ماموگرام: چه انتظاری از آن داریم و چطور درد را به حداقل برسانیم

• زاؤن ویلینز، دکتر دبرا رُز ویلسون
• ترجمة هستی فراست‌فر

ماموگرام عکسبرداری اشعة ایکس سینه است که می‌تواند رشد توده‌های احتمالاً سرطان‌زا را نشان دهد.
بیش از 500000 زن در سراسر جهان در سال 2011 بر اثر سرطان پستان جان خود را از دست دادند، که این آمار، سرطان مزبور را به شایع‌ترین نوع سرطان آسیب رساننده به زنان تبدیل می‌کند.
در هر حال، در کشورهای دارای دسترسی به غربالگری زودهنگام و درمان باکیفیت، دامنة بقاء در سرطان پستان اکنون در حدود 80 درصد است. این نتیجه تا حدودی ناشی از توانایی تشخیص زودهنگام این بیماری است.
اگرچه بسیاری از زنان در مورد درد ناشی از ماموگرام دچار نگرانی‌اند، آنها ابزار ارزشمندی برای کشف زودهنگام سرطان پستان محسوب می‌شوند.
برخی راهکارها برای راحت‌تر کردن انجام ماموگرام وجود دارد. همچنین، درد ناشی از این عمل گذرا است و در عین حال تمامی زنان چنین دردی را احساس نمی‌کنند.

مطالب این مقاله:
•  ماموگرام‌ها چطور کار می‌کنند؟
•  آیا ماموگرام‌ها آسیب‌زننده هستند؟
•  چگونه درد را کاهش دهیم
•  چطور آمادة انجام ماموگرافی شویم
•  چه هنگامی باید ماموگرام انجام داد

ماموگرام‌ها چطور کار می‌کنند؟
انجام یک ماموگرام از آغاز تا پایان در حدود 20 دقیقه طول می‌کشد. در طول انجام ماموگرام یک تکنیسین زن، پستان زن مورد آزمایش را در میان دو کفه یا صفحه (پلیت) قرار می‌دهد. یکی از پلیت‌‌ها تصویری از پستان می‌گیرد و پلیت دیگر پستان را سر جایش نگه می‌دارد.
کمپرس ملایم پستان به تکنیسین اجازه می‌دهد تا تصویر شفاف‌تری از پستان، که تمامی بافت‌های آن را نشان می‌دهد، تهیه کند. این موضوع همچنین باعث ثابت نگه داشتن پستان در طول تست می‌شود.

آیا ماموگرام‌ها آسیب‌زننده هستند؟
تعدادی از عوامل شامل موارد زیر در آزار دهنده بودن ماموگرام تأثیر دارند:
• مهارت تکنیسین
• نگرانی در مورد ماموگرام
• ساختار پستان زن
اگر دستگاه ماموگرام در وضعیت درست قرار نداشته باشد، این موضوع نیز می‌تواند مسألة‌ساز شود. برای مثال، برخی زنان ممکن است پشتشان را به علت میزان ارتفاع ماشین خم کنند. این بدان معنی است که زن ممکن است بر اثر کشش عضلانی و نه خود اقدام درمانی دچار درد پشت شود.
بر این مبنا این موضوع مهم است که اجازه دهیم تا تکنیسین بداند که ماشین احتمالاً در ارتفاع اشتباه تنظیم شده است.
به علاوه زنان دچار سینه‌های فیبروکیستیک بیشتر احتمال دارد که درد را تجربه کنند. این وضعیت در آنجاست که کیست‌های بی‌خطری در سینه‌ها وجود دارند.

