• دکتر ران هاینس
• ترجمه هامیک رادیان
حیوانات خانگی احساس لذت و آرامش بسیاری به ما می‌دهند. آنها همنشین‌های بیحرف و حدیثی هستند که عشقی نامحدود به ما عرضه می‌دارند. به هر جهت، در برخی مواقع این حیوانات باکتـــریها و انگل‌هایی به ما منتقل می‌کنند که باعث ایجاد بیماری در انسان می‌شود. بیماری‌های قابل انتقال از حیوانات به انسان بیماری‌های زونوتیک نامیده می‌شود. به دلیل رعایت بهداشت مناسب و مراقبت‌های دامپزشکی، اکنون بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان به میزان بسیار زیادی کاهش یافته است. آنچه در ادامه میآید فهرستی از بیماری‌های قابل انتقال از حیوانات خانگی به انسان است.
کرم‌های ساکن در بدن حیوانات خانگی
کرم‌های قلابدار و کرم‌های حلقوی
کرم‌های قلابدار و کرم‌های حلقوی (آنکیلوستوما و آسکاریس) نماتودهای شایع در سگ‌ها و گربه‌ها هستند. وقتی انسان به طور تصادفی چیزی را که به تخم کرم خارج شده از مدفوع حیوان خانگی آلوده شده است میخورد، تخم‌ها دریچه‌ای در روده پیدا می‌کنند و از آنجا به سراسر بدن منتقل می‌شوند. از آنجا که این انگل‌ها برای زندگی در سگ و گربه انطباق یافته‌اند در بدن انسان و اغلب در کبد یا چشم مفقود می‌شوند. وقتی چنین اتفاقی رخ دهد بیماری لارو احشایی مهاجر نامیده می‌شود. این بیماری غالباً در کودکان و به دلیل ضعف رعایت موارد بهداشتی رخ می‌دهد. لاروهای نماتود در چشم باعث التهاب و کوری می‌شوند. وجود آنها در کبد تب، لرز، ناخوشی و افزایش گلبولهای سفید خون را به دنبال دارد. برای پیشگیری از این بیماری باید مدفوع حیوانات خانگی هر ساله برای وجود انگل‌ها مورد بررسی قرار گیرد و ماهانه داروهای کشندۀ نماتودها به حیوانات خانگی داده شود. پیرانتل پاموات داروی بسیار مؤثری برای از بین بردن کرم‌های رودهای در حیوانات خانگی است.
تخم‌های کرم حلقوی راکون‌ها، بالیس‌اسکاریس، به طور مشخص هنگامی که توسط انسان خورده شوند خطرناکند. اگر فردی در خانه راکون نگهداری یا بچه راکون بزرگ می‌کند، باید مکرراً به آنها پیرانتل پاموات و میلبیمایسین اکسایم بخوراند. اگر کسی در همسایگی راکون دارد نباید غذای سگ و گربه را در محیط بیرون از خانه قرار دارد چون این غذا باعث جذب راکون‌ها می‌شود. سطل زباله را در جاهایی که راکون‌ها در نزدیکی آن زندگی می‌کنند باید به خوبی پوشش داد و از دسترس راکون‌ها محفوظ نگه داشت.
کرم رشته‌ای (کرم نواری)
برخی کرم‌های نواری که در عضلات حیوانات خانگی و ماهی‌ها تخمریزی می‌کنند در عین حال می‌توانند باعث آلوده کردن انسان شوند. تانیا سولیوم از طریق گوشت خوک انتقال می‌یابد، تانیا ساژیناتا توسط گاو و دیفیلوبوتریوم لاتوم توسط ماهی منتقل می‌شود. کرم‌های رشته‌ای کوتاه سگ‌ها و گربه‌ها (دیفیلیدیوم) در انسان عفونت ایجاد نمیکنند. گذشته از سه کرم رشته‌ای یاد شده، اکینوکوکوس گرانولوزا میتواند انسان را آلوده کند. سه کرم اول در روده توسعه و رشد پیدا می‌کنند حال آنکه آخری میتواند سبب بروز صدمات جدی در مغز انسان و دیگر دستگاه‌های بدن شود. پرازیکوانتل و فنبندازول این انگل‌ها را از بین می‌برند.
