کند.
• لووتیروکسین. داروهای حاوی لووتیروکسین مثل سینتروئید و لووتیروئید می‌توانند به بهبود علایم در هیپوتیروئیدیسم کمک کنند.
گزینه‌های درمانی برای مردان دچار عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر است:
• داروهای تستوسترون. ژل‌ها و پچ‌های حاوی تستوسترون می‏توانند به کاهش علایم هیپوگونادیسم و دیگر اختلالات مسبب کاهش سطح تستوسترون مثل تأخیر یا توقف بلوغ کمک کنند.

مداوای طبیعی
مردم هزاران سال است که از مکمل‌های طبیعی یا گیاهی برای درمان عدم تعادل هورمونی استفاده می‌کنند.
به هر حال، غیر از تغییرات مربوط به سبک زندگی، هیچ مداوای طبیعی وجود ندارد که اثرات پایدار آن در تحقیقات بالینی مربوط به عدم تعادل هورمونی و علل آنها به اثبات رسیده باشد.
مکمل‌های طبیعی شامل موارد زیر به طور معمول برای کاهش علایم همراه عدم تعادل هورمونی مورد استفاده قرار می‌گیرند:
• کوهوش سیاه، دانگ کوآی، شبدر سرخ، و روغن گل مغربی برای گرگرفتگی ناشی از یائسگی
• جینسنگ برای ناباروری، اضطراب، و اختلالات خواب ناشی از یائسگی
• جینسنگ و ماکا برای اختلال نعوظ
تغییرات سبک زندگی که ممکن است در کاهش علایم همراه عدم تعادل هورمونی مفید باشند عبارتند از:
• نگه داشتن وزن بدن در محدوده سالم
• تغذیه متوازن و سالم
• ورزش منظم
• رعایت موازین بهداشتی به شکل درخور با تمرکز بر شستشوی نواحی مختلف بدن مثل صورت، گردن، پشت و قفسه سینه با استفاده از روغن‌های طبیعی
• استفاده از مواد غیر نسخه‌ای شویندۀ آکنه و کرم‌ها یا ژل‌های دارویی برای موارد خفیف تا متوسط آکنه
• اجتناب از محرک‌های گرگرفتگی مثل هوای گرم و غذاها و نوشیدنی‌های تند و ادویه‌دار
• کاهش استرس و مدیریت آن
• انجام یوگا، مدیتیشن، و تجسم هدایت شده
• محدود کردن مصرف غذاهای قنددار و کربوهیدرات‌های تصفیه شده
• اجتناب از خوردن غذاهای حاضری
• جایگزین کردن تابه‌های غیر چسبندۀ قدیمی با تابه‌های سرامیکی
• استفاده از محفظه‌های نگهداری غذای شیشه‌ای برای حفظ غذاها و نوشابه‌های گرم
• محدود کردن میزان مصرف فرآورده‌هایی مثل سفید کننده‌ها که حاوی مواد شیمیایی هستند
• استفاده از میوه‌هایی که تحت اسپری آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی رشد دهنده قرار نداشته‌اند
• عدم استفاده از غذاهای آماده شده در مایکروویو و نوشیدن از لیوان‌های پلاستیکی

دورنما
تقریباً هر انسانی دستکم یک تا دو بار در طول زندگی خود دوره‌های عدم تعادل هورمونی را تجربه می‌کند.
عدم تعادل هورمونی در طول دوران بلوغ، عادت ماهانه و بارداری عمومیت دارد. اما برخی از مردم دچار عدم تعادل هورمونی مداوم یا متناوب می‌شوند.
بسیاری از عوامل بیرونی مثل استرس یا داروهای هورمونی می‌توانند به عنوان مسبب عدم تعادل هورمونی ظاهر شوند. به هر جهت، امکان بروز عدم تعادل هورمونی بر اثر اختلالات پزشکی تأثیرگذار یا درگیر کنندۀ سیستم غدد درون‌ریز وجود دارد.
مردم باید در مورد علایم غیر قابل توجیه، به ویژه موارد مربوط به درد، ناراحتی یا تداخل در زندگی روزمره با پزشک مشورت کنند./

Source:
What to know about hormonal imbalances
Last reviewed Thu 12 April 2018
By Jennifer Huizen
Reviewed by Holly Ernst, PA-C