چگونه درد را کاهش دهیم
زنان نگران از ناراحتی ناشی از ماموگرام می‌توانند برخی کارها را برای کاهش هر درد احتمالی انجام دهند. این کار شامل موارد زیر است:
• زمان‌بندی: برنامه‌ریزی انجام ماموگرام برای هفتة بعد از عادت ماهانه. در طول عادت ماهانه و بلافاصله پس از آن، ناپایداری هورمونی زنان می‌تواند حساسیت سینه را افزایش دهد.
• تاریخچه: آگاه کردن تکنیسین از سینه‌های فیبروکیستیک، یا در مورد تاریخچة قبلی انجام ماموگرام‌های دردناک.
• کافئین: اگر شما نوشابه‌های کافئین‌دار و قهوه مصرف می‌کنید، باید سعی کنید تا از دو هفته پیش از انجام ماموگرام مصرف آنها را کاهش دهید، زیرا این موضوع می‌تواند باعث افتادگی پستان شما شود، مخصوصاً اگر شما بافت سینة کیستیک داشته باشید.
• داروها: 45 تا 60 دقیقه پیش از انجام ماموگرافی یک داروی غیر استروئیدی ضد التهابی نظیر ایبوپروفن مصرف کنید.
• لفاف یا بالشتک: آن را در صورت عرضه از سوی مرکز ماموگرافی درخواست کنید. وجود زیرسازی میان سینه‌ها و صفحه‌های ماشین ماموگرام می‌تواند به شکل قابل ملاحظه‌ای درد را کاهش دهد.
• تنفس: در طول انجام ماموگرافی نفس‌های آهسته و عمیق بکشید. این کار می‌تواند درد ناشی از تنش را کاهش دهد.
• تعلیق شیردهی: زنان شیرده که به زودی از این کار دست خواهند کشید می‌توانند انجام ماموگرام را برای اجتناب از درد به تعویق بیندازند.

در صورت وجود درد چه باید کرد
زنانی که احساس درد می‌کنند باید تکنیسین را از این موضوع آگاه سازند مشخصاً اگر درد مزبور غیر قابل تحمل به نظر می‌رسد. ماموگرام نباید به قدری آزاردهنده باشد که سبب ترس از انجام تست‌های بعدی گردد.
اگر تکنیسین ماموگرافی بی‌تفاوت یا عجول باشد، زن مورد تست باید تکنیسین دیگری بخواهد یا حتی مرکز ماموگرافی دیگری را امتحان کند.
بسیاری از تکنیسین‌های حساس مشتاقند تا روی کاهش درد وقت بگذارند. یک رویکرد حساب شده همچنین می‌تواند باعث اطمینان از جایگذاری کامل پستان در ماشین شده، خطر درد ناشی از نیشگون گرفتن و دیگر علل موجب درد را کاهش دهد.

چطور آمادة انجام ماموگرافی شویم
زنانی که پیشتر مورد ماموگرافی قرار گرفته‌اند باید عکس‌های ماموگرافی قدیمی خود را همراه داشته باشند، یا مطمئن شوند که دکتر آنها دسترسی به عکس‌های بالینی پیشین دارد.
این موضوع به دکتر امکان مقایسة ماموگرام‌های قدیمی را با ماموگرام‌های جدید می‌دهد، که این می‌تواند باعث بالا بردن دقت ماموگرافی و پیشگیری از بروز نتایج مثبت کاذب و نیز منفی کاذب شود.
برای مثال، زنان دچار کیست‌های بی‌خطر سینه‌ها، ممکن است بدون داشتن عکس ماموگرافی‌های قبلی برای مقایسة آنها با ماموگرافی جدید نتایج مثبت کاذب دریافت کنند. به همین ترتیب، بدون وجود یک منبع مقایسه‌ای ممکن است یک تودة کوچک موجود در پستان نادیده گرفته شود.