کرم قلب سگ
در موارد نادر کرم قلب سگ باعث آلوده کردن انسان می‌شود. این انگل، دیروفیلاریا ایمیتوس، از طریق پشه بین سگ‌ها منتقل می‌شود. وقتی پشه‌ای از خون یک سگ آلوده تغذیه می‌کند و سپس انسانی را نیش می‌زند برای برخی از لاروهای کرم قلب این امکان وجود دارد که به انسان منتقل شوند. در یک انسان نرمال سیستم ایمنی بدن به سرعت انگل را شناسایی و نابود می‌کند. به هر جهت در موارد نادر لارو کرم قلب مهاجرت به ریه‌های انسان آلوده شده را به سرانجام می‌رساند که در آنجا انگل در حال مرگ محرک ایجاد یک ضایعۀ التهابی به نام "ضایعۀ سکه" می‌شود. این ضایعات به خودی خود جدی نیستند اما وقتی بسیار اهمیت پیدا می‌کنند که به غلط به عنوان تومورهای ریه تفسیر می‌شوند. البته این مورد شایعی نیست و بسیار به ندرت اتفاق میافتد.
بیماری پروتوزوان
پروتوزواها ارگانیسمهای میکروسکپی تک سلولی هستند. اکثریت پروتوزواها در محیط زیست ما به آزادی زندگی می‌کنند یا بی‌آنکه موجب ضرری باشند در بدن ما ساکن می‌شوند اما برخی از آنها امکان بیماریزایی برای انسان را دارند.
ژیاردیا
ژیاردیا لامبلیا یک پروتوزوان جنبنده (متحرک) است که در رودۀ پستانداران و پرندگان زندگی می‌کند. انواع متعدد گونه‌های ژیاردیا وجود دارد و این موضوع روشن نیست که چند تا از آنها در انسان ایجاد عفونت می‌کنند. ژیاردیا شایع‌ترین شکل اسهال غیر باکتریایی در مردم ایالات متحد آمریکا است. کودکان بیشتر در معرض آلوده شدن با آن قرار دارند. بسیاری از موارد عفونت‌های خاموش فاقد علامت هستند. وقتی اسهال بروز می‌کند، بیماری به طور معمول بین یک تا دو هفته طول میکشد اما موارد مزمن در مردم ضعیف تا بیش از یک سال هم ادامه یافته است. طغیان بیماری مرتبط به آب آلوده است که هر از گاه توسط مردم نوشیده می‌شود. مترونیدازول (فراژیل) داروی مؤثری در درمان حیوانات و انسان محسوب می‌شود.
کریپتوسپوریدیوم
کریپتوسپوریدیوم پارووم سبب ایجاد اسهال در سگ‌ها، گربه‌ها، جوندگان، گوساله‌های کم‌سن و انسان می‌شود. کریپتوسپوریدیوم پارووم در سراسر جهان وجود دارد و از طریق مدفوع آلوده از فردی به فرد دیگر منتقل می‌گردد. بیماری در حیوانات و انسان معمولاً خفیف بوده و خودمحدود شونده است. نشانه‌های بیماری شامل اسهال، درد شکم و علایم شبه آنفولانزا است که ممکن است تا 6 هفته ادامه پیدا کند. این بیماری در افراد مسن و نیز در کودکان و همچنین در حیوانات پیر و کم سن و سال از تمام گروههای دیگر سنی شدیدتر است. افراد دچار ضعف سیستم ایمنی ممکن است دچار التهاب مزمن دستگاه گوارش شوند. بیماری از طریق مدفوع آلوده از حیوان به انسان انتقال می‌یابد. این ارگانیسم در برابر خشکی و ضد عفونی کننده‌ها کاملاً مقاوم است بنابراین میتواند زمان درازی در مدفوع آلوده به بقاء خود ادامه دهد. نشانه‌های بیماری در انسان و حیوان گذشته از اسهال آبکی شامل کرامپ‌های شکم و تب خفیف است. در مردم سالم، علایم بیماری حدود دو هفته ادامه پیدا می‌کند.
توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز توسط توکسوپلاسما گوندی، یک پروتوزوان تک سلولی کوچک ایجاد می‌شود. در سطح ایالات متحد آمریکا 40 درصد مردم در مقطعی از زندگی خود دچار توکسوپلاسموز می‌شوند. چرخۀ کامل زندگی توکسوپلاسموز در گربه‌ها بروز می‌کند. بسیاری از گربه‌ها هیچ علامتی از ابتلاء به این بیماری نشان نمی‌دهند. در این گربه‌ها ارگانیسم مزبور در سلولهای جدار رودۀ کوچم زندگی می‌کند. گربه‌ها تنها جانورانی هستند که این مرحلۀ غیر مؤثر این پروتوزوان به نام اووسیت را مهار می‌کنند. به هر جهت، در درصد کمی اووسیتها در بسیاری از ارگان‌های بدن تکثیر شده سبب تب، ناخوشی، تورم گره‌های لنفاوی، سردرد، گلودرد و درد عضلات می‌شوند. در موارد شدید سیستم عصبی مرکزی، چشمها و کبد متورم می‌شود. خوردن گوشت خام یا نیم پخته حیوان آلوده راه دیگری برای انتقال بیماری به انسان است. اگر زنی در طول سه ماهۀ دوم به بعد بارداری دچار توکسوپلاسموز شود ممکن است ناهنجاری‌های شدید کشنده را تجربه کند. دلیل توصیۀ متخصصان بیماری‌های زنان و زایمان به زنان باردار برای عدم انجام تعویض جای زندگی گربه‌ها همین است.
انسفالیت ویروسی
انسفالیت شرقی، غربی و سنت لوییز از طریق نیش یک پشۀ آلوده به انسان منتقل می‌شوند. انسفالیت التهاب مغز است. اسب‌ها نیز دچار این بیماری می‌شوند اما آنها میمیرند و میزبانهایی هستند که بیماری از آنها منتقل نمی‌شود. پرندگان دریایی مهاجر مخزن حیوانی این ویروسها محسوب می‌شوند.
ویروس نیل غربی
ویروس نیل غربی معمولاً انسان، پرندگان و اسب‌ها را آلوده می‌کند. این بیماری سبب التهاب مغز یا انسفالیت می‌شود. این بیماری از طریق نیش پشه از حیوان به حیوان و از حیوان به انسان منتقل می‌گردد. در سال 2002 این بیماری 2000 نفر را مبتلا کرد و موجب مرگ 94 نفر شد. در اسب‌ها، میزان مرگ و میز در حدود 30 درصد است. سگ‌ها در برابر این بیماری مقاوم هستند اما مواردی از آن در گربه‌ها، بزها، خرگوش‌ها، سنجابها، اسکون‌ها، خفاش‌ها و لاماها و پرندگان خانگی دیده شده است.
پاراپاکسویروس
پاراپاکسویروس که مسبب این بیماری است در بزها و گوسفندهای سراسر ایالات متحد آمریکا یافت می‌شود. در حیوانات خانگی ویروس مزبور باعث التهاب و جرب بر روی لب، سوراخ بینی، دهان و اطراف آلت تناسلی مردانه و ولوا در زنان می‌شود. انتقال به انسان از طریق مو یا پشم آلوده یا به واسطۀ اشیاء تیز مورد استفاده در مورد حیوانات صورت میگیرد. در انسان، ضایعات منفرد بر روی دست، بازو یا صورت ظاهر می‌شود. این ضایعات به آسانی یا آبسه اشتباه گرفته می‌شوند. ضایعات مزبور در طول 6 تا 8 هفته بدون درمان از بین میروند.
هاری
گل سرسبد ویروسها که ما به دنیای وحش نسبت میدهیم هاری است. همۀ انواع حیوانات خونگرم مستعد ابتلا به این بیماری هستند اما شایع‌ترین حاملهای آن در سطح ایالات متحد آمریکا خفاش‌ها، روباه‌ها، راکون‌ها و اسکون‌ها هستند. برخی از اوقات این بیماری از حیات وحش خارج شده و سگ‌ها و احشام را آلوده می‌کند. واکسنهایی عالی برای محافظت حیوانات خانگی از این بیماری در دسترس است. مردمی که با حیات وحش سر و کار دارند باید خود را در برابر هاری ایمنیزایی کنند.