چه هنگامی باید در انتظار جواب بود
در اغلب موارد دکتر یک کپی از نتایج ماموگرام را در طول دو هفته دریافت می‌کند، و گاهی از اوقات بسیار زودتر. برخی کلینیک‌ها ماموگرام و معاینة سینه را همزمان انجام داده و نتایج را در همان روز انجام کار ارائه می‌دهند.
از آنجا که نتایج ماموگرام ممکن است پیچیده باشد، ارائه دهندگان آن نیاز دارند تا زنان به شخصه جواب را دریافت کنند. جواب مثبت در ماموگرافی می‌تواند ترسناک باشد، اما لزوماً به وجود سرطان دلالت ندارد. اغلب جواب‌های مثبت ماموگرام‌ها به تست‌های تشخیصی بیشتر نیاز دارند.
زنانی که ماموگرام آنها رشد غیر معمول توده‌ را در پستان نشان می‌دهد به انجام تست‌های پیگیری نیاز دارند. این تست‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• معاینة سینه
• اولتراسوند پستان
• اسکن MRI
• ماموگرام مجدد
• آزمایش خون
• بیوپسی پستان
حتی وقتی پای سرطان در میان باشد، شانس بقاء بیمار با انجام درمان تهاجمی زودهنگام عالی است. خودداری از انجام ماموگرام فقط درمان بالقوه نجات‌بخش زندگی را به تعویق می‌اندازد.

معایب
ماموگرام‌ها بسیار ایمن اما در عین حال نیازمند تماس بسیار مختصری با اشعه هستند. زنان باردار ممکن است ناچار از چشم‌پوشی از انجام ماموگرام باشند. خطر تماس با اشعه در ماموگرافی در حداقل میزان آن است و ماموگرام‌ها همچنان بهترین روش غربالگری زنان سالم محسوب می‌شوند.
عیب و ایراد اصلی ماموگرام‌ها این است که آنها قادر به تشخیص تمامی سرطان‌ها نیستند. در حدود یک مورد از هر پنج مورد تودة سرطانی را ممکن است که نتوان با ماموگرام کشف کرد.
جواب مثبت کاذب نیز شایع است، و 50 تا 60 درصد زنان پس از ده بار ماموگرام یک جواب مثبت کاذب دریافت می‌کنند. حساسیت بالای ماموگرام‌ها چیز خوبی است اما جواب مثبت کاذب می‌تواند مرعوب کننده باشد.

چه هنگامی باید ماموگرام انجام داد
دستورالعمل سال 2015 انجمن آمریکایی سرطان (ACS) عنوان می‌کند که ماموگرام‌ها مهم‌ترین ابزار مقابله با سرطان هستند. ACS می‌گوید معاینة شخصی پستان تنها راه کشف علایم هشدار دهنده نیست.
دستورالعمل‌های ماموگرام می‌گویند:
• زنان 40 تا 44 ساله باید گزینة آغاز غربالگری سرطان پستان را داشته باشند
• زنان 45 تا 54 ساله باید سالانه مورد ماموگرافی قرار گیرند
• زنان 55 ساله و مسن‌تر باید هر دو سال یک بار ماموگرافی شوند یا غربالگری سالانه را با استفاده از این ابزار ادامه دهند
زنان دارای برخی ریسک‌فاکتورها باید زودتر از ماموگرام استفاده کنند. این شامل موارد زیر است:
• داشتن تاریخچة خانوادگی سرطان پستان
• داشتن سابقة قبلی سرطان پستان
برخی متخصصان توصیه می‌کنند که زنان در معرض ریسک بالا انجام ماموگرام سالانه را زودتر و در سن 25 سالگی آغاز کنند. این گروه از زنان ممکن است برای انجام غربالگری همچنین نیازمند انجام تست‌های MRI باشند.

در همین زمینه مطالعۀ لینک‌های زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت توصیه می‎شود:
درد پستان یا ماستالژی - علل، علایم، و درمان‌ها

MRI پستان - آنچه به دانستنش نیاز دارید

و نیز:

ترموگرافی سینه: فناوری، فواید، و علایم سرطان

و نیز:

بافت متراکم پستان - آنچه به دانستنش نیاز است

Source:
Mammograms: What to expect and how to minimize pain
Written by Zawn Villines
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT
Last reviewed: Sun 2 April 2017