B – ویروس در میمون‌ها
هرپسویروس سیمائی یا بی - ویروس یک مقیم همیشگی در دهان میمون‌های بی - ویروس در بوزینهها است. در حدود 80 تا 90 درصد بوزینه‌های بالغ به این ویروس آلوده هستند. بسیاری انواع این حیوان در سطح ایالات متحد آمریکا به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند. این بیماری خطرناک در میمون‌ها فاقد علامت بوده یا با علایم خفیف همراه است. این بیماری سبب عفونت مادام‌العمر با ریزش متناوب ویروس در بزاق و ترشحات تناسلی مشخصاً در طول دوره‌های استرس همراه است. این ویروس میتواند سبب بروز منینژوانسفالیت کشنده (پوشش حاجب مغز) در انسان شود. این نمونه‌های میمون‌های دنیای قدیم نباید هرگز به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند زیرا حامل خطر بی - ویروس و سل هستند.
هانتاویروس جوندگان
سندرم هانتاویروس ریوی یک بیماری نادر ویروسی مرتبط به آهو و موش وحشی است. این بیماری مقدمتاً در پاییز و هنگامی که حیوانات برای فرار از سرما به لانه و آشیانه پناه می‌برند بروز می‌کند. در فرآیند یورش به بدن انسان ویروس به جدار رگ‌های خونی سراسر بدن، کاپیلاری‌ها آسیب دیده و دچار نشت می‌شوند. در انسان این اختلال به ایجاد پنومونی‌های کشنده، ادم، خونریزی، تب و نارسایی کلیه منجر می‌شود. موش آلوده ویروس را در ادرار، بزاق و مدفوع خود حمل می‌کند. بیماری از طریق تنفس در هوای آلوده به ویروس یا ویروس موجود در ادرار و مدفوع خشکیدۀ حیوان به انسان منتقل می‌شود. کنترل وضعیت جوندگان در اطراف منزل بهترین راه برای مقابله با این بیماری است.
بیماری‌های باکتریایی
سالمونلوزیس
سالمونلوزیس یک گروه از باکتری‌هایی روده‌نشین است که می‌توانند سبب بیماری در انسان و حیوان شوند. در پرندگان و پستانداران کوچک سالمونلا سبب بروز اسهال، سپتیسمی (عفونت خون) و حالات فاقد علامت می‌شود. انسان نیز میتواند بدون هیچ نشانهای این بیماری را با خود حمل و منتقل کند. حیوانات ناقل این بیماری عمدتاً خزندگان، موش‌های صحرایی و موش‌ها هستند. مردم دارای سیستم ایمنی نیرومند به ندرت چیزی بیش از کرامپ‌های شدید و اسهال را تجربه می‌کنند. به هر جهت در مورد مردم دچار ضعف سیستم ایمنی و کودکان این بیماری میتواند کشنده باشد.
شیگلا
شیگلا فلکسنری یک باکتریوم رودهای مسؤول اسهال شدید در انسان و نخستیهای غیر انسان (میمون‌ها) است. سالانه 25.000 مورد از آن در مردم ایالات متحد آمریکا گزارش می‌شود. بسیاری از میمون‌ها بدون هرگونه علامت این باکتری‌ها را با خود حمل می‌کنند. انسان نیز جزء حاملان این باکتری به شمار میرود. کودکان خردسال در تسهیلات مراقبتی کودکان و نیز افرادی که با میمون سر و کار دارند در معرض بالاترین ریسک قرار میگیرند. اسهال ایجاد شده بر اثر شیگلا تهدید کنندۀ زندگی نیست اما در طول 2 تا 3 هفتهای که اسهال ادامه دارد قربانی شیگلا به طور کامل ناخوش خواهد بود. خطر اصلی در این بیماری کم‌آب شدن بدن بیمار است.
پاستوریلوزیس
بسیاری از خرگوش‌های مزرعه پاستیورلا مولتوسیدا را در خود دارند. اغلب خرگوش‌های حامل این بیماری هیچگونه علایمی ندارند. برخی از آنها دچار عفونت چشم و بزرگ شدن گره‌های لنفی ناحیۀ سر و گردن هستند. یک بیماری تنفسی ایجاد شده در خرگوش بر اثر این باکتری اسنوفلز نام دارد. ماکیان نیز می‌توانند حامل باکتری مزبور باشند. در پرندگان بیماری ایجاد شده سپتیسمی هموراژیک نامیده می‌شود. این باکتری در دهان بسیاری از گربه‌ها حمل می‌شود که میتواند به آلودگی ناشی از گاز گرفتن توسط گربه منجر شود. شایع‌ترین شکل پاستوریلوزیس در انسان نوعی عفونت پوست و بافت نرم در محل گاز گرفتگی یا خراشیدگی است. وقتی چشم انسان در معرض تماس با پاستیورلا قرار گیرد ممکن است عفونت‌های چشمی شدید بروز کند. در موارد نادر این وضعیت به ایجاد پنومونی منجر می‌شود.
کامپیلوباکتر
کامپیلوباکتریوزیس نوعی بیماری باکتریایی است که توسط کامپیلوباکتر جیجونی، ارگانیسمی که در رودۀ بسیاری از حیوانات زندگی می‌کند، ایجاد می‌شود. نشانه‌های این بیماری شامل اسهال، کرامپ، درد شکم و تب است. بیماری به طور معمول یک هفته ادامه دارد. این بیماری گرایشی به شدت‌گیری در افراد پیر یا بسیار خردسال دارد. بسیاری از عفونتها خاموش یا فاقد هر گونه علامتند. اغلب مردم با خوردن گوشت نپخته یا دست به دست کردن ماکیان بیمار می‌شوند. برخی از اوقات امکان ابتلا به این بیماری از طریق تماس با ضایعات سگ‌ها و گربه‌های خانگی وجود دارد.
استرپتوکوکوس و استافیلوکوکی
این باکتری‌ها در تمامی حیواناتی که به طور معمول با انسان بسر می‌برند وجود دارد. در بخش غالب موارد آنها سبب ایجاد بیماری در حیوانات نمی‌شوند. به هر جهت در مورد حیوانات خانگی گاهی از اوقات عفونت‌های چشم با استرپتوکوکی و عفونت‌های پوست با استافیلوکوکی همراه است. هر دو باکتری از طریق آلوده شدن دست و اشیاء قابل انتقال به انسان هستند. عفونتها معمولاً به چشم و پوست محدود می‌شوند.
سل
سل یک عفونت مزمن ریهها و گره‌های لنفی بسیاری از انواع حیوانات است. سگ‌ها و گربه‌ها در برابر سل کاملاً مقاومند اما احشام، آهوها و میمون‌ها کاملاً آسیب‌پذیرند. برخی گونه‌های خاص وجود دارند که هر نوع حیوان را مبتلا می‌کنند اما تمامی انواع آنها قادر به عفونی کردن انسان هستند. عفونت از طریق سرفه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. پیش از ابداع پاستوریزاسیون، شیر خام منبع اصلی انتقال گونه‌های بیماریزا بود. حیوانات خانگی آفریقایی و میمون‌های آسیایی در حال حاضر منبع شایع تماس هستند. بدبختانه گونه‌های جدید سل اکنون در برابر شایع‌ترین داروهای ضد سل یعنی ایزونیازید و ریفامپین مقاوم شدهاند.
طاعون
این عفونت که توسط یک باکتری به نام یرسینیا پستزیس ایجاد می‌شود به صورت طبیعی در شماری از حیوانات حیات وحش شامل سگ‌های پریر وجود دارد. این بیماری از طریق جونده به جونده و جونده به انسان توسط گاز گرفتن یا کک منتقل می‌شود. گاهی از اوقات یک گربه خانگی میتواند این بیماری را از طریق شکار جوندگان گرفته و آن را به صاحب یا صاحبان خود منتقل کند.
تب طوطی، سایتاکوزیس یا ارنیتوزیس
تب طوطی بر اثر یک باکتری کوچک داخل سلولی به نام کلامیدیا پسیتاسی که در سیستم تنفسی پرندگان زندگی می‌کند ایجاد می‌شود. یک مکانیسم مشابه که به نظر میرسد انسان را آلوده نمی‌کند، در گربه‌ها یافت می‌شود. انتقال بیماری از طریق استنشاق غبار، گرده و ترشحات منقار پرندگان آلوده - مخصوصاً طوطیها و تورکیها صورت میگیرد. ناخوشی شبه آنفولانزا که شکل میگیرد دارای طیفی از خفیف تا کشنده است. در موارد نادر قلب و کبد درگیر می‌شوند. بیماری اغلب با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود. در صورت تشخیص صحیح، بیماری سایتاکوزیس به آنتیبیوتیکهای کلاس تتراسایکلین خوب جواب می‌دهد.
نظرات (0)